Enginn venjulegur söngur og hrífandi víóluleikur

Tónlist

Kammertónleikar

Verk eftir Berio, Knussen, Aperghis, Svein Lúðvík Björnsson og Björk Níelsdóttur.

Flytjendur: Björk Níelsdóttir sópran og Þóra Margrét Sveinsdóttur, víóla.

Mengi

föstudaginn 28. júlí



Einu sinni heyrði ég píanó tala. Það var gert þannig að píanóið var tengt við tölvu, sem lét það spila alla tónana í tiltekinni setningu. Á óvart kom hve margir tónar voru spilaðir á stuttum tíma. Í einni setningu er gnægð tóna, og svo eru líka yfirtónar, sem ráða sjálfum tónblænum. Tölvan náði þessu mjög vel og píanóið var furðu skýrmælt.

Mér datt þetta í hug á tónleikum Bjarkar Níelsdóttur sópran og Þóru Margrétar Sveindóttur víóluleikara. Þeir byrjuðu á því að Björk gekk inn á sviðið syngjandi, og það var enginn venjulegur söngur. Hún var að syngja þriðju sequenzu Lucianos Berio, sem var uppi á öldinni sem leið. Sequenzurnar eftir hann eru nokkuð margar og eru fyrir mismunandi einleikshljóðfæri eða rödd. Í þeim eru gerðar djarfar tilraunir. Þær eru oftar en ekki í þá átt að kanna mörk hljóðfæranna eða raddarinnar, hversu langt er hægt að ganga, stundum með beitingu nýstárlegrar tækni.

Sequenzan sem Björk söng var einskonar talsöngur. Samt var hún ekki svokallað recitativo eins og tíðkaðist í sumum óperum, þar sem söngurinn er mitt á milli tals og söngs með afar einföldum undirleik. Nei, hér heyrðist tal þar sem tónarnir og tónbilin í hverri setningu voru ýkt, nánast út í það óendanlega. Þetta var áhættusamt því tónlistin var svo undarleg. Hún hefði auðveldlega getað orðið að einhverju sem fæstir skildu.

Engu að síður var útkoman ótrúlega sannfærandi, því Björk söng svo vel. Ég hef ekki heyrt hana syngja áður, en frammistaðan á tónleikunum lofaði verulega góðu. Röddin var björt og gríðarlega fókuseruð. Söngurinn var fullur af nostursamlega mótuðum blæbrigðum sem gerðu að verkum að framvindan í tónlistinni var spennuþrungin og litrík. Hvergi var dauður punktur.

Þóra Margrét lék líka einleik, en það var í verkum eftir föður hennar, Svein Lúðvík Björnsson. Tónlistin var alvörugefin og dökk eins og flest eftir tónskáldið. Hver einasta nóta var þrungin merkingu sem skilaði sér í vönduðum víóluleiknum. Þótt einstaka tónar hefðu e.t.v. mátt vera nákvæmari hjá Þóru Margréti var fallegt yfirbragð yfir túlkuninni. Hún var bæði ljóðræn og flæðandi.

Óþarfi er að telja upp allt á efnisskránni, sem var skemmtilega framúrstefnukennd. Eins og nærri má geta er ekki mikið til af tónlist fyrir sópran og víólu, og til að bæta úr því samdi Björk lagaflokk við nokkur ljóð Mayu Angelou. Skemmst er frá því að segja að tónlistin var ákaflega falleg. Röddin og víólan voru jafn réttháar, þær fléttuðust saman og mynduðu hljóma sem voru hlýlegir og áheyrilegir. Laglínurnar voru leitandi, stundum ómstríðar en gengu ætíð upp í lokin. Þó má finna að einu: Þrátt fyrir að Björk syngi með yfirburðum var ekki alltaf auðvelt að greina orðaskil, og því saknaði maður þess að hafa ekki ljóðin á blaði við höndina. Það hefði gert upplifunina enn áhrifameiri.

Niðurstaða: Meistaralegur söngur og hrífandi víóluleikur, áhugavert verkefnaval.