Í helgarviðtali Atvinnulífsins heyrum við söguna á bakvið fjölskyldufyrirtækið Jómfrúna, Lækjargötu 4.
Ástir og örlög
Þær eru ófáar umfjallanir fjölmiðla um stofnun Jómfrúarinnar árið 1996.
Enda engin furða.
Því Jómfrúin var fyrsti veitingastaðurinn á Íslandi sem sérhæfði sig í smurbrauðum að dönskum sið ásamt ekta danskri matarmenningu og ekki síður stemningu.
Með stofnun Jómfrúarinnar fékk Reykjavík á sig enn heimsborgaralegri blæ en áður.
Í ofanálag, var Jakob Jakobsson, annar stofnandinn, fyrsti karlmaðurinn í heiminum sem útskrifaðist sem smurbrauðsfrú.
Jakob hafði lært hjá Idu Davidsen í Kaupmannahöfn og heimsfrægari gat lærimeistarinn því ekki verið.
„Hjá Jakobi Jómfrú“og „Smurbrauð að hætti smurbrauðsjómfrúarinnar“ voru meðal fyrirsagna fjölmiðla árið 1996.
Meðstofnandi Jakobs er Guðmundur Guðjónsson.
Jakob og Guðmundur giftu sig í Ráðhúsi Reykjavíkur þetta sögulega ár, þar sem loks voru samþykkt þau réttindi samkynhneigðra að mega ganga í staðfesta sambúð.
,,Sjónvarpsmaðurinn Stefan Villeneuve frá Canal Plus í Frakklandi er kominn hingað til lands ásamt fjögurra manna tökuliði til að fylgjast með brúðkaupi tveggja homma,“segir í helgarblaði DV 23.nóvember 1996, þar sem fjallað er um hjónavígslu Jakobs og Guðmundar.
En hvað varð til þess að Jómfrúin varð stofnuð? Og hvers vegna lærði Jakob fagið?
Í sinni einföldustu mynd má segja að saga Jómfrúarinnar hafi hafist ellefu árum fyrir stofnun staðarins.
Og það sem gerir þá sögu svo sjarmerandi er í raun það sem einkennir allar góðar sögur:
Ástir og örlög.
Heimsfrægur söngvari
Árið 1985 stóð Jakob á tímamótum.
Hann hafði gifst yndislegri konu og fljótlega eignuðust þau soninn Jakob.
Þá dreymdi hann um að verða heimsfrægur söngvari.
Jakob hafði stundað nám við Tónlistarskóla Reykjavíkur.
Það nám kláraði hann þó ekki.
Jakob yngri var fæddur og ég því kominn með ungan mann inn í mitt líf. En um svipað leyti kynntist ég öðrum ungum manni.
Og þá áttaði ég mig á því að ég þurfti ekki lengur að syngja mig frá neinu.
Gleðisönginn sjálfan fann ég í þessari nýju ást,“
segir Jakob og vísar þar til þess þegar að þeir Guðmundur tóku saman.
„Við Guðmundur gátum ekki hugsað okkur að vera aðskildir eitt augnablik. Guðmundur er myndlistarmenntaður og við ákváðum strax að finna okkur eitthvað til að gera saman,“ segir Jakob.
Í tvö sumur ráku Jakob og Guðmundur hótel á Raufarhöfn.
Þá starfaði Jakob um tíma hjá Rúnari Marvinssyni á veitingastaðnum Við Tjörnina.
„Kokkastarfið átti vel við mig en ég fann fljótlega að mig vantaði áþreifanlega menntunina,“ segir Jakob.
Jakob og Guðmundur fluttust til Kaupmannahafnar og fóru í hótel- og veitingarekstrarnám. Jakob lærði síðan og útskrifaðist sem „smørrebrødsjomfru.“ Um tíma starfaði Guðmundur einnig á veitingastað Idu Davidsen.
Auðkýfingur í Brasilíu
Í Danmörku gerði brasilískur milljónamæringur Jakobi og Guðmundi tilboð:
Að þeir myndu opna danskt veitingahús í heimaborginni hans, São Paulo, þar sem bjuggu um 25 milljónir.
Jakob og Guðmundur fluttust því til Brasilíu og opnuðu veitingastaðinn .
Sá rekstur gekk vel. Ekki síst vegna þess að Jakob og Guðmundur einsettu sér að höfða strax til ákveðins markhóps í borginni.
Þar má nefna frægustu kappaksturshetjur í Formúla 1 á þeim tíma, til dæmis Mika Häkkinen, sem varð heimsmeistari í Formúlu 1 árin 1998 og 1999.
Samningurinn hljóðaði upp á eitt ár og var Jakobi og Guðmundi þá boðið að vera áfram.
En Ísland og heimþráin kallaði.
Því í sveit Önundarfirði bjó tíu ára drengur hjá móður sinni og stjúpa.
Og Jakob saknaði sonar síns.
Ljótasta húsnæðið í bænum
Þegar heim var komið, voru Jakob og Guðmundur ákveðnir í því að stofna sinn eigin veitingastað Reykjavík.
En eins og algengt er hjá frumkvöðlum, áttu þeir engan pening.
Sem betur fer, fengu þeir þó fimm hundruð þúsund króna yfirdrátt hjá Sparisjóði Reykjavíkur.
Sá yfirdráttur dugði fyrir fyrstu birgðakaupunum.
Við tókum húsnæðið á Lækjargötu 4 til leigu. Sem var ljótasta húsnæði sem við höfðum séð. Enda fengum við sjokk um leið og við vorum búnir að skrifa undir himinháan leigusamning,“
segir Jakob og hlær.
Jakob og Guðmundur tóku staðinn í gegn eins vel og þeir gátu og unnu síðan myrkranna á milli næstu mánuði og ár.
„Ég man að það var samt ekki fyrr en svona tveimur árum seinna sem maður fór að fatta að mjög líklega væri reksturinn að ganga upp. Ekki bara sem vinsæll veitingastaður heldur einnig fjárhagslega fyrir okkur Guðmund,“ segir Jakob.
Önnur kynslóðin: Jakob yngri
Jakob yngri var tólf ára þegar að Jómfrúin var stofnuð.
Ég man vel eftir því enda yfirtók Jómfrúin líf pabba og Guðmundar. Á Jómfrúnni var ég settur í að flysja kartöflur, vaska upp og fleira,“
segir Jakob.
Smátt og smátt tók hann síðan eftir því að reksturinn virtist vera að ganga mjög vel.
„Pabbarnir voru til dæmis allt í einu komnir á nýjan Volkswagen Golf,“ segir Jakob og hlær.
Jakob yngri hafði reyndar líka hjálpað til á stað Idu Davidsen í Kaupmannahöfn.
„Ég man að ég skar mig þegar að ég var að flysja kartöflur og Ida huggaði mig með því að faðma mig fast. Ég næstum því kafnaði,“ segir Jakob og skellihlær að minningunni.
Til Brasilíu fór hann þó aldrei, en rifjar upp jólapakka sem hann fékk þaðan og hélt að væri örugglega geislaspilari.
En reyndist vera tarantúla könguló steypt inn í gler.
Heimsmeistari á skíðum
Sólveig Karlsdóttir, sambýliskona og barnsmóðir Jakobs yngri, fór líka snemma að vinna á Jómfrúnni.
En Jakob dreymdi um að verða heimsmeistari á skíðum.
Fór svo að Jakob útskrifaðist sem stúdent úr norskum skíðaskóla. Eftir stúdent fór hann í rekstrar- og stjórnunarnám í háskólanum í Ósló.
Fyrir vetrarólympíuleikana í Tórínó árið 2006, kom í ljós að Jakob myndi ekki ná lágmörkunum inn á leikana. Það var þó naumt en í kjölfarið setti Jakob stóru skíðadraumana til hliðar.
Við útskrift árið 2008 fékk Jakob atvinnutilboð frá Norsk-íslenska viðskiptaráðinu í Ósló.
Hann ákvað að taka því tilboði ekki, heldur flytjast heim og fara að vinna á Jómfrúnni.
Skömmu síðar blessaði Geir Haarde Ísland.
Plássfrekir forstjórar
Svo ánægjulega þróuðust málin þó að velta Jómfrúarinnar jókst árin eftir bankahrunið.
Segja feðgarnir skýringuna meðal annars þá að tryggir viðskiptavinir starfa margir í fjármálageiranum eða stjórnsýslunni í miðborginni.
Rekstrarlega hjálpaði það líka að nokkru fyrir hrun hafði Jómfrúin keypt húsnæðið og var því ekki lengur háð leigusölum.
Feðgunum fannst gaman að vinna saman, en gerðu sér grein fyrir því að það var ekkert endilega alltaf best fyrir staðinn sjálfan.
Það þýddi auðvitað ekkert að vera með tvo plássfreka forstjóra hér,“
segir Jakob yngri og feðgarnir skella upp úr.
Úr varð að Jakob yngri tók að sér það verkefni að setja á laggirnar veitingahús í aðdraganda opnunar Hörpu árið 2010.
Sá rekstur var svo seldur árið 2013 og segja feðgarnir að þótt margt gott hafi fylgt þeim rekstri, hafi margar forsendur ekki gengið eftir sem skyldi.
„Í útboðsgögnunum 2010 var til dæmis sagt að Marriot hótelið myndi rísa við hliðina á Hörpunni árið 2013. Það hótel er enn í byggingu, átta árum síðar. Síðan voru okkar hugmyndir líka þær að í Hörpu yrði viðburðarhald að vera alla daga eins og í sambærilegum húsnæðum erlendis, en ekki bara einstaka sinnum eins og forsvarsmenn Hörpunnar virðast vilja,“ segir Jakob yngri.
Jakob yngri viðurkennir að eftir þetta tímabil hafi hann verið nálægt því að brenna út, enda hafði reksturinn í Hörpunni verið viðvarandi og langt álagstímabil.
Jakob skellti sér því í MBA nám í Háskólanum í Reykjavík þetta sama ár.
„Hvað myndir þú gera?“
Feðgarnir segjast stoltir af svo mörgu sem Jómfrúin hefur afrekað.
Til dæmis þriggja mánaða jazz hátíð sem Jómfrúin heldur klukkan 15 á laugardögum öll sumur og hefur gert frá stofnun.
Stofnfundur jazzklúbbsins Múlinn var haldinn á Jómfrúnni og eitt árið var jazzhátíðin tilnefnd til íslensku tónlistarverðlaunanna.
Þá hefur Jómfrúin hlotið mannréttindaviðurkenningu Hinsegin daga, enda málefnið þeim feðgum afar hugleikið.
Þegar Jakob yngri lauk MBA náminu 2015, blundaði í honum að vilja gera eitthvað sjálfur.
En hvað?
Skólafélagi hans nefndi þá við hann að það væri maður sem hann þekkti, sem hann teldi að Jakob ætti endilega að hitta.
Sá maður var Birgir Bieltvedt fjárfestir.
Jakob og Birgir hittust á fundi og í því spjalli spyr Birgir:
„Ef þú mættir ráða því hvað þú myndir gera, bara hvað sem er,
….hvað myndir þú gera?“
Og Jakob svaraði:
„Ég hef reyndar óbilandi trú á
tækifærum Jómfrúarinnar.“
Og allar raddir þögnuðu
Eftir mjög stuttar samningaviðræður við Guðmund og Jakob eldri, keyptu Jakob yngri og Birgir Jómfrúna.
Næstu fimm árin saxaði Jakob á hlut Birgis smátt og smátt og keypti hann síðan endanlega út árið 2020.
En síðan kom Covid.
Jómfrúin brást við með hraði enda varð að leita leiða til að halda rekstrinum gangandi þrátt fyrir takmarkanir, stór þáttur í því var aukin áhersla á heimsendingarþjónustu.
Fyrir jólin þurfti síðan að vísa hundruðum fastagesta frá því að samkvæmt venju eru hátt í 10 þúsund manns sem eiga pantað borð á Jómfrúnni í aðdraganda jólanna.
„Þetta var ömurlegt,“ segir Jakob.
Sem betur fer, höfðu Jakob eldri og Guðmundur opnað sambærilegan veitingastað í Hveragerði, Matkrána.
Fyrir fjölskylduveislur og stærri fyrirtækjapantanir komu tengslin sér vel fyrir jólin, því þegar ekki var hægt að sinna fastakúnnum með veislupantanir var hringt austur.
„Pabbi, þú verður að taka þetta.“
Feðgarnir segja lykilinn að árangri Jómfrúarinnar vera trygga viðskiptavini. Sem margir hafi komið reglulega frá upphafi og þar hafi verið kynslóðaskipti líka þar sem börn fastakúnna og jafnvel barnabörn eru að koma.
Þeir segja margar skemmtilegar sögur til.
Eftir hrun hafi það til dæmis stundum verið skrýtið að sjá í hádegishléum gesti í salnum sem ýmist voru starfsmenn saksóknara og réttarkerfisins annars vegar en lögmenn og ákærðir hins vegar, allir að borða á sama tíma!
Eða þegar allar raddir þögnuðu í salnum þegar þrjár þekktustu útvarpsraddir landsins sátu saman við borð og spjölluðu, þau Jón Múli Árnason, Pétur Pétursson og Ragnheiður Ásta Pétursdóttir.
Fólk var ekki að hlusta á hvað þau voru að segja, heldur myndaðist þögn því fólk var að hlusta á þessar mögnuðu útvarpsraddir sem heilu kynslóðirnar höfðu alist upp við,“
segir Jakob eldri þegar hann rifjar upp þessa stund.
Þá segja feðgarnir Jómfrúna státa af afar góðum og samheldnum hópi starfsmanna, en í þeim hópi eru einnig bræður Jakobs yngri, þeir Brynjólfur Óli Árnason sem er veitingastjóri og faglærður framreiðslumaður og Benjamín Bent Árnason sem starfar sem þjónn en er einnig er trommari hljómsveitarinnar Une Misére.
„Þannig að Jómfrúin er fjölskyldufyrirtæki,“ segir Jakob yngri og pabbinn kinkar stoltur kolli.
En nú þegar Jómfrúin fagnar 25 ára afmælisári er sonurinn spurður hvort hann verði enn til viðtals fyrir fjölmiðla þegar að Jómfrúin verður 50 ára?
„Ég er sannfærður um að Jómfrúin verður fimmtíu ára, en það hvort ég verði hér veit ég svo sem ekki,“ svarar Jakob skellihlæjandi en bætir síðan við:
Eða jú, ætli ég verði ekki bara hér enn!“
Gamla myndin
