Fastir pennar

Gefum þeim dópið

Jón Kaldal skrifar

Í mörg ár hafa meginþættir baráttunnar við fíkniefnavandann hvílt á þremur stoðum: forvörnum, meðhöndlun og löggæslu. Nú er kominn tími til að bæta við þeirri fjórðu: að lágmarka skaðann.

Lengi vel hefur áhersla og fjármagn hins opinbera fyrst og fremst beinst að löggæslunni. Meðhöndlunin hefur að stórum hluta verið í höndum frjálsra félagasambanda á borð við SÁÁ og Krísuvíkursamtökin. Þáttur forvarna hefur sem betur fer farið ört vaxandi undanfarin ár. Smám saman hafa fleiri og fleiri áttað sig á því að baráttan verður að beinast að rót vandans. Hann er ekki sá að fíkniefnasalar selji skólabörnum dóp. Vandinn er að skólabörn kaupa dópið. Ólafur Ragnar Grímsson forseti Íslands fangaði kjarna málsins með þessum orðum í tilefni af forvarnardeginum síðasta haust: „Eina vörnin sem dugir er styrkur unga fólksins til að segja nei. Það er alveg sama hvað við fjölgum í lögreglunni, það mun aldrei duga."

Rannsóknir meðal ungs fólks sýna okkur að baráttan er á réttri leið. Neysla vímuefna hefur minnkað jafnt og þétt meðal yngstu hópanna undanfarin ár, og aldurinn þegar neyslan hefst er hærri en áður. Þetta er jákvæð þróun. Skuggahliðar þessara rannsókna sýna okkur hins vegar að þeir sem eiga í vanda eru í mun verri málum en áður var. Lítill hópur hefur ekki styrkinn eða baklandið sem þarf til að segja nei. Sá hópur leiðist hratt út í harða neyslu sem getur verið erfitt og jafnvel ómögulegt að eiga við.

Tölurnar tala sínu máli. Í Fréttablaðinu um síðustu helgi var upplýst að hér á landi eru um 700 virkir sprautufíklar. Læknir kallaði tilveru þeirra faraldur sem hefur verið þagað um. Sú þögn hefur verið rofin með skelfilegum upplýsingum um fjölda barna sem hefur þurft að koma fyrir í fóstri vegna neyslu foreldra sinna; sumum hverjum til varanlegrar frambúðar þar sem mæður þeirra og jafnvel feður líka hafa kvatt þetta líf.

Tilvera fíklanna er að sami skapi ógnvænleg. Í Fréttablaðinu í gær var sagt að um áttatíu prósent sprautufíkla hefðu deilt nál með öðrum fíklum, sem er vísast smitleiðin fyrir HIV og lifrarbólgusmit; dauða fyrir aldur fram.

Þetta þarf ekki að vera svona. Það er mögulegt að „lágmarka skaðann" með fyrrnefndri fjórðu stoð baráttunnar. Heilbrigðis­yfirvöld geta tekið það skref að koma hér upp aðstöðu þar sem fíklar koma og fá sitt fix með hreinni nál. Á þann hátt er þeir komnir undir læknishendur. Sumum er ekki viðbjargandi en þeir væru að minnsta kosti komnir inn fyrir garðinn. Þyrftu ekki að svíkja eða stela fyrir næsta skammti með tilheyrandi hörmungum fyrir þá sem verða á vegi þeirra. Og það væri hægt að komast að því hverjir þeir eru og hvort þeir eiga börn.

Það má aldrei gleyma því að tilvera eins langt leidds fíkils er ekki aðeins helvíti á jörð fyrir hann, heldur alla þá sem næst honum standa. Þannig má gera ráð fyrir að 700 fíklar hafi í kringum sig að minnsta kosti 7.000 manns sem líða á hverjum degi fyrir óútreiknan­lega hegðun, sem er jafnvel móðurástinni sterkari. Samfélagið getur aðeins tapað á því að halda þessum hópi utangarðs.






×