Staða þjóðarbúsins ein sú besta í evrópskum samanburði Kristinn Ingi Jónsson skrifar 31. janúar 2019 06:00 Ferðamenn við Gullfoss. Vísir/Vilhelm Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“ Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Uppsagnir hjá ÁTVR Viðskipti innlent Alþjóðlegur risi leysir Wok on af hólmi Viðskipti innlent Úr kirkjunni í brúna hjá Herjólfi Viðskipti innlent Ragnheiður Theodórs ein af fimm til PLAIO Viðskipti innlent 1,5 milljarða gjaldþrot og Landsbankinn fékk varla krónu Viðskipti innlent Tveggja milljarða gjaldþrot Ingvars Jónadabs tók tíu ár Viðskipti innlent Ráðin framkvæmdastjóri Pekron Viðskipti innlent Sagði einhver fasteign á hjólum? Volvo EX90 reynsluakstur Samstarf Stefnt á að koma upp 98 hleðslustöðvum í Kópavogi Neytendur „Það segir sig sjálft að við höfum endalausa orku“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Alþjóðlegur risi leysir Wok on af hólmi Úr kirkjunni í brúna hjá Herjólfi Uppsagnir hjá ÁTVR Ragnheiður Theodórs ein af fimm til PLAIO Tveggja milljarða gjaldþrot Ingvars Jónadabs tók tíu ár 1,5 milljarða gjaldþrot og Landsbankinn fékk varla krónu Ráðin framkvæmdastjóri Pekron Ellefu milljarða lán til að byggja upp veitukerfi og verjast loftslagsvá Salzburg úr sögunni hjá Play Samherji hvetur Odd Eystein til frekari verka Spá sömuleiðis óbreyttum stýrivöxtum Þrotabú Wok on vill tugmilljóna endurgreiðslu frá Kristjáni Fríar skólamáltíðir séu skammgóður vermir Frá RÚV til Coca-Cola Verulega minni verðbólga Mun leiða ferskvatnseldi hjá First Water Sátt Eimskipa við Samkeppniseftirlitið kom Samskipum ekki við Óvíða sem flugstarfsemi er jafn stór þáttur í efnahagslífi þjóðar Spá enn einum fundinum án breytingar Icelandair hækkað um ríflega fjórðung Munu fljúga til Nashville næsta sumar Rúv tapað nærri hálfum milljarði á árinu Átta sagt upp hjá Arion banka Bein útsending: Ársfundur Orkustofununar á Akureyri Hagnaður félags Björns Braga dróst verulega saman Ummæli seðlabankastjóra „skringileg“ Icelandair fyrsta samstarfsflugfélag bandarísks risa Spá verðbólgu undir fjórum prósentum á næsta ári Fjármálaeftirlitið samþykkir samruna Landsbankans og TM Verður framkvæmdastjóri á hugbúnaðarsviði Origo Sjá meira
Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“
Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Uppsagnir hjá ÁTVR Viðskipti innlent Alþjóðlegur risi leysir Wok on af hólmi Viðskipti innlent Úr kirkjunni í brúna hjá Herjólfi Viðskipti innlent Ragnheiður Theodórs ein af fimm til PLAIO Viðskipti innlent 1,5 milljarða gjaldþrot og Landsbankinn fékk varla krónu Viðskipti innlent Tveggja milljarða gjaldþrot Ingvars Jónadabs tók tíu ár Viðskipti innlent Ráðin framkvæmdastjóri Pekron Viðskipti innlent Sagði einhver fasteign á hjólum? Volvo EX90 reynsluakstur Samstarf Stefnt á að koma upp 98 hleðslustöðvum í Kópavogi Neytendur „Það segir sig sjálft að við höfum endalausa orku“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Alþjóðlegur risi leysir Wok on af hólmi Úr kirkjunni í brúna hjá Herjólfi Uppsagnir hjá ÁTVR Ragnheiður Theodórs ein af fimm til PLAIO Tveggja milljarða gjaldþrot Ingvars Jónadabs tók tíu ár 1,5 milljarða gjaldþrot og Landsbankinn fékk varla krónu Ráðin framkvæmdastjóri Pekron Ellefu milljarða lán til að byggja upp veitukerfi og verjast loftslagsvá Salzburg úr sögunni hjá Play Samherji hvetur Odd Eystein til frekari verka Spá sömuleiðis óbreyttum stýrivöxtum Þrotabú Wok on vill tugmilljóna endurgreiðslu frá Kristjáni Fríar skólamáltíðir séu skammgóður vermir Frá RÚV til Coca-Cola Verulega minni verðbólga Mun leiða ferskvatnseldi hjá First Water Sátt Eimskipa við Samkeppniseftirlitið kom Samskipum ekki við Óvíða sem flugstarfsemi er jafn stór þáttur í efnahagslífi þjóðar Spá enn einum fundinum án breytingar Icelandair hækkað um ríflega fjórðung Munu fljúga til Nashville næsta sumar Rúv tapað nærri hálfum milljarði á árinu Átta sagt upp hjá Arion banka Bein útsending: Ársfundur Orkustofununar á Akureyri Hagnaður félags Björns Braga dróst verulega saman Ummæli seðlabankastjóra „skringileg“ Icelandair fyrsta samstarfsflugfélag bandarísks risa Spá verðbólgu undir fjórum prósentum á næsta ári Fjármálaeftirlitið samþykkir samruna Landsbankans og TM Verður framkvæmdastjóri á hugbúnaðarsviði Origo Sjá meira