Íslandssagan er full af bulli Bryndís Víglundsdóttir skrifar 23. ágúst 2021 10:00 Ef við lesum skráða sögu okkar kemur í ljós að hún er saga hraustra karla og hetja. Hún er ekki saga fólks sem bjó við vanheilsu eða fötlun og hún er ekki saga kvenna og barna. Hún er ekki heldur saga yngri og eldri karla sem aldrei áttu með sig sjálfir, voru alla ævina eignalausir vinnumenn. Þess vegna er líka hárrétt sem segir í söngnum að „Íslandssagan er full af bulli“. Í sögu okkar og mannkynssöguna alla vantar marga langa og efnismikla kafla. Það væri áhugavert að rannsaka annála okkar og þjóðsögur til þess að gera sér grein fyrir lífi og tilveru fólks sem var minnimáttar vegna þjóðfélagsstöðu, kynferðis og annarar meðfæddrar eða áunninnar fötlunar. Skoðum hlut fatlaðra, barna og kvenna í sögu okkar. Einstaka sinnum rekst maður í sögum eða annálum á frásögur af aumingjum eða fíflum, eins og fatlað eða þroskaheft fólk var kallað. Voru það þá yfirleitt niðursetningar og fólk sem álitið var umskiptingar, eða ástand þess tilkomið af einhverjum öðrum annarlegum orsökum eins og sagt var að gæti til dæmis gerst þegar ungir menn heilluðust af álfkonum og trylltust. Við vitum að margt af því fatlaða og veika fólki sem vegna lyfja og getu læknavísindanna lifir í dag dó áður fyrr. Landnáma nefnir 430 landnámsmenn, þar af 14 konur. Einhvers staðar í farangri landnámsmanna hljóta þó að hafa leynst konur því að hópurinn stækkaði. Íslendingar stukku varla alskapaðir út úr höfði feðranna eins og Pallas Aþena forðum. Seifur hinn voldugi guð, faðir hennar, fékk mikinn höfuðverk. Þegar menn hugðust lækna hann og gerðu gat á höfuðið stökk dóttir hans fullsköpuð út. Í sögu okkar eru nokkrar konur nefndar. Við lesum um Auði djúpúðgu, Bergþóru á Bergþórshvoli og Hallgerði langbrók, Guðrúnu Ósvífursdóttur og Auði Vésteinsdóttur, konu Gísla Súrssonar. Fleiri mætti telja. Þessar konur voru allar stórveldi og í skugga þeirra var hópur kvenna sem stritaði ævilangt og skilaði húsbændum sínum þeim verkum sem dugðu til að halda lífi í þessari þjóð. Margar þessara vinnukvenna voru umkomulaus hjú, áttu sér ekki málsvara. Átakanlegust varð sú staðreynd þegar húsbændur, synir húsbænda eða aðrir karlar nýttu sér aðstöðumuninn og notuðu líkama þeirra sér til skjótrar ánægju. Þegar svo barn kom undir- var það kallað í lausa-LEIK eða hórdómur og var stúlkunum refsað og barninu líka. Þetta er ljót saga af fullkomnu virðingarleysi fyrir stúlkum og grimmd og hún er gapandi sár í sögu okkar. Því var það mörgum áfall þegar fréttist af gleðskap þjóðkjörinna fulltrúa okkar, þingmanna sem sátu að sumbli á Klausturbar og höfðu uppi skoðanir sínar á konum. Ég er ein þeirra sem hélt að okkur, mannfólkinu hefði farið fram og ég rígheld í þá skoðun þrátt fyrir hugarfar og virðingarleysi Klausturgengisins til kvenna. En guð hjálpi þjóð sem lætur sér detta í hug að kjósa fólk með Klausturhugarfar aftur til þingsetu. Fram til okkar daga tíðkaðist mikil harka við börn. Fortakslaust var álitið að óþægð væri um að kenna ef þau hlýddu ekki skipun strax og þeim var refsað í samræmi við það. Þannig var ekki athugað hvort til greina kæmi að barnið hefði ekki heyrt það sem sagt var, hvort það hefði skilið fyrirskipunina og hvort það væri fært um að framkvæma það sem til var ætlast. Réttur hins fullorðna til þess að skipa fyrir og ráðskast með barnið var ekki véfengdur og skylda barnsins til að hlýða var fortakslaus. Ekki er hægt að sjá af frásögum hvort sem er í annálum okkar, kirkjubókum eða þjósögum að eðlislæg geta barnsins hafi verið athuguð. Ísland í dag Mér virðist að ástandið á Íslandi sé þannig nú á dögum að sá eldur sem margir einstaklingar og samfélagsstraumar tendruðu í upphafi og hugsjónamenn og konur hafa af bjartsýni og einurð borið uppi æ síðan brenni vel fólki með sérþarfir til góðs. Í hópnum „fólk með sérþarfir“ er fólk á mismunandi aldri með margs konar sérþarfir. Sumir fæðast þannig að þeim var vangefið, sumir veikjast í blóma lífsins á líkama eða sál og vandinn sem oftast fylgir ellinni nær flestum sem fá að lifa lengi. Aldrei fyrr hafa svo margir þættir og margir aðilar sameinast um að vinna að jákvæðri lausn á málefnum fólks með sérþarfir. Þess vegna leyfi ég mér að vera áfram bjartsýn og vongóð.Meðvituð viðhorf Íslendinga til fólks með sérþarfir held ég að séu góð. Þeir sem eru í nánustu tengslum við fatlaða og hafa valið sér það starf að vinna með þeim ættu að vera í forystusveit þeirra sem eru talsmenn alls þess sem má verða fötluðum til góðs. Fyrir fatlaða meðbræður okkar megum við aðeins vilja „hið besta“. Sumir fatlaðir geta talað fyrir sig sjáfir. Með þeim eigum við að standa. Aðrir fatlaðir geta ekki flutt mál sitt. Fyrir þá eigum við að tala og með þeim að standa. Við höfum þær skyldur við fatlaða og ófatlaða að viðhorfum okkar til hvers annars hraki ekki. En viðhorfin mega ekki verða eins og trú án verka sem er dauð trú. Viðhorfin ein tjóa ekki heldur þurfa þau að vera hvati til góðra verka. Ég minni á Steinar bónda í Hlíðum undir Steinahlíðum sem Halldór Laxness lætur segja: „Það er nú svona, blessaður, að þegar heimurinn er hættur að vera dásemdafullur í augum barnanna okkar þá er nú lítið orðið eftir“. En þrátt fyrir góð viðhorf Steinars til barna sinna bar hann ekki gæfu til að skapa börnum sínum dásemdarfullt umhverfi. Og því fór sem fór! Höfundur er kennari og fyrrverandi skólastjóri Þroskaþjálfaskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Upptökur á Klaustur bar Félagsmál Bryndís Víglundsdóttir Mest lesið Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Þegar fórnarlamb verður böðull Sigurður Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Ef við lesum skráða sögu okkar kemur í ljós að hún er saga hraustra karla og hetja. Hún er ekki saga fólks sem bjó við vanheilsu eða fötlun og hún er ekki saga kvenna og barna. Hún er ekki heldur saga yngri og eldri karla sem aldrei áttu með sig sjálfir, voru alla ævina eignalausir vinnumenn. Þess vegna er líka hárrétt sem segir í söngnum að „Íslandssagan er full af bulli“. Í sögu okkar og mannkynssöguna alla vantar marga langa og efnismikla kafla. Það væri áhugavert að rannsaka annála okkar og þjóðsögur til þess að gera sér grein fyrir lífi og tilveru fólks sem var minnimáttar vegna þjóðfélagsstöðu, kynferðis og annarar meðfæddrar eða áunninnar fötlunar. Skoðum hlut fatlaðra, barna og kvenna í sögu okkar. Einstaka sinnum rekst maður í sögum eða annálum á frásögur af aumingjum eða fíflum, eins og fatlað eða þroskaheft fólk var kallað. Voru það þá yfirleitt niðursetningar og fólk sem álitið var umskiptingar, eða ástand þess tilkomið af einhverjum öðrum annarlegum orsökum eins og sagt var að gæti til dæmis gerst þegar ungir menn heilluðust af álfkonum og trylltust. Við vitum að margt af því fatlaða og veika fólki sem vegna lyfja og getu læknavísindanna lifir í dag dó áður fyrr. Landnáma nefnir 430 landnámsmenn, þar af 14 konur. Einhvers staðar í farangri landnámsmanna hljóta þó að hafa leynst konur því að hópurinn stækkaði. Íslendingar stukku varla alskapaðir út úr höfði feðranna eins og Pallas Aþena forðum. Seifur hinn voldugi guð, faðir hennar, fékk mikinn höfuðverk. Þegar menn hugðust lækna hann og gerðu gat á höfuðið stökk dóttir hans fullsköpuð út. Í sögu okkar eru nokkrar konur nefndar. Við lesum um Auði djúpúðgu, Bergþóru á Bergþórshvoli og Hallgerði langbrók, Guðrúnu Ósvífursdóttur og Auði Vésteinsdóttur, konu Gísla Súrssonar. Fleiri mætti telja. Þessar konur voru allar stórveldi og í skugga þeirra var hópur kvenna sem stritaði ævilangt og skilaði húsbændum sínum þeim verkum sem dugðu til að halda lífi í þessari þjóð. Margar þessara vinnukvenna voru umkomulaus hjú, áttu sér ekki málsvara. Átakanlegust varð sú staðreynd þegar húsbændur, synir húsbænda eða aðrir karlar nýttu sér aðstöðumuninn og notuðu líkama þeirra sér til skjótrar ánægju. Þegar svo barn kom undir- var það kallað í lausa-LEIK eða hórdómur og var stúlkunum refsað og barninu líka. Þetta er ljót saga af fullkomnu virðingarleysi fyrir stúlkum og grimmd og hún er gapandi sár í sögu okkar. Því var það mörgum áfall þegar fréttist af gleðskap þjóðkjörinna fulltrúa okkar, þingmanna sem sátu að sumbli á Klausturbar og höfðu uppi skoðanir sínar á konum. Ég er ein þeirra sem hélt að okkur, mannfólkinu hefði farið fram og ég rígheld í þá skoðun þrátt fyrir hugarfar og virðingarleysi Klausturgengisins til kvenna. En guð hjálpi þjóð sem lætur sér detta í hug að kjósa fólk með Klausturhugarfar aftur til þingsetu. Fram til okkar daga tíðkaðist mikil harka við börn. Fortakslaust var álitið að óþægð væri um að kenna ef þau hlýddu ekki skipun strax og þeim var refsað í samræmi við það. Þannig var ekki athugað hvort til greina kæmi að barnið hefði ekki heyrt það sem sagt var, hvort það hefði skilið fyrirskipunina og hvort það væri fært um að framkvæma það sem til var ætlast. Réttur hins fullorðna til þess að skipa fyrir og ráðskast með barnið var ekki véfengdur og skylda barnsins til að hlýða var fortakslaus. Ekki er hægt að sjá af frásögum hvort sem er í annálum okkar, kirkjubókum eða þjósögum að eðlislæg geta barnsins hafi verið athuguð. Ísland í dag Mér virðist að ástandið á Íslandi sé þannig nú á dögum að sá eldur sem margir einstaklingar og samfélagsstraumar tendruðu í upphafi og hugsjónamenn og konur hafa af bjartsýni og einurð borið uppi æ síðan brenni vel fólki með sérþarfir til góðs. Í hópnum „fólk með sérþarfir“ er fólk á mismunandi aldri með margs konar sérþarfir. Sumir fæðast þannig að þeim var vangefið, sumir veikjast í blóma lífsins á líkama eða sál og vandinn sem oftast fylgir ellinni nær flestum sem fá að lifa lengi. Aldrei fyrr hafa svo margir þættir og margir aðilar sameinast um að vinna að jákvæðri lausn á málefnum fólks með sérþarfir. Þess vegna leyfi ég mér að vera áfram bjartsýn og vongóð.Meðvituð viðhorf Íslendinga til fólks með sérþarfir held ég að séu góð. Þeir sem eru í nánustu tengslum við fatlaða og hafa valið sér það starf að vinna með þeim ættu að vera í forystusveit þeirra sem eru talsmenn alls þess sem má verða fötluðum til góðs. Fyrir fatlaða meðbræður okkar megum við aðeins vilja „hið besta“. Sumir fatlaðir geta talað fyrir sig sjáfir. Með þeim eigum við að standa. Aðrir fatlaðir geta ekki flutt mál sitt. Fyrir þá eigum við að tala og með þeim að standa. Við höfum þær skyldur við fatlaða og ófatlaða að viðhorfum okkar til hvers annars hraki ekki. En viðhorfin mega ekki verða eins og trú án verka sem er dauð trú. Viðhorfin ein tjóa ekki heldur þurfa þau að vera hvati til góðra verka. Ég minni á Steinar bónda í Hlíðum undir Steinahlíðum sem Halldór Laxness lætur segja: „Það er nú svona, blessaður, að þegar heimurinn er hættur að vera dásemdafullur í augum barnanna okkar þá er nú lítið orðið eftir“. En þrátt fyrir góð viðhorf Steinars til barna sinna bar hann ekki gæfu til að skapa börnum sínum dásemdarfullt umhverfi. Og því fór sem fór! Höfundur er kennari og fyrrverandi skólastjóri Þroskaþjálfaskóla Íslands.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun