Orðlaus

Ráðherra skipar starfshóp.“ Þau eru fá orðin á okkar ástkæru og ylhýru tungu sem búa yfir þeim mætti að fylla mann viðlíka vonleysi og einmitt þessi þrjú saman í setningu. Í kjölfar þess að Morgunblaðið greindi frá því í síðustu viku að algjört hrun hefði orðið í bóksölu á síðustu árum þá fylgdu í undirfyrirsögn þessi viðbrögð mennta- og menningarmálaráðherra. Að sögn Egils Arnar Jóhannssonar, formanns Félags íslenskra bókaútgefenda, er starfshópnum ætlað að skoða íslenska bókaútgáfu og tryggja að áfram komi út úrval fjölbreyttra bóka á Íslandi. Ekki veitir af í ljósi þessara frétta sem greina frá því að bóksala hafi dregist saman um meira en 30% frá á árinu 2008 og allt stefni í áframhaldandi samdrátt.

Bókaútgáfa er merkileg og mikilvæg starfsgrein en það er ekki aðeins afkoma merkrar starfsgreinar sem hér er í húfi heldur annað og meira. Íslenskan sjálf er undir. Tungumálið sem skilgreinir okkur Íslendinga, fylgir okkur jafnt í sorg sem og gleði og skapar okkur einstaka sérstöðu á meðal þjóða heimsins. Án hennar er hætt við að við verðum lítið annað en jaðarhópur innan ört vaxandi heimsveldis engilsaxneskunnar. Minning um þjóð og vitnisburður um liðna tíð og kannski ein eða tvær málsgreinar í engilsaxneskum sögubókum. Án bóka og íslensks ritmáls mun íslenskan verða undir öldu engilsaxneskunnar, drukkna í hennar ört vaxandi úthafi, og því miður bendir ýmislegt til að hún sé nú þegar að troða marvaðann.

Þar af leiðandi þá fylla þessi orð: Ráðherra skipar starfshóp mann meira en dálitlu vonleysi. Hrun í sölu íslenskra bóka er eitthvert skýrasta aðvörunarmerki sem okkur getur borist. Þetta er neyðarkall íslenskunnar, hvort sem ráðamönnum líkar betur eða verr, jafnvel þótt Egill Örn beri sig vel og vonist til að starfshópnum fylgi aðgerðir. Vandinn er að íslenskan hefur ekki miklu meiri tíma fyrir fleiri starfshópa, áætlanagerðir og fögur fyrirheit á tyllidögum. Hún þarfnast pólitískra aðgerða sér til bjargar og það strax.

Íslenskan þarf á bókum að halda ef hún á að lifa. Frumsömdum sem og þýddum skáldsögum, ljóðum, barnabókum og spennusögum og síðast en ekki síst kennslubókum en útgáfa þeirra gæti einmitt reynst bókaútgefendum dýrmæt viðbót í erfiðum rekstri. En umfram allt þarfnast íslenskan þess að stjórnvöld átti sig á vandanum og grípi til skjótra aðgerða. Þar ætti afnám virðisauka á bækur ótvírætt að vera fyrsta verk því það gæti reynst útgefendum, lesendum og þar með íslenskunni ómetanlegur stuðningur í verki.

Að þjóð sem kallar sig bókaþjóð sé með virðis­aukaskatt á bækur, á tungumáli sem stendur frammi fyrir því að deyja út ef ekki kemur til róttækra aðgerða, er svo galið að það nær ekki nokkurri átt. Vonandi verður það því á meðal fyrstu verka ríkisstjórnarinnar þegar hún kemur saman eftir langt frí að afnema þessa vitleysu. Að öðrum kosti er hætt við að ríkis­stjórnarinnar verði minnst sem stjórnarinnar sem skipaði starfshóp á meðan íslenskan drukknaði og þjóðin sat orðlaus eftir.

Leiðarinn birtist fyrst í Fréttablaðinu 21. ágúst.