Bankastjórnendur féllu í allar freistingar 14. apríl 2010 03:00 x Siðvæðingar er þörf í íslensku samfélagi, segir vinnuhópur um siðferði sem kemst að þeirri niðurstöðu að siðferði og starfshættir hafi víða verið bágbornir í aðdraganda bankahrunsins. Sú staðreynd að starfsháttum og siðferði var víða ábótavant í íslensku samfélagi er hluti af margþættum skýringum á því hve illa fór á Íslandi. Þetta er niðurstaða vinnuhóps rannsóknarnefndarinnar um siðferði og starfshætti. „Þetta á við jafnt í stjórnmálum og viðskiptalífi sem í stjórnsýslu og fjölmiðlum," segir í lokaorðum skýrslu hópsins. Hópurinn skoðaði siðferði fjármálalífsins, stjórnsýslu og stjórnmál auk þess að líta á samfélagið og umræðuna í því. Alls staðar var pottur brotinn út frá sjónarhóli siðferðis. Nefndin skoðaði ítarlega fyrirtækjamenningu bankanna og kemst í stuttu máli að þeirri niðurstöðu að þar hafi siðferðislegum þáttum og dygðum verið kastað fyrir róða. Hópurinn sem stýrði bönkunum hafi „fallið í nánast allar freistingar sem á vegi hans urðu". Sú grundvallarsetning einkavæðingar að einstaklingar fari betur með eigið fé en annarra hafi ekki reynst sönn. Allt hafi miðast við það að draga úr ábyrgð þeirra sem tóku áhættu, og þau rof hafi haft skelfilegar afleiðingar fyrir fjármálakerfið og almenning um heim allan. Hvatakerfi hafi miðast við skammtímagróða stjórnenda og eigenda á kostnað almennings. Eiginhagsmunir stjórnenda hafi ráðið mestu, gróðahyggjan hafi verið taumlaus. Regluverðir gleðispillarVinnuhópurinn skoðaði innri starfshætti og eftirlit fjármálastofnananna og kemur þar í ljós að þeir sem sinntu starfi regluvarða og aðrir sem koma að innra eftirliti nutu lítillar virðingar stjórnenda og annarra starfsmanna. Hvorki hafi lagareglum verið fylgt né siðferðislegum viðmiðum um heilbrigða stjórnunarhætti. Reglubókum var ekki fylgt og almennt litið á regluverði sem gleðispilla. Sigurjón Geirsson hjá innri endurskoðun Landsbankans segir svo frá að menn hafi litið á reglur sem eitthvað sem hægt var að „challengera", að virðing hafi ekki verið borin fyrir þeim heldur hafi menn frekar verið viljugir að „þróa reglur… þróa túlkun á reglum þannig að menn kæmust… svona eins og í fótbolta, menn reyndu að tækla án þess að vera dæmdir." Regluverðir störfuðu lögum samkvæmt í bönkunum en þeir eiga að gæta þess að farið sé eftir gildandi lögum og góðum starfsháttum. Almennt var lítill áhugi á störfum þeirra. Einn þeirra, Arnar Þór Jónsson hjá Íslandsbanka, lýsir starfinu eins og að róa í árabát á móti olíuskipi. Hann hafi verið tekinn á teppið af bankastjóra fyrir óhlýðni eftir að hafa ætlað sér að skoða vandlega pappíra sem ætlast var til að hann skrifaði undir. Slakt siðferði bankamanna birtist víðar að mati vinnuhópsins. Þeir gerðu almenningi erfitt fyrir að átta sig á starfsháttum. Stjórnendur voru á gríðarlega háum launum, óhóf einkenndi lífsstíl þeirra eins og hann blasti við almenningi. Hugmyndafræði afskiptaleysisVinnuhópurinn bendir á að gegndarlaus vöxtur bankanna hafi verið látinn óáreittur vegna þess að ríkjandi hugmyndafræði í samfélaginu hafi verið hugmyndafræði afskiptaleysis. Í anda hennar hafi verið áhersla á að íþyngja ekki fjármálafyrirtækjum með ströngu eftirliti. „Framtakssömum og reynslulitlum" einstaklingum hafi verið falin mikil ábyrgð og gefið svigrúm til athafna. Hæfileikum þeirra hafi svo verið lýst í ræðu og riti og eru þær lýsingar til marks um mikla drambsemi. Lagt var traust á það „að einkaaðilar myndu ástunda sjálfseftirlit". Ráðherrar og embættismenn sinntu þannig ekki hlutverki sínu og Alþingi gætti ekki almannahagsmuna eins og því ber skylda til. Aðrir geirar samfélagsins brugðust einnig, fjölmiðlar og háskólasamfélagið. Gagnrýni á fjármálaheiminn féll í grýtta jörð og þjóðin var blind á hættumerkin. „Skortur á hófsemi og ráðdeild í íslensku samfélagi, ásamt með ógagnrýninni sjálfsánægju meðal þjóðarinnar, bjuggu á sinn hátt í haginn fyrir þá atburðarás sem hér varð í bankahruninu."sigridur@frettabladid.is Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Innlent „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Huldukona í lykilhlutverki í lygilegu ráðabruggi um símboðana Erlent „Kveður nýjan tón í samstarfinu sem er efnislega lokið“ Innlent Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Innlent Glerbrot í lauginni Innlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent „Ein versta nóttin“ í Beirút frá upphafi átaka Erlent Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Innlent Fleiri fréttir Samþykktu ályktun og stefna að kosningum í vor Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Nóg af heitu vatni á Selfossi Glerbrot í lauginni „Kveður nýjan tón í samstarfinu sem er efnislega lokið“ Stjónmálafræðingur segir kosningar nær en marga gruni Nýr formaður VG, seðlabankastjóri og ástandið á Gaza Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Sjá meira
Siðvæðingar er þörf í íslensku samfélagi, segir vinnuhópur um siðferði sem kemst að þeirri niðurstöðu að siðferði og starfshættir hafi víða verið bágbornir í aðdraganda bankahrunsins. Sú staðreynd að starfsháttum og siðferði var víða ábótavant í íslensku samfélagi er hluti af margþættum skýringum á því hve illa fór á Íslandi. Þetta er niðurstaða vinnuhóps rannsóknarnefndarinnar um siðferði og starfshætti. „Þetta á við jafnt í stjórnmálum og viðskiptalífi sem í stjórnsýslu og fjölmiðlum," segir í lokaorðum skýrslu hópsins. Hópurinn skoðaði siðferði fjármálalífsins, stjórnsýslu og stjórnmál auk þess að líta á samfélagið og umræðuna í því. Alls staðar var pottur brotinn út frá sjónarhóli siðferðis. Nefndin skoðaði ítarlega fyrirtækjamenningu bankanna og kemst í stuttu máli að þeirri niðurstöðu að þar hafi siðferðislegum þáttum og dygðum verið kastað fyrir róða. Hópurinn sem stýrði bönkunum hafi „fallið í nánast allar freistingar sem á vegi hans urðu". Sú grundvallarsetning einkavæðingar að einstaklingar fari betur með eigið fé en annarra hafi ekki reynst sönn. Allt hafi miðast við það að draga úr ábyrgð þeirra sem tóku áhættu, og þau rof hafi haft skelfilegar afleiðingar fyrir fjármálakerfið og almenning um heim allan. Hvatakerfi hafi miðast við skammtímagróða stjórnenda og eigenda á kostnað almennings. Eiginhagsmunir stjórnenda hafi ráðið mestu, gróðahyggjan hafi verið taumlaus. Regluverðir gleðispillarVinnuhópurinn skoðaði innri starfshætti og eftirlit fjármálastofnananna og kemur þar í ljós að þeir sem sinntu starfi regluvarða og aðrir sem koma að innra eftirliti nutu lítillar virðingar stjórnenda og annarra starfsmanna. Hvorki hafi lagareglum verið fylgt né siðferðislegum viðmiðum um heilbrigða stjórnunarhætti. Reglubókum var ekki fylgt og almennt litið á regluverði sem gleðispilla. Sigurjón Geirsson hjá innri endurskoðun Landsbankans segir svo frá að menn hafi litið á reglur sem eitthvað sem hægt var að „challengera", að virðing hafi ekki verið borin fyrir þeim heldur hafi menn frekar verið viljugir að „þróa reglur… þróa túlkun á reglum þannig að menn kæmust… svona eins og í fótbolta, menn reyndu að tækla án þess að vera dæmdir." Regluverðir störfuðu lögum samkvæmt í bönkunum en þeir eiga að gæta þess að farið sé eftir gildandi lögum og góðum starfsháttum. Almennt var lítill áhugi á störfum þeirra. Einn þeirra, Arnar Þór Jónsson hjá Íslandsbanka, lýsir starfinu eins og að róa í árabát á móti olíuskipi. Hann hafi verið tekinn á teppið af bankastjóra fyrir óhlýðni eftir að hafa ætlað sér að skoða vandlega pappíra sem ætlast var til að hann skrifaði undir. Slakt siðferði bankamanna birtist víðar að mati vinnuhópsins. Þeir gerðu almenningi erfitt fyrir að átta sig á starfsháttum. Stjórnendur voru á gríðarlega háum launum, óhóf einkenndi lífsstíl þeirra eins og hann blasti við almenningi. Hugmyndafræði afskiptaleysisVinnuhópurinn bendir á að gegndarlaus vöxtur bankanna hafi verið látinn óáreittur vegna þess að ríkjandi hugmyndafræði í samfélaginu hafi verið hugmyndafræði afskiptaleysis. Í anda hennar hafi verið áhersla á að íþyngja ekki fjármálafyrirtækjum með ströngu eftirliti. „Framtakssömum og reynslulitlum" einstaklingum hafi verið falin mikil ábyrgð og gefið svigrúm til athafna. Hæfileikum þeirra hafi svo verið lýst í ræðu og riti og eru þær lýsingar til marks um mikla drambsemi. Lagt var traust á það „að einkaaðilar myndu ástunda sjálfseftirlit". Ráðherrar og embættismenn sinntu þannig ekki hlutverki sínu og Alþingi gætti ekki almannahagsmuna eins og því ber skylda til. Aðrir geirar samfélagsins brugðust einnig, fjölmiðlar og háskólasamfélagið. Gagnrýni á fjármálaheiminn féll í grýtta jörð og þjóðin var blind á hættumerkin. „Skortur á hófsemi og ráðdeild í íslensku samfélagi, ásamt með ógagnrýninni sjálfsánægju meðal þjóðarinnar, bjuggu á sinn hátt í haginn fyrir þá atburðarás sem hér varð í bankahruninu."sigridur@frettabladid.is
Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Innlent „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Huldukona í lykilhlutverki í lygilegu ráðabruggi um símboðana Erlent „Kveður nýjan tón í samstarfinu sem er efnislega lokið“ Innlent Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Innlent Glerbrot í lauginni Innlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent „Ein versta nóttin“ í Beirút frá upphafi átaka Erlent Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Innlent Fleiri fréttir Samþykktu ályktun og stefna að kosningum í vor Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Nóg af heitu vatni á Selfossi Glerbrot í lauginni „Kveður nýjan tón í samstarfinu sem er efnislega lokið“ Stjónmálafræðingur segir kosningar nær en marga gruni Nýr formaður VG, seðlabankastjóri og ástandið á Gaza Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Sjá meira