Samkeppniseftirlitið mundar lækningartólin 25. október 2006 07:00 Páll Gunnar Pálsson Páll Gunnar, sem er forstjóri Samkeppniseftirlitsins, segir fyrirtækjum með markaðsráðandi stöðu óheimilt að beita meðölum í samkeppni sem minni fyrirtæki sem ekki eru ráðandi á markaði mega nota að vild. Markaðurinn/Hrönn Fordæmið sem áfrýjunarnefnd samkeppnismála gaf þegar hún staðfesti nýverið ógildingu Samkeppniseftirlitsins á samruna Lyfjavers og Lyfja og heilsu kann að skipta máli þegar teknir verða til skoðunar aðrir markaðir en lyfjamarkaður. Samkvæmt ákvörðun Samkeppniseftirlitsins fara lyfsölukeðjurnar Lyfja og Lyf og heilsa saman með markaðsráðandi stöðu á markaði og mat þess að staðan gerði fyrirtækjunum kleift að samhæfa hegðun sína á markaðnum án þess að þurfa að taka tillit til keppinauta eða neytenda. Telur Samkeppniseftirlitið úrskurð áfrýjunarnefndar hafa talsvert fordæmisgildi og að hann geti auðveldað Samkeppniseftirlitinu að vinna gegn skaðlegri fákeppni á ýmsum mörkuðum hér. Viðmið nýtast á öðrum mörkuðumUmferð í Reykjavík Í viðskipta- og athafnalífi hér er staðan víða sú að fá stór fyrirtæki deila með sér ákveðnum mörkuðum. Má þar nefna tryggingar, flutninga- og bankastarfsemi sem dæmi. Staðfest hefur verið ákvörðun Samkeppniseftirlits þar sem lyfsölukeðjum eru settar skorður því þær fari saman með markaðsráðandi stöðu. Markaðurinn/HeiðaPáll Gunnar Pálsson, forstjóri Samkeppniseftirlitsins, segir ekkert hægt að fullyrða um hvort svipuð staða sé uppi á öðrum mörkuðum og á lyfsölumarkaði án þess að það sé kannað sérstaklega. Mjög mikilvægt er samt að þarna er með nokkuð skýrum hætti búið að draga upp hvaða viðmið eru höfð til hliðsjónar þegar sameiginleg markaðsráðandi staða er metin. Þau viðmið nýtast við athuganir á öðrum mörkuðum. Páll Gunnar segir þetta vera í annað sinn sem fyrirtæki séu af áfrýjunarnefnd samkeppnismála talin fara með sameiginlega markaðsráðandi stöðu en árið 2001 fjallaði úrskurðarnefnd á sambærilegan hátt um samruna á fóðurmarkaði þar sem ógilt voru kaup Mjólkurfélags Reykjavíkur svf. og Lýsis hf. á öllum hlutabréfum í Fóðurblöndunni hf. Á árinu 2000 taldi samkeppnisráð, í áliti þar sem lagst var gegn fyrirhugaðri sameiningu Landsbanka og Búnaðarbanka, að viðskiptabankarnir væru sameiginlega markaðsráðandi. Niðurstaða áfrýjunarnefndar núna er mjög skýr og mikilvægt að fá þetta staðfest, sérstaklega fyrir hagsmuni neytenda því sú staða kann að vera uppi á fleiri mörkuðum að fákeppni kunni að vera þannig úr garði gerð að enginn einn sé markaðsráðandi en samt sé samkeppni hindruð. Páll Gunnar segir ljóst að hér séu fleiri markaðir þar sem einhverjir tveir eða þrír séu stærstir. Til dæmis í byggingaverslun og svo eru náttúrlega fáir stórir aðilar á vátryggingamarkaði. Það þýðir ekki að hægt sé að fullyrða að uppi sé sameiginlega markaðsráðandi staða á þeim mörkuðum. Til að meta það þarf ítarlega rannsókn að gefnu tilefni. Að fenginni þessari niðurstöðu á lyfjamarkaði segir Páll Gunnar ljóst að stóru lyfjakeðjurnar verði að horfa a stöðu sína frá þessum sjónarhóli. Miklar skyldur eru lagðar á fyrirtæki sem eru markaðsráðandi, hvort sem þau eru það ein og sér eða sameiginlega. Þau þurfa að passa upp á að þau séu ekki að hindra samkeppni frá smærri keppendum og misnota aðstöðu sína. Einkenni á sjúkum markaðiMarkaðurinn hefur hins vegar heimildir fyrir því að nokkurrar óánægju gæti meðal smærri fyrirtækja á lyfjamarkaði með þá túlkun að Lyfja og Lyf og heilsa fari saman með markaðsráðandi hlut. Engin ákvæði laga eru sögð verja smærri fyrirtæki gegn ofureflinu sem í lyfjakeðjunum felist og þeim frjálst að opna verslanir ofan í smærri apótekum, en þar séu menn í raun lokaðir í sínum rekstri og megi ekki selja hann til keðjanna vegna mats eftirlitsins á stöðu þeirra. Segja menn keðjurnar ekki mega kaupa, en þeim sé heimilaður svokallaður innri vöxtur, sem þýði að þær megi bæta við sölustöðum að vild. Hvað finnst forstjóra Samkeppniseftirlitsins um þau rök að með túlkun sinni á rekstrarumhverfinu sé verið að loka litlu aðilana inni í rekstri sínum? Ég get ekki fallist á þau sjónarmið, segir Páll Gunnar. Þessum reglum er einmitt ætlað að vernda samkeppni á þessum markaði og koma í veg fyrir að markaðsráðandi fyrirtæki veiki keppinauta sína með óeðlilegum aðgerðum. Auðvitað getur í samrunamálum litið íþyngjandi út þegar einhver vill losna við rekstur sinn en fær ekki að selja stóru aðilunum því þar með sé markaðsráðandi staða þeirra styrkt þannig að verði samkeppnishamlandi. En grunnhugsunin með þessum reglum er að tryggja samkeppnislega gerð markaða og stuðla þannig að því að samkeppni geti þrifist á viðkomandi markaði. Ef allt er með felldu þá eru fleiri kaupendur að fyrirtækjum en bara markaðsráðandi keppinautar. Það er einkennilegur markaður þar sem enginn annar er til í að kaupa fyrirtæki en markaðsráðandi aðili sem sér sér hag í að minnka með því samkeppni. Því er það rökleysa að halda fram að reglurnar skaði minni aðilana, segir hann og telur ákveðið sjúkdómseinkenni á markaðnum að einhverjum smærri fyrirtækjum þyki að sér vegið þegar með aðgerðum sé unnið gegn samkeppnishindrunum. Einn má annar ekkiÞá segir Páll Gunnar að sé sú staða uppi á tilteknum markaði að eitt eða fleiri fyrirtæki fari með markaðsráðandi stöðu geti það meðal annars takmarkað möguleika þeirra til að vinna þannig í samkeppni að setja upp verslanir nálægt samkeppnisaðilum. Þetta snýr ekki bara að samrunamálum, heldur líka að því hvernig fyrirtækin haga sér almennt í samkeppninni, t.d. hvort menn séu að misnota markaðsráðandi stöðu sína með undirboðum, með því að sækja hart að viðskiptavinum smærri keppenda eða með öðrum slíkum aðferðum. Þá liggur í hlutarins eðli að aukið aðhald og eftirlit er til staðar á markaði þar sem einhver einn eða fleiri fara með markaðsráðandi stöðu. Séu menn í þessari stöðu er mjög líklegt að keppinautarnir kvarti yfir þeim, og að Samkeppniseftirlitið taki einstök mál til skoðunar. Á markaðnum, hvort sem það er Samkeppniseftirlitið sjálft eða keppinautar, þá skynja menn það mjög fljótt komi upp einhver svona staða og það að vera í markaðsráðandi stöðu setur mönnum miklar skyldur að þeim sé ekki heimilt að vinna með sama hætti í samkeppninni eins og ef þeir væru smærri aðilar á dreifðari markaði. Háttsemi á borð við undirverðlagningu eða aggresíva ásókn í viðskiptavini keppinautanna getur verið ólögmætt fyrir fyrirtæki í markaðsráðandi stöðu en fullkomlega eðlilegt fyrir smærri fyrirtæki. Af orðum Samkeppniseftirlitsins um mikilvægi staðfestingar ákvörðunarinnar um samrunann á lyfjamarkaði frá því í sumar verður vart annað ráðið en að mælistikan sem þar var beitt verði lögð á aðra markaði þar sem fáir stórir eru á markaði. Páll Gunnar segir hins vegar ekkert liggja fyrir um það enn hvernig Samkeppniseftirlitið komi til með að nýta sér fordæmið sem gefið hefur verið. Það getur verið í tilefni af kvörtunum eða í athugunum að eigin frumkvæði, og einnig vegna tilkynninga um samruna. Athuganir af þessu tagi eru eins misjafnar og þær eru margar. Fréttaskýringar Viðskipti Mest lesið Innbú Play til sölu: Gæti aflað búinu fjórtán milljóna króna Viðskipti innlent Skáluðu fyrir kraftinum sem knýr samfélagið Viðskipti innlent Rifjar Ímon-málið upp 17 árum seinna: „Hreint og beint ofbeldi af hálfu opinberra starfsmanna“ Viðskipti innlent Eva og Guðrún nýir forstöðumenn hjá Icelandair Viðskipti innlent ORA svarar fyrir fiskbúðinginn: „Stundum þarf bara pung í að gera breytingar“ Neytendur Nú er ekki hægt að afskrá flugvélar nema að greiða gjöldin Viðskipti innlent Telur um dulda launahækkun skrifstofufólks að ræða Viðskipti innlent Ísland verði leiðandi í þróun varna og viðskipta á Norðurslóðum Viðskipti innlent Davíð Ernir til liðs við Athygli Viðskipti innlent Segja falda launauppbót hjá níu af hverjum tíu stofnunum ríkisins Viðskipti innlent Fleiri fréttir Skáluðu fyrir kraftinum sem knýr samfélagið Innbú Play til sölu: Gæti aflað búinu fjórtán milljóna króna Rifjar Ímon-málið upp 17 árum seinna: „Hreint og beint ofbeldi af hálfu opinberra starfsmanna“ Eva og Guðrún nýir forstöðumenn hjá Icelandair Nú er ekki hægt að afskrá flugvélar nema að greiða gjöldin Telur um dulda launahækkun skrifstofufólks að ræða Davíð Ernir til liðs við Athygli Netvís tekur við af SAFT Bein útsending: Er gervigreindin alvöru tækifæri fyrir Ísland? Ísland verði leiðandi í þróun varna og viðskipta á Norðurslóðum Segja falda launauppbót hjá níu af hverjum tíu stofnunum ríkisins „Það er kennitöluflakk í skilgreiningu sinni“ Einar rýfur þögnina: Vísar kenningum um fléttu á bug Bein útsending: Ársfundur atvinnulífsins Spá óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku „Hef engar upplýsingar um að eitthvað óeðlilegt hafi átt sér stað“ 208 sagt upp í fimm hópuppsögnum Einn stofnenda Play og Leifur í framkvæmdastjórn Icelandair Eiríkur Orri til Ofar Samkaup eignast 38 prósenta hlut í Kjötkompaní Segir stjórnendur ætla að skilja skuldirnar eftir á Íslandi „Það verður andskoti flókið“ Kaupfélagið á bak við risaviðskipti í Iceland Seafood Múlakaffi nýtir farþegamiðstöðina yfir veturinn „Við munum gæta réttar kröfuhafa í hvívetna“ Viðkvæm staða í björgunaraðgerðum Play Europe Horfa fram á tugmilljarða samdrátt og bíða í ofvæni eftir loðnufréttum Hætti korteri eftir peppfund með Möltufólkinu Isavia gefur strandaglópum engin grið Ásgeir og Darri til Landslaga Sjá meira
Fordæmið sem áfrýjunarnefnd samkeppnismála gaf þegar hún staðfesti nýverið ógildingu Samkeppniseftirlitsins á samruna Lyfjavers og Lyfja og heilsu kann að skipta máli þegar teknir verða til skoðunar aðrir markaðir en lyfjamarkaður. Samkvæmt ákvörðun Samkeppniseftirlitsins fara lyfsölukeðjurnar Lyfja og Lyf og heilsa saman með markaðsráðandi stöðu á markaði og mat þess að staðan gerði fyrirtækjunum kleift að samhæfa hegðun sína á markaðnum án þess að þurfa að taka tillit til keppinauta eða neytenda. Telur Samkeppniseftirlitið úrskurð áfrýjunarnefndar hafa talsvert fordæmisgildi og að hann geti auðveldað Samkeppniseftirlitinu að vinna gegn skaðlegri fákeppni á ýmsum mörkuðum hér. Viðmið nýtast á öðrum mörkuðumUmferð í Reykjavík Í viðskipta- og athafnalífi hér er staðan víða sú að fá stór fyrirtæki deila með sér ákveðnum mörkuðum. Má þar nefna tryggingar, flutninga- og bankastarfsemi sem dæmi. Staðfest hefur verið ákvörðun Samkeppniseftirlits þar sem lyfsölukeðjum eru settar skorður því þær fari saman með markaðsráðandi stöðu. Markaðurinn/HeiðaPáll Gunnar Pálsson, forstjóri Samkeppniseftirlitsins, segir ekkert hægt að fullyrða um hvort svipuð staða sé uppi á öðrum mörkuðum og á lyfsölumarkaði án þess að það sé kannað sérstaklega. Mjög mikilvægt er samt að þarna er með nokkuð skýrum hætti búið að draga upp hvaða viðmið eru höfð til hliðsjónar þegar sameiginleg markaðsráðandi staða er metin. Þau viðmið nýtast við athuganir á öðrum mörkuðum. Páll Gunnar segir þetta vera í annað sinn sem fyrirtæki séu af áfrýjunarnefnd samkeppnismála talin fara með sameiginlega markaðsráðandi stöðu en árið 2001 fjallaði úrskurðarnefnd á sambærilegan hátt um samruna á fóðurmarkaði þar sem ógilt voru kaup Mjólkurfélags Reykjavíkur svf. og Lýsis hf. á öllum hlutabréfum í Fóðurblöndunni hf. Á árinu 2000 taldi samkeppnisráð, í áliti þar sem lagst var gegn fyrirhugaðri sameiningu Landsbanka og Búnaðarbanka, að viðskiptabankarnir væru sameiginlega markaðsráðandi. Niðurstaða áfrýjunarnefndar núna er mjög skýr og mikilvægt að fá þetta staðfest, sérstaklega fyrir hagsmuni neytenda því sú staða kann að vera uppi á fleiri mörkuðum að fákeppni kunni að vera þannig úr garði gerð að enginn einn sé markaðsráðandi en samt sé samkeppni hindruð. Páll Gunnar segir ljóst að hér séu fleiri markaðir þar sem einhverjir tveir eða þrír séu stærstir. Til dæmis í byggingaverslun og svo eru náttúrlega fáir stórir aðilar á vátryggingamarkaði. Það þýðir ekki að hægt sé að fullyrða að uppi sé sameiginlega markaðsráðandi staða á þeim mörkuðum. Til að meta það þarf ítarlega rannsókn að gefnu tilefni. Að fenginni þessari niðurstöðu á lyfjamarkaði segir Páll Gunnar ljóst að stóru lyfjakeðjurnar verði að horfa a stöðu sína frá þessum sjónarhóli. Miklar skyldur eru lagðar á fyrirtæki sem eru markaðsráðandi, hvort sem þau eru það ein og sér eða sameiginlega. Þau þurfa að passa upp á að þau séu ekki að hindra samkeppni frá smærri keppendum og misnota aðstöðu sína. Einkenni á sjúkum markaðiMarkaðurinn hefur hins vegar heimildir fyrir því að nokkurrar óánægju gæti meðal smærri fyrirtækja á lyfjamarkaði með þá túlkun að Lyfja og Lyf og heilsa fari saman með markaðsráðandi hlut. Engin ákvæði laga eru sögð verja smærri fyrirtæki gegn ofureflinu sem í lyfjakeðjunum felist og þeim frjálst að opna verslanir ofan í smærri apótekum, en þar séu menn í raun lokaðir í sínum rekstri og megi ekki selja hann til keðjanna vegna mats eftirlitsins á stöðu þeirra. Segja menn keðjurnar ekki mega kaupa, en þeim sé heimilaður svokallaður innri vöxtur, sem þýði að þær megi bæta við sölustöðum að vild. Hvað finnst forstjóra Samkeppniseftirlitsins um þau rök að með túlkun sinni á rekstrarumhverfinu sé verið að loka litlu aðilana inni í rekstri sínum? Ég get ekki fallist á þau sjónarmið, segir Páll Gunnar. Þessum reglum er einmitt ætlað að vernda samkeppni á þessum markaði og koma í veg fyrir að markaðsráðandi fyrirtæki veiki keppinauta sína með óeðlilegum aðgerðum. Auðvitað getur í samrunamálum litið íþyngjandi út þegar einhver vill losna við rekstur sinn en fær ekki að selja stóru aðilunum því þar með sé markaðsráðandi staða þeirra styrkt þannig að verði samkeppnishamlandi. En grunnhugsunin með þessum reglum er að tryggja samkeppnislega gerð markaða og stuðla þannig að því að samkeppni geti þrifist á viðkomandi markaði. Ef allt er með felldu þá eru fleiri kaupendur að fyrirtækjum en bara markaðsráðandi keppinautar. Það er einkennilegur markaður þar sem enginn annar er til í að kaupa fyrirtæki en markaðsráðandi aðili sem sér sér hag í að minnka með því samkeppni. Því er það rökleysa að halda fram að reglurnar skaði minni aðilana, segir hann og telur ákveðið sjúkdómseinkenni á markaðnum að einhverjum smærri fyrirtækjum þyki að sér vegið þegar með aðgerðum sé unnið gegn samkeppnishindrunum. Einn má annar ekkiÞá segir Páll Gunnar að sé sú staða uppi á tilteknum markaði að eitt eða fleiri fyrirtæki fari með markaðsráðandi stöðu geti það meðal annars takmarkað möguleika þeirra til að vinna þannig í samkeppni að setja upp verslanir nálægt samkeppnisaðilum. Þetta snýr ekki bara að samrunamálum, heldur líka að því hvernig fyrirtækin haga sér almennt í samkeppninni, t.d. hvort menn séu að misnota markaðsráðandi stöðu sína með undirboðum, með því að sækja hart að viðskiptavinum smærri keppenda eða með öðrum slíkum aðferðum. Þá liggur í hlutarins eðli að aukið aðhald og eftirlit er til staðar á markaði þar sem einhver einn eða fleiri fara með markaðsráðandi stöðu. Séu menn í þessari stöðu er mjög líklegt að keppinautarnir kvarti yfir þeim, og að Samkeppniseftirlitið taki einstök mál til skoðunar. Á markaðnum, hvort sem það er Samkeppniseftirlitið sjálft eða keppinautar, þá skynja menn það mjög fljótt komi upp einhver svona staða og það að vera í markaðsráðandi stöðu setur mönnum miklar skyldur að þeim sé ekki heimilt að vinna með sama hætti í samkeppninni eins og ef þeir væru smærri aðilar á dreifðari markaði. Háttsemi á borð við undirverðlagningu eða aggresíva ásókn í viðskiptavini keppinautanna getur verið ólögmætt fyrir fyrirtæki í markaðsráðandi stöðu en fullkomlega eðlilegt fyrir smærri fyrirtæki. Af orðum Samkeppniseftirlitsins um mikilvægi staðfestingar ákvörðunarinnar um samrunann á lyfjamarkaði frá því í sumar verður vart annað ráðið en að mælistikan sem þar var beitt verði lögð á aðra markaði þar sem fáir stórir eru á markaði. Páll Gunnar segir hins vegar ekkert liggja fyrir um það enn hvernig Samkeppniseftirlitið komi til með að nýta sér fordæmið sem gefið hefur verið. Það getur verið í tilefni af kvörtunum eða í athugunum að eigin frumkvæði, og einnig vegna tilkynninga um samruna. Athuganir af þessu tagi eru eins misjafnar og þær eru margar.
Fréttaskýringar Viðskipti Mest lesið Innbú Play til sölu: Gæti aflað búinu fjórtán milljóna króna Viðskipti innlent Skáluðu fyrir kraftinum sem knýr samfélagið Viðskipti innlent Rifjar Ímon-málið upp 17 árum seinna: „Hreint og beint ofbeldi af hálfu opinberra starfsmanna“ Viðskipti innlent Eva og Guðrún nýir forstöðumenn hjá Icelandair Viðskipti innlent ORA svarar fyrir fiskbúðinginn: „Stundum þarf bara pung í að gera breytingar“ Neytendur Nú er ekki hægt að afskrá flugvélar nema að greiða gjöldin Viðskipti innlent Telur um dulda launahækkun skrifstofufólks að ræða Viðskipti innlent Ísland verði leiðandi í þróun varna og viðskipta á Norðurslóðum Viðskipti innlent Davíð Ernir til liðs við Athygli Viðskipti innlent Segja falda launauppbót hjá níu af hverjum tíu stofnunum ríkisins Viðskipti innlent Fleiri fréttir Skáluðu fyrir kraftinum sem knýr samfélagið Innbú Play til sölu: Gæti aflað búinu fjórtán milljóna króna Rifjar Ímon-málið upp 17 árum seinna: „Hreint og beint ofbeldi af hálfu opinberra starfsmanna“ Eva og Guðrún nýir forstöðumenn hjá Icelandair Nú er ekki hægt að afskrá flugvélar nema að greiða gjöldin Telur um dulda launahækkun skrifstofufólks að ræða Davíð Ernir til liðs við Athygli Netvís tekur við af SAFT Bein útsending: Er gervigreindin alvöru tækifæri fyrir Ísland? Ísland verði leiðandi í þróun varna og viðskipta á Norðurslóðum Segja falda launauppbót hjá níu af hverjum tíu stofnunum ríkisins „Það er kennitöluflakk í skilgreiningu sinni“ Einar rýfur þögnina: Vísar kenningum um fléttu á bug Bein útsending: Ársfundur atvinnulífsins Spá óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku „Hef engar upplýsingar um að eitthvað óeðlilegt hafi átt sér stað“ 208 sagt upp í fimm hópuppsögnum Einn stofnenda Play og Leifur í framkvæmdastjórn Icelandair Eiríkur Orri til Ofar Samkaup eignast 38 prósenta hlut í Kjötkompaní Segir stjórnendur ætla að skilja skuldirnar eftir á Íslandi „Það verður andskoti flókið“ Kaupfélagið á bak við risaviðskipti í Iceland Seafood Múlakaffi nýtir farþegamiðstöðina yfir veturinn „Við munum gæta réttar kröfuhafa í hvívetna“ Viðkvæm staða í björgunaraðgerðum Play Europe Horfa fram á tugmilljarða samdrátt og bíða í ofvæni eftir loðnufréttum Hætti korteri eftir peppfund með Möltufólkinu Isavia gefur strandaglópum engin grið Ásgeir og Darri til Landslaga Sjá meira
Rifjar Ímon-málið upp 17 árum seinna: „Hreint og beint ofbeldi af hálfu opinberra starfsmanna“ Viðskipti innlent
Rifjar Ímon-málið upp 17 árum seinna: „Hreint og beint ofbeldi af hálfu opinberra starfsmanna“ Viðskipti innlent