Stafar Evrópu hætta af Tyrkjum? 11. október 2004 00:01 Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins gaf í vikunni sem leið grænt ljós á að formlegar viðræður hæfust við stjórnvöld í Tyrklandi um aðild landsins að sambandinu. Endanleg ákvörðun er í höndum leiðtoga ESB sem koma saman til fundar í desember. Allar líkur eru á því að þeir staðfesti samþykkt framkvæmdastjórnarinnar. Viðræðurnar hefjast þá einhvern tímann á næsta ári; fyrri hluta árs segja Tyrkir vongóðir, seinni hluta árs segja raunsæismenn í höfuðstöðvum ESB í Brussel. Og hve langan tíma munu þær taka? Hvað er langt þangað til Tyrkland með sína 70 milljón íbúa, flesta játandi múhameðstrú, verður orðið eitt af ríkjum ESB? Það mun taka langan tíma, talað er um tíu ár, sumir nefna fimmtán. Tyrklandi verður nefnilega ekki hleypt inn í Evrópusambandið fyrr en það hefur sagt skilið við ýmislegt í fortíð sinni og öruggt verður talið að þar ríki stöðugleiki, traust lýðræði, réttlátt dómskerfi, frjálst markaðshagkerfi og fullt skoðanafrelsi. Á öllum þessum sviðum hefur tyrknesku samfélagi verið ábótavant þó að því hafi hins vegar farið fram á síðustu árum. En betur má ef duga skal segja eftirlitsmenn Evrópusambandsins. Spurt er hér að ofan hvort Evrópu stafi hætta af Tyrkjum. Hvers vegna? Hvað býr á bak við svo ögrandi spurningu? Hvaða hættur gætu falist í aðild Tyrkja að Evrópusambandinu? Um svörin við spurningunni er deilt af miklum ákafa og hita um alla Evrópu. Deilurnar ná inn í ríkisstjórnir Evrópusambandslanda og til embættismanna í Brussel. Það eru einkum fimm atriði sem menn nefna þegar þeir viðra efasemdir um aðild Tyrkja. Í fyrsta lagi ástand mannréttinda í landinu sem er enn óviðunandi þótt þokast hafi í rétta átt á síðustu árum. Í öðru lagi nefna menn að tyrkneskt vinnuafl muni flæða yfir Evrópu og valda uppnámi á evrópskum vinnumarkaði. Í þriðja lagi að íslömsk áhrif geti skaðað kristna menningu í Evrópu og skapað átök milli ólíkra menningarheima. Í fjórða lagi að vegna fátæktar sinnar muni Tyrkland soga til sín megnið af styrkjum og niðurgreiðslum Evrópusambandsins og jaf nvel reynast fjárhag þess ofviða Loks óttast menn að Tyrkjum muni ekki auðnast að gæta landamæra sinna sem liggja að ríkjum araba og í gegnum Tyrkland muni alls kyns hópar, jafnt hryðjuverkamenn sem atvinnuleysingjar, eiga greiða leið til Evrópu. Áhyggjur af þessu tagi eru útbreiddar meðal kjósenda í ríkjum Erópusambandsins. Skoðanakannanir sýna að meirihluti fólks í flestum löndunum er andvígur aðild Tyrkja. Þetta hefur leitt til þess að ýmsir stjórnmálaleiðtogar, svo sem Chirac Frakklandsforseti, sem lýst hafa yfir stuðningi við aðild Tyrkja, hafa lofað því að þeir fái ekki aðild fyrr en um það hafi verið kosið í þjóðaratkvæðagreiðslu. Hin ríkjandi skoðun meðal stjórnmálaforingja og álitsgjafa í Evrópu er þó að aðild Tyrkja að Erópusambandinu hefði fleiri kosti en galla, að því tilskyldu að þeir næðu að uppfylla aðildarskilmálana sem eru strangir. Í því sambandi benda menn á að með íslamskt ríki innanborðs sé Evrópusambandið og hinn vestræni heimur í sterkari og vinsamlegri stöðu en áður gagnvart arabaríkjum og öðrum íslömskum löndum. Tyrkland innan ESB muni getað vísað þessum ríkjum veginn til lýðræðis, frelsis og markaðshagkerfis. Og tyrkneski herinn er öflugur og mundi skipta máli fyrir varnarstöðu Evrópu. Tyrkir hafa runar verið í Atlantshafsbandalaginu um áratugaskeið. Þá er bent á að tyrkneskur markaður skapi ekki síður sóknarfæri en hættur fyrir evrópskt viðskipta- og atvinnulíf. Spurningin um aðild Tyrklands er ekki eina hitamálið sem rætt er og snýr að Evrópusambandinu. Tekist er á um fyrirhugaða stjórnarskrá sambandsins og sýnist sitt hverjum um nauðsyn hennar og inntak. Er ljóst að hún verður ekki staðfest fyrr en greidd hafa verið um hana atkvæði í nokkrum aðildarríkjanna. Óljóst er um hver útkoman úr slíkum kosningum yrði. Vaxandi óánægja er með þróun ýmissa mála innan Evrópusambandsins í þeim ríkjum sem þar hafa ráðið ferðinni frá upphafi, ekki síst Frakklandi og Þýskalandi. Málsmetandi menn eru farnir að spyrja sig hvort Evrópusambandið sé ef til vill að verða of stórt og ósamstíga til að geta skapað sér stöðu við hlið stórvelda eins og Bandaríkjanna, Japans, Kína og Rússlands. Menn velta því fyrir sér hvort of geist hafi farið í stækkun sambandsins og hvort hyggilegt sé að vinna að enn frekari stækkun – hvað þá jafn umdeildri og aðild Tyrkja – meðan ekki hefur tekist að leiða til lykta þær grundvallarspurningar um eðli og starfshætti sambandsins sem stjórnarskrármálið snýst um.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins gaf í vikunni sem leið grænt ljós á að formlegar viðræður hæfust við stjórnvöld í Tyrklandi um aðild landsins að sambandinu. Endanleg ákvörðun er í höndum leiðtoga ESB sem koma saman til fundar í desember. Allar líkur eru á því að þeir staðfesti samþykkt framkvæmdastjórnarinnar. Viðræðurnar hefjast þá einhvern tímann á næsta ári; fyrri hluta árs segja Tyrkir vongóðir, seinni hluta árs segja raunsæismenn í höfuðstöðvum ESB í Brussel. Og hve langan tíma munu þær taka? Hvað er langt þangað til Tyrkland með sína 70 milljón íbúa, flesta játandi múhameðstrú, verður orðið eitt af ríkjum ESB? Það mun taka langan tíma, talað er um tíu ár, sumir nefna fimmtán. Tyrklandi verður nefnilega ekki hleypt inn í Evrópusambandið fyrr en það hefur sagt skilið við ýmislegt í fortíð sinni og öruggt verður talið að þar ríki stöðugleiki, traust lýðræði, réttlátt dómskerfi, frjálst markaðshagkerfi og fullt skoðanafrelsi. Á öllum þessum sviðum hefur tyrknesku samfélagi verið ábótavant þó að því hafi hins vegar farið fram á síðustu árum. En betur má ef duga skal segja eftirlitsmenn Evrópusambandsins. Spurt er hér að ofan hvort Evrópu stafi hætta af Tyrkjum. Hvers vegna? Hvað býr á bak við svo ögrandi spurningu? Hvaða hættur gætu falist í aðild Tyrkja að Evrópusambandinu? Um svörin við spurningunni er deilt af miklum ákafa og hita um alla Evrópu. Deilurnar ná inn í ríkisstjórnir Evrópusambandslanda og til embættismanna í Brussel. Það eru einkum fimm atriði sem menn nefna þegar þeir viðra efasemdir um aðild Tyrkja. Í fyrsta lagi ástand mannréttinda í landinu sem er enn óviðunandi þótt þokast hafi í rétta átt á síðustu árum. Í öðru lagi nefna menn að tyrkneskt vinnuafl muni flæða yfir Evrópu og valda uppnámi á evrópskum vinnumarkaði. Í þriðja lagi að íslömsk áhrif geti skaðað kristna menningu í Evrópu og skapað átök milli ólíkra menningarheima. Í fjórða lagi að vegna fátæktar sinnar muni Tyrkland soga til sín megnið af styrkjum og niðurgreiðslum Evrópusambandsins og jaf nvel reynast fjárhag þess ofviða Loks óttast menn að Tyrkjum muni ekki auðnast að gæta landamæra sinna sem liggja að ríkjum araba og í gegnum Tyrkland muni alls kyns hópar, jafnt hryðjuverkamenn sem atvinnuleysingjar, eiga greiða leið til Evrópu. Áhyggjur af þessu tagi eru útbreiddar meðal kjósenda í ríkjum Erópusambandsins. Skoðanakannanir sýna að meirihluti fólks í flestum löndunum er andvígur aðild Tyrkja. Þetta hefur leitt til þess að ýmsir stjórnmálaleiðtogar, svo sem Chirac Frakklandsforseti, sem lýst hafa yfir stuðningi við aðild Tyrkja, hafa lofað því að þeir fái ekki aðild fyrr en um það hafi verið kosið í þjóðaratkvæðagreiðslu. Hin ríkjandi skoðun meðal stjórnmálaforingja og álitsgjafa í Evrópu er þó að aðild Tyrkja að Erópusambandinu hefði fleiri kosti en galla, að því tilskyldu að þeir næðu að uppfylla aðildarskilmálana sem eru strangir. Í því sambandi benda menn á að með íslamskt ríki innanborðs sé Evrópusambandið og hinn vestræni heimur í sterkari og vinsamlegri stöðu en áður gagnvart arabaríkjum og öðrum íslömskum löndum. Tyrkland innan ESB muni getað vísað þessum ríkjum veginn til lýðræðis, frelsis og markaðshagkerfis. Og tyrkneski herinn er öflugur og mundi skipta máli fyrir varnarstöðu Evrópu. Tyrkir hafa runar verið í Atlantshafsbandalaginu um áratugaskeið. Þá er bent á að tyrkneskur markaður skapi ekki síður sóknarfæri en hættur fyrir evrópskt viðskipta- og atvinnulíf. Spurningin um aðild Tyrklands er ekki eina hitamálið sem rætt er og snýr að Evrópusambandinu. Tekist er á um fyrirhugaða stjórnarskrá sambandsins og sýnist sitt hverjum um nauðsyn hennar og inntak. Er ljóst að hún verður ekki staðfest fyrr en greidd hafa verið um hana atkvæði í nokkrum aðildarríkjanna. Óljóst er um hver útkoman úr slíkum kosningum yrði. Vaxandi óánægja er með þróun ýmissa mála innan Evrópusambandsins í þeim ríkjum sem þar hafa ráðið ferðinni frá upphafi, ekki síst Frakklandi og Þýskalandi. Málsmetandi menn eru farnir að spyrja sig hvort Evrópusambandið sé ef til vill að verða of stórt og ósamstíga til að geta skapað sér stöðu við hlið stórvelda eins og Bandaríkjanna, Japans, Kína og Rússlands. Menn velta því fyrir sér hvort of geist hafi farið í stækkun sambandsins og hvort hyggilegt sé að vinna að enn frekari stækkun – hvað þá jafn umdeildri og aðild Tyrkja – meðan ekki hefur tekist að leiða til lykta þær grundvallarspurningar um eðli og starfshætti sambandsins sem stjórnarskrármálið snýst um.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun