Fólk líklega mest smitandi af Covid-19 á tilteknu fjögurra daga tímabili Sunna Kristín Hilmarsdóttir skrifar 7. október 2020 10:48 Jón Magnús Jóhannesson er deildarlæknir á Landspítalanum og annar höfunda svarsins á Vísindavefnum um hvenær fólk er mest smitandi af Covid-19. Vísir/Bjarni Einstaklingar sem hafa smitast af kórónuveirunni sem veldur sjúkdómnum Covid-19 eru líklega mest smitandi á fjögurra daga tímabili sem hefst tveimur dögum áður en einkenni koma fram og nær til loka annars dags eftir upphaf einkenna. Þetta er á meðal þess sem fram kemur í nýju svari á Vísindavef Háskóla Íslands en spurt var hversu fljótt geta þeir sem fá Covid-19 farið að smita aðra og hvenær eru þeir mest smitandi. Þeir Jón Magnús Jóhannesson, deildarlæknir á Landspítalanum, og Jón Gunnar Þorsteinsson, ritstjóri Vísindavefsins, svara spurningunni. Í svarinu segir að einstaklingar sem sýkist af venjulegri árstíðabundinni inflúensu verði yfirleitt fyrst smitandi eftir að einkenni sjúkdómsins gera vart við sig, það er vanalega eftir tvo til þrjá daga. Markverður hluti af dreifingunni á sér stað áður en einkenni koma fram Þessu sé hins vegar öðruvísi háttað með þá sem sýkjast af kórónuveirunni sem veldur Covid-19 (SARS-Cov-2): „Sýnt hefur verið fram á að markverður hluti af dreifingu COVID-19 á sér stað áður en einkenni koma fram. Þegar einstaklingur smitast af SARS-CoV-2 tekur vanalega um 5-6 daga fyrir einkenni að gera vart við sig - þetta kallast meðgöngutími COVID-19 (e. incubation period). Sýnt hefur verið fram á að smit getur átt sér stað áður en einkenni koma í ljós; í raun þýðir þetta að veiran finnst í efri öndunarfærum okkar áður en við fáum nokkur einkenni sjúkdómsins. Rannsóknir hingað til sýna að jafnaði er möguleiki á smiti allt að tveimur dögum áður en einkenni koma fram. Enn fremur virðast einstaklingar með COVID-19 vera mest smitandi degi áður en einkenni koma fram. Líklegast eru einstaklingar mest smitandi af COVID-19 á fjögurra daga tímabili sem hefst tveimur dögum áður en einkenni gera vart við sig og nær til loka annars dags eftir upphaf einkenna,“ segir í svari Vísindavefsins. Ef þessi gögn eru síðan tengd við þekktan meðgöngutíma sjúkdómsins kemur í ljós að það tekur að jafnaði þrjá til fjóra daga að verða smitandi þegar maður hefur sýkst af Covid-19, að því er segir í svari Vísindavefsins. Þetta passi við þá staðreynd að það taki líka nokkra daga fyrir sýni að vera jákvætt fyrir veirunni úr stroki frá upphafi smits. Skipta má dreifingu án einkenna í tvennt „Því miður þýðir þetta að einstaklingar með COVID-19 geta smitað aðra áður en þeir fá einkenni sjálfir. Þetta undirstrikar mikilvægi bæði sóttkvíar, þar sem tryggt er að hætta á smiti sé í lágmarki þrátt fyrir að einkenni séu ekki til staðar og ekki síður almennrar aðgátar í hegðun og öllum sóttvörnum. Enn fremur er þetta forsenda þess að nota grímur víðar en vaninn er með aðrar öndunarfærasýkingar. Notkun gríma getur minnkað hættu á að dreifa COVID-19 áfram til annarra óháð einkennum auk þess að vernda mann sjálfan. Ef smit verður frá einstaklingi sem er einkennalaus er talað um dreifingu án einkenna - hins vegar má skipta þessari dreifingu í tvennt. Ef einstaklingur er í fyrstu einkennalaus en fær síðan einkenni er það nefnt á ensku presymptomatic transmission. Þetta er talið vera ráðandi dreifingarmáti COVID-19. Ef einstaklingur fær hins vegar aldrei einkenni er talað um asymptomatic transmission. Þessi skipting hefur verulega þýðingu - ef flest smit eiga sér stað frá einstaklingum sem eru annað hvort með einkenni eða fá einkenni síðar meir má beita smitrakningu til að meta hættu á útsetningu annarra. Ef einstaklingur dreifir ómeðvitað COVID-19 áfram en fær aldrei einkenni verður þessi smitrakning hins vegar næstum ómöguleg nema ítarleg skimun sé í samfélaginu. Að lokum er rétt að taka fram að töluverður breytileiki er milli einstaklinga í framgangi sýkingar og smits. Þær tölur og stærðir sem hér hefur verið fjallað um eru meðaltöl fyrir stóra hópa. Sumir einstaklingar smita lengur en aðrir skemur. Því er að sjálfsögðu afar mikilvægt að einstaklingar með COVID-19 fari varlega og fylgi öllum tilmælum, þó svo að tveir dagar eða lengri tími hafi liðið frá upphafi einkenna,“ segir í svarinu á vef Vísindavefsins en það má lesa í heild sinni hér. Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Innlent Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Innlent Baráttan um Bandaríkin: Hvað gerist eiginlega í nótt? Erlent Fleiri fréttir Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Stjórnarliðið freistar þess að rjúfa útboðsstopp í vegagerð Einn fluttur á sjúkrahús eftir árekstur Grasrótin að styrkjast eftir samstarf sem mögulega var of dýrkeypt Haustið 2008 að einhverju leyti „reyfarakennt“ Sjá meira
Einstaklingar sem hafa smitast af kórónuveirunni sem veldur sjúkdómnum Covid-19 eru líklega mest smitandi á fjögurra daga tímabili sem hefst tveimur dögum áður en einkenni koma fram og nær til loka annars dags eftir upphaf einkenna. Þetta er á meðal þess sem fram kemur í nýju svari á Vísindavef Háskóla Íslands en spurt var hversu fljótt geta þeir sem fá Covid-19 farið að smita aðra og hvenær eru þeir mest smitandi. Þeir Jón Magnús Jóhannesson, deildarlæknir á Landspítalanum, og Jón Gunnar Þorsteinsson, ritstjóri Vísindavefsins, svara spurningunni. Í svarinu segir að einstaklingar sem sýkist af venjulegri árstíðabundinni inflúensu verði yfirleitt fyrst smitandi eftir að einkenni sjúkdómsins gera vart við sig, það er vanalega eftir tvo til þrjá daga. Markverður hluti af dreifingunni á sér stað áður en einkenni koma fram Þessu sé hins vegar öðruvísi háttað með þá sem sýkjast af kórónuveirunni sem veldur Covid-19 (SARS-Cov-2): „Sýnt hefur verið fram á að markverður hluti af dreifingu COVID-19 á sér stað áður en einkenni koma fram. Þegar einstaklingur smitast af SARS-CoV-2 tekur vanalega um 5-6 daga fyrir einkenni að gera vart við sig - þetta kallast meðgöngutími COVID-19 (e. incubation period). Sýnt hefur verið fram á að smit getur átt sér stað áður en einkenni koma í ljós; í raun þýðir þetta að veiran finnst í efri öndunarfærum okkar áður en við fáum nokkur einkenni sjúkdómsins. Rannsóknir hingað til sýna að jafnaði er möguleiki á smiti allt að tveimur dögum áður en einkenni koma fram. Enn fremur virðast einstaklingar með COVID-19 vera mest smitandi degi áður en einkenni koma fram. Líklegast eru einstaklingar mest smitandi af COVID-19 á fjögurra daga tímabili sem hefst tveimur dögum áður en einkenni gera vart við sig og nær til loka annars dags eftir upphaf einkenna,“ segir í svari Vísindavefsins. Ef þessi gögn eru síðan tengd við þekktan meðgöngutíma sjúkdómsins kemur í ljós að það tekur að jafnaði þrjá til fjóra daga að verða smitandi þegar maður hefur sýkst af Covid-19, að því er segir í svari Vísindavefsins. Þetta passi við þá staðreynd að það taki líka nokkra daga fyrir sýni að vera jákvætt fyrir veirunni úr stroki frá upphafi smits. Skipta má dreifingu án einkenna í tvennt „Því miður þýðir þetta að einstaklingar með COVID-19 geta smitað aðra áður en þeir fá einkenni sjálfir. Þetta undirstrikar mikilvægi bæði sóttkvíar, þar sem tryggt er að hætta á smiti sé í lágmarki þrátt fyrir að einkenni séu ekki til staðar og ekki síður almennrar aðgátar í hegðun og öllum sóttvörnum. Enn fremur er þetta forsenda þess að nota grímur víðar en vaninn er með aðrar öndunarfærasýkingar. Notkun gríma getur minnkað hættu á að dreifa COVID-19 áfram til annarra óháð einkennum auk þess að vernda mann sjálfan. Ef smit verður frá einstaklingi sem er einkennalaus er talað um dreifingu án einkenna - hins vegar má skipta þessari dreifingu í tvennt. Ef einstaklingur er í fyrstu einkennalaus en fær síðan einkenni er það nefnt á ensku presymptomatic transmission. Þetta er talið vera ráðandi dreifingarmáti COVID-19. Ef einstaklingur fær hins vegar aldrei einkenni er talað um asymptomatic transmission. Þessi skipting hefur verulega þýðingu - ef flest smit eiga sér stað frá einstaklingum sem eru annað hvort með einkenni eða fá einkenni síðar meir má beita smitrakningu til að meta hættu á útsetningu annarra. Ef einstaklingur dreifir ómeðvitað COVID-19 áfram en fær aldrei einkenni verður þessi smitrakning hins vegar næstum ómöguleg nema ítarleg skimun sé í samfélaginu. Að lokum er rétt að taka fram að töluverður breytileiki er milli einstaklinga í framgangi sýkingar og smits. Þær tölur og stærðir sem hér hefur verið fjallað um eru meðaltöl fyrir stóra hópa. Sumir einstaklingar smita lengur en aðrir skemur. Því er að sjálfsögðu afar mikilvægt að einstaklingar með COVID-19 fari varlega og fylgi öllum tilmælum, þó svo að tveir dagar eða lengri tími hafi liðið frá upphafi einkenna,“ segir í svarinu á vef Vísindavefsins en það má lesa í heild sinni hér.
Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Innlent Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Innlent Baráttan um Bandaríkin: Hvað gerist eiginlega í nótt? Erlent Fleiri fréttir Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Stjórnarliðið freistar þess að rjúfa útboðsstopp í vegagerð Einn fluttur á sjúkrahús eftir árekstur Grasrótin að styrkjast eftir samstarf sem mögulega var of dýrkeypt Haustið 2008 að einhverju leyti „reyfarakennt“ Sjá meira