Stóraukin íslensk varnarumsvif: Tímamótalöggjöf Þorsteinn Pálsson skrifar 17. janúar 2008 06:00 Frumvarp ríkisstjórnarinnar til varnarmálalaga markar um margt tímamót. Um er að ræða fyrstu heildstæðu löggjöfina um stjórnsýslu varnarmála. Hún felur einnig í sér að Íslendingar axla í fyrsta skipti ábyrgð á eigin hernaðarlegri starfsemi. Jafnframt geymir frumvarpið lagalega umgjörð um þau stórauknu íslensku umsvif á varnarmálasviðinu sem ákveðin hafa verið eftir að fastri viðveru bandaríska varnarliðsins lauk. Utanríkisráðuneytið verður nú með formlegum hætti varnarmálaráðuneyti. Það er rökrétt og eðlileg skipan í litlu stjórnkerfi og miðað við eðli og umfang viðfangsefnisins. Þá er það skynsamleg skipun mála að koma á fót sérstakri varnarmálastofnun. Rekstri íslenska loftvarnakerfisins, undirbúningi hervarnaæfinga og samskiptum við hernaðarstofnanir bandalagsþjóðanna og öðrum skyldum verkefnum er betur fyrir komið í sérstakri varnarmálastofnun en ráðuneyti. Með þessu móti svipar stjórnsýslunni aukheldur betur en ella til þess sem er hjá bandalagsþjóðunum sem hafa eigin her. Í reynd er Alþingi þegar búið að taka ákvarðanir um þau auknu varnarumsvif sem frumvarpið kveður á um. Það var gert með afgreiðslu fjárlaga. Réttara hefði þó verið að snúa ákvörðunarferlinu við og ræða og ákveða stefnumótunina í varnarmálum á löggjafarsamkomunni áður en fjárheimildirnar voru samþykktar. Að réttu lagi á efnisumræða um svo viðamikla stefnumótun ekki að fara fram eftir á. Að vísu var fyrri ríkisstjórn í þeirri kröppu aðstöðu að þurfa að taka ákvarðanir hratt og skjótt um hvernig brottför varnarliðsins yrði mætt. Allt sýnist það hafa verið vel og skynsamlega ráðið. Í athugasemdum með frumvarpinu er ekki að finna sérstaka röksemdafærslu fyrir þörfinni á auknum íslenskum varnarumsvifum í kjölfar þess að fastri viðveru bandaríska varnarliðsins lauk. Spyrja má: Fól sú breyting ef til vill í sér að umsvif á þessu sviði væru óþörf? Á móti má spyrja: Er ekki eðlilegt að Ísland leggi eitthvað af mörkum til eigin varna og samstarfsins innan Atlantshafsbandalagsins og sýni ákveðinn viðbúnað? Við höfum bæði efnahagslega og þekkingarlega burði til þess að takast á við verkefni eins og þessi. Við getum ekki ætlað öðrum að bera allan kostnað af eigin vörnum. Athugasemdum með frumvarpinu hefði að ósekju mátt fylgja rækilegri reifun á rökum fyrir þessari nýju stefnumótun. Þó að þau liggi að einhverju leyti í augum uppi þarf að ræða þau. Væntanlega mun það hættumat sem nú er unnið að verða framlag til þeirrar umræðu þegar þar að kemur. Ýmsum spurningum má velta upp í tengslum við þessa lagasetningu. Ein er sú hvort rétt væri að friðargæslan félli undir varnarmálastofnun. Önnur lýtur að því hvort ekki væri rétt að fella inn í varnarmálalögin ákvæði sem mæli fyrir um hver taki ákvarðanir og með hvaða hætti ef grípa þarf til aðgerða eða viðbragða á grundvelli varnarsamningsins og eftir atvikum samkvæmt upplýsingum íslenska loftvarnakerfisins. Þó að Íslendingar beri ekki sjálfir vopn rekum við nú hernaðarlega starfsemi á eigin vegum og höfum áfram samning um hervarnir við öflugasta her veraldar. Úrlausnarefnið er að vísu ekki brýnt. En ljóst er að íslensk stjórnvöld geta þurft að taka ákvarðanir um beitingu hervalds. Þá ákvörðun tekur enginn fyrir okkur. Tómarúm í löggjöf um slíkan ákvarðanaferil hefur verið ágalli. Úr því má nú bæta. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson Skoðun
Frumvarp ríkisstjórnarinnar til varnarmálalaga markar um margt tímamót. Um er að ræða fyrstu heildstæðu löggjöfina um stjórnsýslu varnarmála. Hún felur einnig í sér að Íslendingar axla í fyrsta skipti ábyrgð á eigin hernaðarlegri starfsemi. Jafnframt geymir frumvarpið lagalega umgjörð um þau stórauknu íslensku umsvif á varnarmálasviðinu sem ákveðin hafa verið eftir að fastri viðveru bandaríska varnarliðsins lauk. Utanríkisráðuneytið verður nú með formlegum hætti varnarmálaráðuneyti. Það er rökrétt og eðlileg skipan í litlu stjórnkerfi og miðað við eðli og umfang viðfangsefnisins. Þá er það skynsamleg skipun mála að koma á fót sérstakri varnarmálastofnun. Rekstri íslenska loftvarnakerfisins, undirbúningi hervarnaæfinga og samskiptum við hernaðarstofnanir bandalagsþjóðanna og öðrum skyldum verkefnum er betur fyrir komið í sérstakri varnarmálastofnun en ráðuneyti. Með þessu móti svipar stjórnsýslunni aukheldur betur en ella til þess sem er hjá bandalagsþjóðunum sem hafa eigin her. Í reynd er Alþingi þegar búið að taka ákvarðanir um þau auknu varnarumsvif sem frumvarpið kveður á um. Það var gert með afgreiðslu fjárlaga. Réttara hefði þó verið að snúa ákvörðunarferlinu við og ræða og ákveða stefnumótunina í varnarmálum á löggjafarsamkomunni áður en fjárheimildirnar voru samþykktar. Að réttu lagi á efnisumræða um svo viðamikla stefnumótun ekki að fara fram eftir á. Að vísu var fyrri ríkisstjórn í þeirri kröppu aðstöðu að þurfa að taka ákvarðanir hratt og skjótt um hvernig brottför varnarliðsins yrði mætt. Allt sýnist það hafa verið vel og skynsamlega ráðið. Í athugasemdum með frumvarpinu er ekki að finna sérstaka röksemdafærslu fyrir þörfinni á auknum íslenskum varnarumsvifum í kjölfar þess að fastri viðveru bandaríska varnarliðsins lauk. Spyrja má: Fól sú breyting ef til vill í sér að umsvif á þessu sviði væru óþörf? Á móti má spyrja: Er ekki eðlilegt að Ísland leggi eitthvað af mörkum til eigin varna og samstarfsins innan Atlantshafsbandalagsins og sýni ákveðinn viðbúnað? Við höfum bæði efnahagslega og þekkingarlega burði til þess að takast á við verkefni eins og þessi. Við getum ekki ætlað öðrum að bera allan kostnað af eigin vörnum. Athugasemdum með frumvarpinu hefði að ósekju mátt fylgja rækilegri reifun á rökum fyrir þessari nýju stefnumótun. Þó að þau liggi að einhverju leyti í augum uppi þarf að ræða þau. Væntanlega mun það hættumat sem nú er unnið að verða framlag til þeirrar umræðu þegar þar að kemur. Ýmsum spurningum má velta upp í tengslum við þessa lagasetningu. Ein er sú hvort rétt væri að friðargæslan félli undir varnarmálastofnun. Önnur lýtur að því hvort ekki væri rétt að fella inn í varnarmálalögin ákvæði sem mæli fyrir um hver taki ákvarðanir og með hvaða hætti ef grípa þarf til aðgerða eða viðbragða á grundvelli varnarsamningsins og eftir atvikum samkvæmt upplýsingum íslenska loftvarnakerfisins. Þó að Íslendingar beri ekki sjálfir vopn rekum við nú hernaðarlega starfsemi á eigin vegum og höfum áfram samning um hervarnir við öflugasta her veraldar. Úrlausnarefnið er að vísu ekki brýnt. En ljóst er að íslensk stjórnvöld geta þurft að taka ákvarðanir um beitingu hervalds. Þá ákvörðun tekur enginn fyrir okkur. Tómarúm í löggjöf um slíkan ákvarðanaferil hefur verið ágalli. Úr því má nú bæta.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun