Magnús Árni Magnússon: „Sjö háskóla“ spurningin Magnús Árni Magnússon skrifar 27. maí 2010 09:19 Er ekki fáránlegt fyrir 300 þúsund manna þjóð að halda úti sjö háskólum?" er algeng spurning í umræðunni í dag og svarið „jú" blasir við - þrátt fyrir að höfðatölulega séð sé staðan 7 háskólastofnanir fyrir 300 þúsund manns ekki fjarri því sem er í Bandaríkjunum, þar sem bestu háskólar heims eru starfræktir. Þetta er þó ólíkt því sem er í Evrópu, sem hefur ekki náð vopnum sínum enn í alþjóðlegum háskólasamanburði. „Sjö-háskóla" spurningin er hins vegar talsvert villandi. Í rauninni mætti líkja henni við að spurt sé „er ekki fáránlegt að 300 þúsund manna þjóð skuli halda úti námi á öll hljóðfæri sem leikið er á í sinfóníuhljómsveit? Er ekki nóg að kenna á málmblásturshljóðfærin og gera það vel?" Staðreynd málsins er sú að þessir sjö háskólar eru ekki ljósrit hver af öðrum. Flestir eru þeir afar sérhæfðar stofnanir sem leggja megináherslu á fáar greinar og mismunandi kennslufræði. Fæstar þeirra hafa dottið niður úr skýjunum á allra síðustu árum. Flestar eiga áratuga starf að baki og ein þeirra getur rakið sögu sína (með góðum vilja) allt aftur til ársins 1106! Þær hafa hins vegar á umliðnum áratugum fært nám sitt upp á háskólastig samkvæmt kröfum tímans, rétt eins og stofnun sú sem hlaut nafnið Háskóli Íslands gerði árið 1911. Eins eru sumar þeirra til komnar fyrir umfangsmiklar sameiningar fjölbreyttra fagskóla og síðasta áratuginn hefur háskólastofnunum í raun fækkað, en ekki fjölgað. Fjölbreytt nám Stundum er spurt í framhaldi af „sjö-háskóla" spurningunni hvort það sé ekki út í hött að kenna viðskiptafræði á fjórum stöðum á Íslandi. Ef við vörpum kastljósinu á þau fög sem sannarlega eru kennd í fleiri en einum háskóla á Íslandi - viðskiptafræði, lögfræði og verkfræði, þá er þar um að ræða vinsæl fög sem ekkert er athugavert við að margir fari í gegnum í nútímasamfélagi. Hagnýt og fræðileg þekking á því sem tengist ástundun viðskipta, er afar hagfelld fyrir samfélagið og viðskiptalífið, burt séð frá þeirri gagnrýni sem slíkt nám hefur setið undir að undanförnu og í sjálfu sér ekki óeðlilegt að það nám sé í boði víðar en í einni stofnun. Að sama skapi er alltaf þörf fyrir lögfræðinga og það fyrirkomulag sem tíðkaðist hér í áratugi, að meina nema 30-60 manns að hefja nám í lögfræði ár hvert, var í grunninn ekki til annars en að búa til einsleita valdaelítu. Almenn lögfræðiþekking er forsenda virks lýðræðis og eflingar borgararéttinda fjöldans. Lengi hefur líka verið talað um að efla þyrfti verkmenntun á Íslandi og það þarf ekki að fylgjast lengi með því sem er að gerast í HR til að sjá að þar er verið að vinna fyrsta flokks starf. Menntunarsprenging Staðan er sú að undanfarin 20 ár hefur orðið menntunarsprenging á Íslandi og er það vel. Það er fjarri því að „fjölgun háskólanna hafi verið tilraun sem mistókst", eins og fv. landlæknir hélt fram í Fréttablaðinu nýlega. Þvert á móti hníga mörg rök að því að uppfærsla fagskólanna á háskólastig hafi tekist með eindæmum vel. Skólarnir hafa eflst mikið fræðilega, valkostir fólks sem vill fara í nám eru fjölbreyttir og spennandi. Háskólanám er hægt að stunda með mismunandi hætti frameftir öllum aldri víða um landið og aldrei hafa verið stundaðar öflugri rannsóknir á Íslandi en í dag. Í þeim fræðigreinum þar sem um samkeppni hefur verið að ræða hefur hún tvímælalaust verið til góðs. Ekki einu sinni lagadeild Háskóla Íslands mun bera á móti því að sú samkeppni sem Bifröst efndi til í laganámi með því að brydda upp á námi í viðskiptalögfræði árið 2001 (HR og HA fylgdu í kjölfarið), hafi gert annað en að efla laganámið við Háskóla Íslands, en laganám á Íslandi mátti sannarlega við hressi¬¬legri uppfærslu í byrjun þessarar aldar. Stígum varlega til jarðar Nú leita menn logandi ljósi að tækifærum til hagræðingar í ríkisrekstri og er það bæði þarft og skynsamlegt. Þar þarf þó að stíga varlega til jarðar og á það við í háskólamálum eins og öðrum viðkvæmum málaflokkum. Það þarf að varast að eyðileggja þann árangur sem þegar hefur náðst í íslensku háskólasamfélagi með vanhugsuðum aðgerðum í átt til sameiningar eða lokunar skólastofnana, sem vandséð er hvaða hagræðingu skilar, enda hverfur kostnaðurinn við þá nemendur sem þegar eru í námi, ekki við það að sameina eða leggja niður skóla. Kostnaður ríkisins við nemendur í t.d. HR og Bifröst er ekki hærri en hann myndi vera við Háskóla Íslands. Það er síðan annað mál að vissulega má gera betur í því að efla samstarf íslenskra háskóla. Það er líka alls ekki ólíklegt að hið aukna samstarf kunni í einhverjum tilfellum að leiða til frekari sameiningar háskólastofnana á Íslandi, eins og þegar hafa farið fram þreifingar um. Það er sjálfsagt til of mikils mælst að ætlast til hófstillingar og umhugsunar í almennri umræðu eftir þær hremmingar sem þjóðin hefur gengið í gegnum undanfarin misseri og í ljósi þess tröllaukna vanda sem hún stendur frammi fyrir. Það er hins vegar von mín að fólkið sem um vélar hugsi málið alla leið og taki ekki hugsunarlaust undir „sjö-háskóla" spurninguna eins og þar sé að finna helstu lausnina á fjárhagsvanda ríkissjóðs. Höfundur er verðandi rektor Háskólans á Bifröst Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Árni Skjöld Magnússon Mest lesið Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Þegar fórnarlamb verður böðull Sigurður Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Er ekki fáránlegt fyrir 300 þúsund manna þjóð að halda úti sjö háskólum?" er algeng spurning í umræðunni í dag og svarið „jú" blasir við - þrátt fyrir að höfðatölulega séð sé staðan 7 háskólastofnanir fyrir 300 þúsund manns ekki fjarri því sem er í Bandaríkjunum, þar sem bestu háskólar heims eru starfræktir. Þetta er þó ólíkt því sem er í Evrópu, sem hefur ekki náð vopnum sínum enn í alþjóðlegum háskólasamanburði. „Sjö-háskóla" spurningin er hins vegar talsvert villandi. Í rauninni mætti líkja henni við að spurt sé „er ekki fáránlegt að 300 þúsund manna þjóð skuli halda úti námi á öll hljóðfæri sem leikið er á í sinfóníuhljómsveit? Er ekki nóg að kenna á málmblásturshljóðfærin og gera það vel?" Staðreynd málsins er sú að þessir sjö háskólar eru ekki ljósrit hver af öðrum. Flestir eru þeir afar sérhæfðar stofnanir sem leggja megináherslu á fáar greinar og mismunandi kennslufræði. Fæstar þeirra hafa dottið niður úr skýjunum á allra síðustu árum. Flestar eiga áratuga starf að baki og ein þeirra getur rakið sögu sína (með góðum vilja) allt aftur til ársins 1106! Þær hafa hins vegar á umliðnum áratugum fært nám sitt upp á háskólastig samkvæmt kröfum tímans, rétt eins og stofnun sú sem hlaut nafnið Háskóli Íslands gerði árið 1911. Eins eru sumar þeirra til komnar fyrir umfangsmiklar sameiningar fjölbreyttra fagskóla og síðasta áratuginn hefur háskólastofnunum í raun fækkað, en ekki fjölgað. Fjölbreytt nám Stundum er spurt í framhaldi af „sjö-háskóla" spurningunni hvort það sé ekki út í hött að kenna viðskiptafræði á fjórum stöðum á Íslandi. Ef við vörpum kastljósinu á þau fög sem sannarlega eru kennd í fleiri en einum háskóla á Íslandi - viðskiptafræði, lögfræði og verkfræði, þá er þar um að ræða vinsæl fög sem ekkert er athugavert við að margir fari í gegnum í nútímasamfélagi. Hagnýt og fræðileg þekking á því sem tengist ástundun viðskipta, er afar hagfelld fyrir samfélagið og viðskiptalífið, burt séð frá þeirri gagnrýni sem slíkt nám hefur setið undir að undanförnu og í sjálfu sér ekki óeðlilegt að það nám sé í boði víðar en í einni stofnun. Að sama skapi er alltaf þörf fyrir lögfræðinga og það fyrirkomulag sem tíðkaðist hér í áratugi, að meina nema 30-60 manns að hefja nám í lögfræði ár hvert, var í grunninn ekki til annars en að búa til einsleita valdaelítu. Almenn lögfræðiþekking er forsenda virks lýðræðis og eflingar borgararéttinda fjöldans. Lengi hefur líka verið talað um að efla þyrfti verkmenntun á Íslandi og það þarf ekki að fylgjast lengi með því sem er að gerast í HR til að sjá að þar er verið að vinna fyrsta flokks starf. Menntunarsprenging Staðan er sú að undanfarin 20 ár hefur orðið menntunarsprenging á Íslandi og er það vel. Það er fjarri því að „fjölgun háskólanna hafi verið tilraun sem mistókst", eins og fv. landlæknir hélt fram í Fréttablaðinu nýlega. Þvert á móti hníga mörg rök að því að uppfærsla fagskólanna á háskólastig hafi tekist með eindæmum vel. Skólarnir hafa eflst mikið fræðilega, valkostir fólks sem vill fara í nám eru fjölbreyttir og spennandi. Háskólanám er hægt að stunda með mismunandi hætti frameftir öllum aldri víða um landið og aldrei hafa verið stundaðar öflugri rannsóknir á Íslandi en í dag. Í þeim fræðigreinum þar sem um samkeppni hefur verið að ræða hefur hún tvímælalaust verið til góðs. Ekki einu sinni lagadeild Háskóla Íslands mun bera á móti því að sú samkeppni sem Bifröst efndi til í laganámi með því að brydda upp á námi í viðskiptalögfræði árið 2001 (HR og HA fylgdu í kjölfarið), hafi gert annað en að efla laganámið við Háskóla Íslands, en laganám á Íslandi mátti sannarlega við hressi¬¬legri uppfærslu í byrjun þessarar aldar. Stígum varlega til jarðar Nú leita menn logandi ljósi að tækifærum til hagræðingar í ríkisrekstri og er það bæði þarft og skynsamlegt. Þar þarf þó að stíga varlega til jarðar og á það við í háskólamálum eins og öðrum viðkvæmum málaflokkum. Það þarf að varast að eyðileggja þann árangur sem þegar hefur náðst í íslensku háskólasamfélagi með vanhugsuðum aðgerðum í átt til sameiningar eða lokunar skólastofnana, sem vandséð er hvaða hagræðingu skilar, enda hverfur kostnaðurinn við þá nemendur sem þegar eru í námi, ekki við það að sameina eða leggja niður skóla. Kostnaður ríkisins við nemendur í t.d. HR og Bifröst er ekki hærri en hann myndi vera við Háskóla Íslands. Það er síðan annað mál að vissulega má gera betur í því að efla samstarf íslenskra háskóla. Það er líka alls ekki ólíklegt að hið aukna samstarf kunni í einhverjum tilfellum að leiða til frekari sameiningar háskólastofnana á Íslandi, eins og þegar hafa farið fram þreifingar um. Það er sjálfsagt til of mikils mælst að ætlast til hófstillingar og umhugsunar í almennri umræðu eftir þær hremmingar sem þjóðin hefur gengið í gegnum undanfarin misseri og í ljósi þess tröllaukna vanda sem hún stendur frammi fyrir. Það er hins vegar von mín að fólkið sem um vélar hugsi málið alla leið og taki ekki hugsunarlaust undir „sjö-háskóla" spurninguna eins og þar sé að finna helstu lausnina á fjárhagsvanda ríkissjóðs. Höfundur er verðandi rektor Háskólans á Bifröst
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun