Hvar er jafnlaunavottunin? Ólafur Þ. Stephensen skrifar 24. september 2011 06:00 Launamunur kynjanna er enn og aftur til umræðu. Tvær kannanir, annars vegar á vegum félaga starfsmanna hins opinbera, SFR og Starfsmannafélags Reykjavíkurborgar, og hins vegar stærsta stéttarfélags einkageirans, VR, sýna fram á að hann fer vaxandi á ný. Þar við bætist að munurinn er mestur hjá ríkisstarfsmönnunum í SFR. Þó heyra þeir beint undir ráðherrana, sem lofa hátíðlega í stjórnarsáttmálanum að útrýma launamuninum og ekki er launaleyndinni fyrir að fara, sem stundum er talin ein undirrót kynbundins launamunar. Þetta eru sláandi niðurstöður. Að borga konu lægri laun en karli fyrir jafnverðmætt starf er brot á íslenzkum lögum og almennum mannréttindum. Og gengur furðuhægt að uppræta þau kerfisbundnu brot, sem enginn vill þó kannast við fyrr en launakannanirnar birtast. VR á heiður skilinn fyrir að vekja athygli á málinu með auglýsingaherferð. Sá hluti herferðarinnar sem gengur út á að fyrirtæki veiti konum 10 prósenta afslátt af vörum og þjónustu í einn dag til að vekja athygli á launamuninum er þó fremur misheppnaður. Þetta er alveg sérstaklega ódýr leið fyrir fyrirtæki til að skrifa upp á málstaðinn í orði og gera síðan nákvæmlega ekkert í verki til að lagfæra hið raunverulega vandamál. Eða vitum við eitthvað um það hvort fyrirtækin sem taka þátt í átakinu greiða körlum og konum sömu laun fyrir sömu vinnu? Í þessu sambandi er ástæða til að rifja upp hugmynd sem ekkert hefur verið rædd að ráði undanfarin ár, en það er að komið verði á fót svokallaðri jafnlaunavottun. Óháður aðili yrði þá fenginn til að taka út launabókhald fyrirtækja með samræmdum, viðurkenndum aðferðum og gefa fyrirtækjum sem sannanlega gerðu ekki upp á milli kynjanna opinbera vottun þar um. Þetta er hugmynd sem Árni Magnússon setti fram þegar hann var félagsmálaráðherra og unnið var að af töluverðum krafti á árunum 2005-2008. Síðan hefur minna farið fyrir verkefninu í opinberri umræðu, en á vegum Staðlaráðs hefur verið unnið að því að smíða jafnlaunastaðal sem hægt sé að miða við. Það snjalla við jafnlaunavottunina er að með þeirri aðferð er ábyrgðin á launamuninum – og að uppræta hann – sett beint í fangið á vinnuveitendum, en þar á hún að sjálfsögðu heima. Það ætti ekki að þurfa að skylda fyrirtæki eða opinberar stofnanir til að sækja sér slíka vottun, væri hún fyrir hendi. Góð fyrirtæki myndu að sjálfsögðu sjá sér hag í því að láta taka út hjá sér launakerfið því að þau ættu þá auðveldara með að sækja sér bezta starfsfólkið og nytu að auki velvildar neytenda. Þau sem ekki stæðust kröfur eða sæktust ekki eftir vottuninni myndu væntanlega með sama hætti gjalda þess, til dæmis í auglýsingaherferðum stéttarfélaga. Það er full ástæða til að dusta rykið af þessari hugmynd og hrinda henni í framkvæmd. Hún gæti orðið eitt skilvirkasta vopnið gegn kynbundnum launamun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Mest lesið Munu bara allir fá dánaraðstoð? Bjarni Jónsson Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Að vera ung kona á Íslandi árið 2024 Eden Ósk Eyjólfsdóttir Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Eigum við ekki bara að klára þetta Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir Skoðun Græðgin er komin út fyrir öll mörk Sigurjón Þórðarson Skoðun Fræðsluskylda í stað skólaskyldu Eldur Smári Kristinsson Skoðun
Launamunur kynjanna er enn og aftur til umræðu. Tvær kannanir, annars vegar á vegum félaga starfsmanna hins opinbera, SFR og Starfsmannafélags Reykjavíkurborgar, og hins vegar stærsta stéttarfélags einkageirans, VR, sýna fram á að hann fer vaxandi á ný. Þar við bætist að munurinn er mestur hjá ríkisstarfsmönnunum í SFR. Þó heyra þeir beint undir ráðherrana, sem lofa hátíðlega í stjórnarsáttmálanum að útrýma launamuninum og ekki er launaleyndinni fyrir að fara, sem stundum er talin ein undirrót kynbundins launamunar. Þetta eru sláandi niðurstöður. Að borga konu lægri laun en karli fyrir jafnverðmætt starf er brot á íslenzkum lögum og almennum mannréttindum. Og gengur furðuhægt að uppræta þau kerfisbundnu brot, sem enginn vill þó kannast við fyrr en launakannanirnar birtast. VR á heiður skilinn fyrir að vekja athygli á málinu með auglýsingaherferð. Sá hluti herferðarinnar sem gengur út á að fyrirtæki veiti konum 10 prósenta afslátt af vörum og þjónustu í einn dag til að vekja athygli á launamuninum er þó fremur misheppnaður. Þetta er alveg sérstaklega ódýr leið fyrir fyrirtæki til að skrifa upp á málstaðinn í orði og gera síðan nákvæmlega ekkert í verki til að lagfæra hið raunverulega vandamál. Eða vitum við eitthvað um það hvort fyrirtækin sem taka þátt í átakinu greiða körlum og konum sömu laun fyrir sömu vinnu? Í þessu sambandi er ástæða til að rifja upp hugmynd sem ekkert hefur verið rædd að ráði undanfarin ár, en það er að komið verði á fót svokallaðri jafnlaunavottun. Óháður aðili yrði þá fenginn til að taka út launabókhald fyrirtækja með samræmdum, viðurkenndum aðferðum og gefa fyrirtækjum sem sannanlega gerðu ekki upp á milli kynjanna opinbera vottun þar um. Þetta er hugmynd sem Árni Magnússon setti fram þegar hann var félagsmálaráðherra og unnið var að af töluverðum krafti á árunum 2005-2008. Síðan hefur minna farið fyrir verkefninu í opinberri umræðu, en á vegum Staðlaráðs hefur verið unnið að því að smíða jafnlaunastaðal sem hægt sé að miða við. Það snjalla við jafnlaunavottunina er að með þeirri aðferð er ábyrgðin á launamuninum – og að uppræta hann – sett beint í fangið á vinnuveitendum, en þar á hún að sjálfsögðu heima. Það ætti ekki að þurfa að skylda fyrirtæki eða opinberar stofnanir til að sækja sér slíka vottun, væri hún fyrir hendi. Góð fyrirtæki myndu að sjálfsögðu sjá sér hag í því að láta taka út hjá sér launakerfið því að þau ættu þá auðveldara með að sækja sér bezta starfsfólkið og nytu að auki velvildar neytenda. Þau sem ekki stæðust kröfur eða sæktust ekki eftir vottuninni myndu væntanlega með sama hætti gjalda þess, til dæmis í auglýsingaherferðum stéttarfélaga. Það er full ástæða til að dusta rykið af þessari hugmynd og hrinda henni í framkvæmd. Hún gæti orðið eitt skilvirkasta vopnið gegn kynbundnum launamun.
Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun