Kona sölsar undir sig land Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar 19. febrúar 2024 12:01 Fréttir síðustu daga benda til þess að ég hafi persónulega ákveðið að sölsa undir mig eyjar á Breiðafirði, Vestmannaeyjar, Grímsey og ef til vill flestar eyjar í kringum Ísland. Ég skil að mörgum hafi brugðið og því er rétt að taka af allan vafa strax: Hvorki ég né ríkið höfum það að markmiði að sölsa undir okkur eyjar landsins sem eru í einkaeigu. Kjarni málsins er að verið er að framfylgja skrefi 17 af 17 samkvæmt lögum frá árinu 1998 sem að þvert á móti snýst um að eyða óvissu um eignarréttindi lands. Jafnræði og hlutlægni Sem betur fer eru gerðar ríkar kröfur til jafnræðis og hlutlægni í öllum aðgerðum ríkisins. Það er til heilla fyrir okkur öll og hefur þau markmið að fylgja lögum og Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. Í þjóðlendulögum felst tiltekin málsmeðferð. Kröfunum sem hefur verið lýst eru í takti við þá málsmeðferð. Í framhaldinu geta svo hagaðilar lýst sínum gagnkröfum. Gagnaöflun hjá óbyggðanefnd er hjá sjálfri nefndinni, ríkinu og gagnaðilum og er engin enda niðurstaða í málinu. Að fara fram hjá málsmeðferð þjóðlendulaga í eina svæðinu, svokölluðu svæði 12, sem eftir er í framkvæmd byggða á aldarfjórðungsgömlum lögum færi þá gegn jafnræði og hlutlægni, sér í lagi gagnvart hinum 16 svæðunum sem tekin hafa verið fyrir af óbyggðanefnd allt frá aldamótum. „Svona hefur þetta alltaf verið“ er svar sem ég hef almennt ekki tekið gilt þegar „kerfið“ gefur mér þau svör við hinum ýmsu málum þann áratug sem ég hef gegnt embætti ráðherra og starfað sem aðstoðarmaður ráðherra. En í tilfelli þar aðeins eitt svæði er eftir af þeim 17 sem óbyggðanefnd hefur tekið fyrir, er ekki hægt, með tilliti til jafnræðis og hlutlægni, að beita annarri aðferðafræði en aðrir hafa þurft að þola í aldarfjórðung. Ég hef mínar skoðanir á þessum lögum og framkvæmdinni á þeim. Til dæmis tel ég að ríkið eigi enga hagsmuni af því hvar mörk þjóðlendna eru heldur eingöngu að óvissu um mörk sé eytt. Af því leiðir að ég tel heldur ekki þörf á því að ríkið beri úrlausn óbyggðarnefndar, sem ekki eru í samræmi við kröfugerð ríkisins, sífellt undir dómstóla. En ítreka að einkaaðilar eiga þann skýlausa rétt að fá úrlausn hjá dómstólum ef þeir una ekki við niðurstöðu óbyggðanefndar án þess að bera þann kostnað. „Svona gera menn ekki“ Ráðherrar, sem eru hvoru tveggja í senn, stjórnmálamenn með hugsjónir og fara með framkvæmdavald samkvæmt stjórnarskrár, geta einfaldlega ekki alltaf gert það sem þá langar til. Sem betur fer búum við í þannig samfélagi. Þótt það geti reynt á þolrif ráðherra og borgara sömuleiðis. Fara verður eftir leikreglum, ekki geðþótta sitjandi ráðherra. Talandi um leikreglur. Þá var leikreglum lítillega breytt árið 2020 þegar lögunum um þjóðlendur var breytt. Þar var meðal annars lagt til að óbyggðanefnd yrði heimilt að hefja málsmeðferð vegna landsvæða utan strandlengju meginlandsins með áskorun um að lýsa réttindum en síðan taki við hefðbundin málsmeðferð. Þannig gætu þeir aðilar sem í upphafi vekja athygli á réttindum sínum, ekki endilega þurft að sæta viðameiri meðferð. Skynsamlegra hefði verið að gera þessa heimild að skyldu en í meðförum málsins hjá allsherjar- og menntamálanefnd, undir formennsku Páls Magnússonar þáverandi þingmanns og núverandi formanns bæjarráðs Vestmannaeyja, var engin slík breyting lögð til. Fjármála- og efnahagsráðuneytið lagði til við óbyggðanefnd, í mars 2023, að farin yrði þessi leið á umræddu svæði 12. Óbyggðanefnd féllst ekki á sjónarmið ráðuneytisins í bréfi í apríl 2023 og tók ákvörðun um að hin hefðbundna málsmeðferð skyldi eiga við. Það er mjög miður. Boltinn hjá óbyggðanefnd Í ljósi alls þessa hef ég farið þess á leit við óbyggðanefnd að hún enduskoði afstöðu sína og hefji að nýju málsmeðferð um eyjar og sker með þeim hætti sem ráðuneytið óskaði eftir í mars 2023. Að sjálfsögðu þarf slíkt að standast almennar kröfur, eigi við um allt svæðið og standast fyrrgreindar kröfur jafnræðis og hlutlægni. Öllum má vera ljóst, en sjálfsagt er að leiðrétta þann misskilning sem gætir, að ekki er á stefnuskrá ríkisstjórnarinnar að taka þau landsvæði sem eru háð beinum eignarréttindum. Sú kona sem þetta ritar hefur reyndar engan áhuga á því að ríkið sölsi undir sig frekara land. En ég fylgi lögum, hreyfi mig innan þess svigrúms sem ég hef í krafti þess embættis sem ég gegni. Ég myndi vilja segja: Gerum betur næst, en blessunarlega er þetta lokahnykkur í verkefni, sem hófst árið 1998. Höfundur er fjármála- og efnahagsráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Vestmannaeyjar Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Grímsey Jarða- og lóðamál Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Fréttir síðustu daga benda til þess að ég hafi persónulega ákveðið að sölsa undir mig eyjar á Breiðafirði, Vestmannaeyjar, Grímsey og ef til vill flestar eyjar í kringum Ísland. Ég skil að mörgum hafi brugðið og því er rétt að taka af allan vafa strax: Hvorki ég né ríkið höfum það að markmiði að sölsa undir okkur eyjar landsins sem eru í einkaeigu. Kjarni málsins er að verið er að framfylgja skrefi 17 af 17 samkvæmt lögum frá árinu 1998 sem að þvert á móti snýst um að eyða óvissu um eignarréttindi lands. Jafnræði og hlutlægni Sem betur fer eru gerðar ríkar kröfur til jafnræðis og hlutlægni í öllum aðgerðum ríkisins. Það er til heilla fyrir okkur öll og hefur þau markmið að fylgja lögum og Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. Í þjóðlendulögum felst tiltekin málsmeðferð. Kröfunum sem hefur verið lýst eru í takti við þá málsmeðferð. Í framhaldinu geta svo hagaðilar lýst sínum gagnkröfum. Gagnaöflun hjá óbyggðanefnd er hjá sjálfri nefndinni, ríkinu og gagnaðilum og er engin enda niðurstaða í málinu. Að fara fram hjá málsmeðferð þjóðlendulaga í eina svæðinu, svokölluðu svæði 12, sem eftir er í framkvæmd byggða á aldarfjórðungsgömlum lögum færi þá gegn jafnræði og hlutlægni, sér í lagi gagnvart hinum 16 svæðunum sem tekin hafa verið fyrir af óbyggðanefnd allt frá aldamótum. „Svona hefur þetta alltaf verið“ er svar sem ég hef almennt ekki tekið gilt þegar „kerfið“ gefur mér þau svör við hinum ýmsu málum þann áratug sem ég hef gegnt embætti ráðherra og starfað sem aðstoðarmaður ráðherra. En í tilfelli þar aðeins eitt svæði er eftir af þeim 17 sem óbyggðanefnd hefur tekið fyrir, er ekki hægt, með tilliti til jafnræðis og hlutlægni, að beita annarri aðferðafræði en aðrir hafa þurft að þola í aldarfjórðung. Ég hef mínar skoðanir á þessum lögum og framkvæmdinni á þeim. Til dæmis tel ég að ríkið eigi enga hagsmuni af því hvar mörk þjóðlendna eru heldur eingöngu að óvissu um mörk sé eytt. Af því leiðir að ég tel heldur ekki þörf á því að ríkið beri úrlausn óbyggðarnefndar, sem ekki eru í samræmi við kröfugerð ríkisins, sífellt undir dómstóla. En ítreka að einkaaðilar eiga þann skýlausa rétt að fá úrlausn hjá dómstólum ef þeir una ekki við niðurstöðu óbyggðanefndar án þess að bera þann kostnað. „Svona gera menn ekki“ Ráðherrar, sem eru hvoru tveggja í senn, stjórnmálamenn með hugsjónir og fara með framkvæmdavald samkvæmt stjórnarskrár, geta einfaldlega ekki alltaf gert það sem þá langar til. Sem betur fer búum við í þannig samfélagi. Þótt það geti reynt á þolrif ráðherra og borgara sömuleiðis. Fara verður eftir leikreglum, ekki geðþótta sitjandi ráðherra. Talandi um leikreglur. Þá var leikreglum lítillega breytt árið 2020 þegar lögunum um þjóðlendur var breytt. Þar var meðal annars lagt til að óbyggðanefnd yrði heimilt að hefja málsmeðferð vegna landsvæða utan strandlengju meginlandsins með áskorun um að lýsa réttindum en síðan taki við hefðbundin málsmeðferð. Þannig gætu þeir aðilar sem í upphafi vekja athygli á réttindum sínum, ekki endilega þurft að sæta viðameiri meðferð. Skynsamlegra hefði verið að gera þessa heimild að skyldu en í meðförum málsins hjá allsherjar- og menntamálanefnd, undir formennsku Páls Magnússonar þáverandi þingmanns og núverandi formanns bæjarráðs Vestmannaeyja, var engin slík breyting lögð til. Fjármála- og efnahagsráðuneytið lagði til við óbyggðanefnd, í mars 2023, að farin yrði þessi leið á umræddu svæði 12. Óbyggðanefnd féllst ekki á sjónarmið ráðuneytisins í bréfi í apríl 2023 og tók ákvörðun um að hin hefðbundna málsmeðferð skyldi eiga við. Það er mjög miður. Boltinn hjá óbyggðanefnd Í ljósi alls þessa hef ég farið þess á leit við óbyggðanefnd að hún enduskoði afstöðu sína og hefji að nýju málsmeðferð um eyjar og sker með þeim hætti sem ráðuneytið óskaði eftir í mars 2023. Að sjálfsögðu þarf slíkt að standast almennar kröfur, eigi við um allt svæðið og standast fyrrgreindar kröfur jafnræðis og hlutlægni. Öllum má vera ljóst, en sjálfsagt er að leiðrétta þann misskilning sem gætir, að ekki er á stefnuskrá ríkisstjórnarinnar að taka þau landsvæði sem eru háð beinum eignarréttindum. Sú kona sem þetta ritar hefur reyndar engan áhuga á því að ríkið sölsi undir sig frekara land. En ég fylgi lögum, hreyfi mig innan þess svigrúms sem ég hef í krafti þess embættis sem ég gegni. Ég myndi vilja segja: Gerum betur næst, en blessunarlega er þetta lokahnykkur í verkefni, sem hófst árið 1998. Höfundur er fjármála- og efnahagsráðherra.
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar