Eru flokkarnir að líða undir lok? 23. janúar 2005 00:01 Það er stundum haft fyrir satt að á þessum síðustu (og verstu?) tímum hnattvæðingar hafi heimurinn aldrei verið minni. Samfara því má líka halda því fram að raddir heimsins hafi aldrei verið fleiri. Fyrir 200 árum eða svo myndaðist grunnur að þeim lýðræðisríkjum sem eru hvað algengust á Vesturlöndum í dag. Í því fyrirkomulagi gat einstaklingurinn fundið pólitískri þátttökuþörf sinni farveg í fjöldaflokkunum og treyst á að hagsmunir fjöldans sem hann tilheyrði væru hagsmunir sínir. Undanfarna áratugi hefur þetta breyst og má meðal annars merkja af því að félagatala flestra lýðræðisflokka hefur hrunið. Stjórnmálaflokkar og menn eru tortryggðir og grunaðir um græsku. Nýleg könnum Gallup sýnir til dæmis að þetta er reyndin á Íslandi og rímar ágætlega við önnur vestræn tíki. Á hinn bóginn virðast grasrótarsamtök, sem setja oft eitt hagsmunamál á oddinn, átt gott með að virkja almenning. Ýmis náttúruverndarsamtök og andstæðingar Íraksstríðsins eru gott um dæmi um slíkar hreyfingar. Í ljósi þessa er ekki ólvarlegt að álykta að vestrænum stjórnmálaflokkum hefur ekki tekist að endurnýja sig og aðlaga breyttum tímum. Pennastrik á pappísrssnifsi á fjögurra ára fresti virðist fátæklegur tjáningarmáti og í stjórnmálaumræðunni mikið spurt hvernig hægt sé að auka þátttökulýðræði. Þessi þróun hefur ekki farið fram hjá Íslandi, til dæmis er sú ósk Halldórs Ásgrímssonar um að endurskoðun stjórnarskráin verði endurskoðuð af samfélaginu í heild en ekki bara ráðherrum, þingmönnum og nefndum. Í tilefni þessa gefst kostur til að fara lengra með umræðuna og stjórnmálaflokkar mættu spyrja sig hvað þeir geta gert til að auka áhuga almennings á þátttöku í pólitísku starfi. Kannanir sýna að fólk treystir stjórnmálamönnum betur en flokkum; það fái á tilfinninguna þeir séu í betri tengslum við kjósendur sínar og finnst betra að geta gert einstakling ábyrgan fyrir gjörðum sínum flokksmáskínuna? Sú umræða að það eigi að kjósa fólk en ekki flokka er svo sem ekki ný af nálinni, en eru aðrir valkostir í stöðunni? Flestir stjórnmálaflokkar flokkar notast við sérstakar valnefndir eða lokuð prófkjör til að vekja frambjóðendur sína. Opin prófkjör hafa tíðkast á Íslandi þau virðast vera á undanhaldi því við þau eru iðulega tengdir neikvæðir þættir á borð við smölun. Sú spurning vaknar hins vegar upp hvort opnu prófkjörin séu líklegri til að virkja einstaklinga í pólitísku starfi? Áður fyrr mótuðust pólitískar skoðanir oftar en ekki af samfélagsstöðu viðkomandi eða þær gengu hugsanlega í arf. Í dag, þegar félagslegur fjölbreytileiki hefur sjálfsagt aldrei verið meiri, eru margir sem ekki geta hugsað sér að binda trúss sitt við einn sérstakan stjórnmálaflokk til langs tíma (nema þeir ætli sér ef til vill frama innan hans). Er það ekki eðlileg krafa nútímans að almenningur fái að velja sér hugsanlega framtíðarleiðtoga sína án þess að grafa sig í garði einstakra flokka?Önnur hugmynd er sú að fulltrúar flokkanna fái meira svigrúm til athafna en tíðkast. Almenningur sé orðinn leiður á þeim sem “spila með með liðinu” og vill fólk sem fylgir sannfæringu sinni þó hún gangi hugsanlega gegn skoðun flokksforystunnar. Önnur algeng gagnrýni á stjórnmálaflokka er að á milli þeirra og almennings hafi myndast víð gjá; flokkarnir hafi færst nær ríkinu og fjarlægst samfélagið. Stjórnmálaflokkar 21. aldar standa frammi fyrir því að þurfa að brúa þetta bil. Netið er oftar en ekki nefnt sem heppilegur vettvangur fyrir gagnkvæmar umræður þingmanna og almennings, enda hafa margir stjórnmálamenn tekið netið í sína þjónustu. Hvað Ísland varðar verður forvitnilegt að fylgjast með framvindu mála í enduskoðun stjórnarskrárinnar; hvort stjórnmálflokkar og ekki síst almenningur sjái tækifærið í að endurnýja lýðræðisfyrirkomulag okkar í heild sinni. Það er nauðsynlegt að það gerist ef hugmyndin um fulltrúalýðræði á ekki að verða nafnið tómt. Bergsteinn Sigurðsson Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gestapennar Í brennidepli Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Það er stundum haft fyrir satt að á þessum síðustu (og verstu?) tímum hnattvæðingar hafi heimurinn aldrei verið minni. Samfara því má líka halda því fram að raddir heimsins hafi aldrei verið fleiri. Fyrir 200 árum eða svo myndaðist grunnur að þeim lýðræðisríkjum sem eru hvað algengust á Vesturlöndum í dag. Í því fyrirkomulagi gat einstaklingurinn fundið pólitískri þátttökuþörf sinni farveg í fjöldaflokkunum og treyst á að hagsmunir fjöldans sem hann tilheyrði væru hagsmunir sínir. Undanfarna áratugi hefur þetta breyst og má meðal annars merkja af því að félagatala flestra lýðræðisflokka hefur hrunið. Stjórnmálaflokkar og menn eru tortryggðir og grunaðir um græsku. Nýleg könnum Gallup sýnir til dæmis að þetta er reyndin á Íslandi og rímar ágætlega við önnur vestræn tíki. Á hinn bóginn virðast grasrótarsamtök, sem setja oft eitt hagsmunamál á oddinn, átt gott með að virkja almenning. Ýmis náttúruverndarsamtök og andstæðingar Íraksstríðsins eru gott um dæmi um slíkar hreyfingar. Í ljósi þessa er ekki ólvarlegt að álykta að vestrænum stjórnmálaflokkum hefur ekki tekist að endurnýja sig og aðlaga breyttum tímum. Pennastrik á pappísrssnifsi á fjögurra ára fresti virðist fátæklegur tjáningarmáti og í stjórnmálaumræðunni mikið spurt hvernig hægt sé að auka þátttökulýðræði. Þessi þróun hefur ekki farið fram hjá Íslandi, til dæmis er sú ósk Halldórs Ásgrímssonar um að endurskoðun stjórnarskráin verði endurskoðuð af samfélaginu í heild en ekki bara ráðherrum, þingmönnum og nefndum. Í tilefni þessa gefst kostur til að fara lengra með umræðuna og stjórnmálaflokkar mættu spyrja sig hvað þeir geta gert til að auka áhuga almennings á þátttöku í pólitísku starfi. Kannanir sýna að fólk treystir stjórnmálamönnum betur en flokkum; það fái á tilfinninguna þeir séu í betri tengslum við kjósendur sínar og finnst betra að geta gert einstakling ábyrgan fyrir gjörðum sínum flokksmáskínuna? Sú umræða að það eigi að kjósa fólk en ekki flokka er svo sem ekki ný af nálinni, en eru aðrir valkostir í stöðunni? Flestir stjórnmálaflokkar flokkar notast við sérstakar valnefndir eða lokuð prófkjör til að vekja frambjóðendur sína. Opin prófkjör hafa tíðkast á Íslandi þau virðast vera á undanhaldi því við þau eru iðulega tengdir neikvæðir þættir á borð við smölun. Sú spurning vaknar hins vegar upp hvort opnu prófkjörin séu líklegri til að virkja einstaklinga í pólitísku starfi? Áður fyrr mótuðust pólitískar skoðanir oftar en ekki af samfélagsstöðu viðkomandi eða þær gengu hugsanlega í arf. Í dag, þegar félagslegur fjölbreytileiki hefur sjálfsagt aldrei verið meiri, eru margir sem ekki geta hugsað sér að binda trúss sitt við einn sérstakan stjórnmálaflokk til langs tíma (nema þeir ætli sér ef til vill frama innan hans). Er það ekki eðlileg krafa nútímans að almenningur fái að velja sér hugsanlega framtíðarleiðtoga sína án þess að grafa sig í garði einstakra flokka?Önnur hugmynd er sú að fulltrúar flokkanna fái meira svigrúm til athafna en tíðkast. Almenningur sé orðinn leiður á þeim sem “spila með með liðinu” og vill fólk sem fylgir sannfæringu sinni þó hún gangi hugsanlega gegn skoðun flokksforystunnar. Önnur algeng gagnrýni á stjórnmálaflokka er að á milli þeirra og almennings hafi myndast víð gjá; flokkarnir hafi færst nær ríkinu og fjarlægst samfélagið. Stjórnmálaflokkar 21. aldar standa frammi fyrir því að þurfa að brúa þetta bil. Netið er oftar en ekki nefnt sem heppilegur vettvangur fyrir gagnkvæmar umræður þingmanna og almennings, enda hafa margir stjórnmálamenn tekið netið í sína þjónustu. Hvað Ísland varðar verður forvitnilegt að fylgjast með framvindu mála í enduskoðun stjórnarskrárinnar; hvort stjórnmálflokkar og ekki síst almenningur sjái tækifærið í að endurnýja lýðræðisfyrirkomulag okkar í heild sinni. Það er nauðsynlegt að það gerist ef hugmyndin um fulltrúalýðræði á ekki að verða nafnið tómt. Bergsteinn Sigurðsson
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun