Lágir skattar - aukin velferð

Albert Einstein lét hafa það eftir sér að í veröldinni allri væri ekkert jafn torskilið eins og tekjuskattur. Hafði honum þó tekist að skilja ýmislegt býsna flókið um dagana. Umræða um skatta hefur þann leiða galla að það er ekki hægt að standa í henni án þess að nota tölur en það er gömul saga og ný að talnasúpur valda þeim sem neytir meltingartruflunum. Mér er næst að halda að þeir sem fullyrða aftur og aftur að allir launþegar á Íslandi borgi tæplega 37% skatt hugsi með sér sem svo: það nennir enginn að setja sig inn í hvernig skattkerfið er uppbyggt. En það er staðreynd að stór hluti launþega borgar alls ekki þessa skattprósentu af laununum sínum. Tökum dæmi af manni sem hefur 200.000 kónur. í mánaðarlaun. Ef ekki er litið til lífeyrisiðgjalda eða annarra frádrátta þá borgar hann eða hún 44.411 krónur í skatt af þeim launum. Það svarar til 22,2% skatts - ekki 36,7% eins og gjarnan er sagt. Lágir skattar skapa velmegun

En ég hef meiri áhyggjur af þeim sem hafa lág laun heldur en af hinum sem hafa há laun. Ég get síðan vel tekið undir með þeim sem segja að fyrirtækin í landinu verði að gæta velsæmis í launagreiðslum til stjórnenda. Fyrir nú utan hitt, að það er einfaldlega skynsamlegt fyrir fyrirtækin í landinu að sýna sanngirni og sjást sýna sanngirni í viðskiptum sínum við verkamennina í víngarðinum. En mér finnst aðrir hlutir skipta hér meira máli. Á undanförnum einum og hálfum áratug höfum við Íslendingar gjörbreytt þjóð­félagi okkar. Það er nú opnara, kraftmeira og öflugra heldur en nokkru sinni í sögu okkar. Þetta hefur tekist með því að lækka skatta á fólk og fyrirtæki, með einkavæðingu, með ráðdeild í ríkisfjármálum og með auknu frelsi í viðskiptum svo fátt eitt sé nefnt.

Mikilvægast var að skattar á fyrirtæki voru lækkaðir úr nærri 50% í 18% og komið var á 10% fjármagnstekjuskatti. Þessi blanda, einkum lágir skattar á fyrirtæki og fjármagn, leysti úr læðingi gríðarlegan kraft. Og afleiðingarnar eru öllum ljósar. Á síðustu tíu árum eða svo hefur kaupmáttur launanna okkar eftir skatt vaxið alveg gríðarlega. Og það var annað sem gerðist, gömlu viðskiptablokkirnar sem réðu hérna öllu feyktust í burtu og í staðinn komu nýjar.

Hættumerki

Þessi þróun er í sjálfu sér öll mjög jákvæð. Ísland hefur aldrei staðið jafn vel og nú. En það eru hættumerki á lofti og laun nokkurra bankastarfsmanna eru ekki það sem veldur mér mestum áhyggjum. Það sem er miklu alvarlegra er sú spurning hvort einstakar viðskiptasamsteypur eða blokkir séu að ná þeim tökum á samfélaginu okkar að hætta stafi af. Sú hætta getur verið margvísleg. Hún getur meðal annars birst í gríðarlega sterkri stöðu eins fyrirtækis á fjölmiðlamarkaði, stöðu sem getur haft neikvæð áhrif á þróun lýðræðis í landinu. En hættan felst einnig og ekki síður í fákeppni og sjálftökugróða.

Frjálst markaðshagkerfi snýst fljótt upp í andstæðu sína ef samkeppni er ónóg. Enn alvarlegra er ef ekki er farið eftir þeim reglum sem settar eru um það hvernig menn megi hegða sér á markaðinum.

Eftirlitið þarf að eflaÞegar litið er um öxl sýnist mér að Sjálfstæðisflokkurinn hafi ekki beitt sér nægjanlega til að tryggja að eftirlitsstofnanirnar, Samkeppniseftirlitið og Fjármálaeftirlitið, hafi það afl sem þyrfti. Ég held að það hafi verið vegna þess að menn óttuðust að of mikið reglufargan kynni að drepa í fæðingu markaðskerfið og betra væri að viðskiptalífið sjálft setti sér smám saman reglurnar. Þessi skoðun er enn gild, en ég tel að það verði ekki komist hjá því að efla frekar þessar stofnanir og að mínu mati einkum Fjármálaeftirlitið. Á undraskömmum tíma hefur fjármálastarfsemi orðið einn höfuðatvinnuvegur þjóðarinnar en Fjármálaeftirlitið hefur engan veginn fylgt þeim öra vexti eftir. Það er hættulegt, ekki aðeins fyrir almenning í landinu heldur ekki síður fyrir fjármálafyrirtækin sjálf. Þegar til langs tíma er litið eru það þau sem hagnast mest á öflugu fjármálaeftirliti. Jöfn tækifæri

Það er alveg rétt sem bent hefur verið á að fjármagnstekjuskatturinn er lágur, sem við tilteknar aðstæður getur skapað ójöfnuð. En á móti kemur að lágir skattar á atvinnulífið hafa gagnast þjóðinni einstaklega vel.

Atvinnulífið hefur aldrei verið jafn blómlegt og mun fleiri eiga tækifæri á því að finna kröftum sínum og menntun viðnám en áður. Fátækt hefur minnkað með aukinni auðlegð þjóðarinnar og tekjur hins opinbera hafa vaxið gríðarlega samfara lægri sköttum. Það eru þeir peningar sem við getum notað og höfum notað til þess að byggja menntakerfi og heilbrigðiskerfi sem eru í fremstu röð í heiminum. Með það að vopni getum við barist fyrir því að því að öll börn á Íslandi hafi sömu tækifæri þegar þau hefja lífsbaráttuna, óháð efnahag foreldranna. Það er sá jöfnuður sem við getum náð og sá jöfnuður sem mestu máli skiptir.