Ástin laðar að: Gott að vera kona á Ís­landi, en ekki inn­flytjandi

Það er bara alls ekki rétt. Ég lærði íslenskuna í Háskóla Íslands. 

Það er bara alls ekki réttlátt að því sé endalaust haldið að konum sem flytja til Íslands, að þær þurfi að vinna á leikskóla.“

Randi er umhverfisfræðingur og lögfræðingur að mennt, fædd og uppalin í Nevada í Bandaríkjunum.

Á Íslandi hefur hún þó ekki réttindi til að starfa sem lögfræðingur.

„Það var alveg biti að sætta mig við það áður en ég flutti til Íslands. Því ég var ánægð í störfum mínum sem lögfræðingur,“ segir Randi, en hún starfaði einna helst á sviði mannréttinda í Bandaríkjunum.

„Þetta voru oft erfið innflytjendamál, sem í flestum tilfellum tengdust einhverjum áföllum,“ segir Randi til útskýringar.

Og vísar þá til áfalla eins og flótta, ofbeldis, morða og fleira.

Randi flutti til Íslands árið 2014, talar frábæra íslensku, er í stjórnendastöðu hjá hugbúnaðarfyrirtækinu AGR, situr í stjórn WomenTechIceland og stofnaði ÓS Pressuna svo eitthvað sé nefnt.

Veraldavön sveitastelpa

Randi er fædd árið 1971 í smábæ í Nevada sem heitir Yerington. Þar ólst hún upp á hefðbundnum sveitabæ ásamt þremur öðrum systkinum sínum.

„Þetta var bara venjulegur sveitabær. Kýr, hestar, lömb og svo framvegis. Átta ár var ég farin að keyra traktor eins og ekkert væri, en helst vildi ég alltaf vera úti, keyrandi um á traktor eða að leika mér með köttum og hundum.“

Síðan þá hefur Randi búið víða um heiminn. Enda talar hún fimm tungumál.

„Mamma lagði mikla áherslu á að við systkinin myndum kynnast heiminum, átta okkur á því að það væri miklu meira í lífinu að sækjast en aðeins það sem við sáum og þekktum í þessari sveit.“

Sumarið áður en Randi fór á lokaárið sitt í bandarískum Highs School fór hún til Japans sem skiptinemi í þrjá mánuði.

„Þar kynntist ég því í fyrsta sinn hvernig það er að tilheyra minnihlutahópi. Því þarna var ég í allt annarri menningu, hávaxin og ljóshærð, með annan húðlit og svo framvegis,“ segir Randi sem þó nefnir það sérstaklega að á Íslandi teljist hún bara í meðalhæð.

Hún segir Japani hafa verið kurteisa og mjög almennilega. Að vera öðruvísi hafi því ekki verið óþægilegt að neinu leyti, en ný reynsla fyrir hana að kynnast.

Eftir lokaárið sitt í bandaríska gagnfræðaskólakerfinu, fór Randi til Belgíu og var þar skiptinemi í eitt ár.

„Þar lærði ég flæmsku, en það er fyrsta erlenda tungumálið sem ég læri. Ég lærði flæmskuna ekki í skólakerfinu í Belgíu, heldur fyrst og fremst með því að tala við fólk, þora að segja vitleysur eða fara rangt með,“ segir Randi og hlær.

„Í raun eins og snjóruðningshefill sem æðir áfram.“

Randi fór síðan í háskólanám í Massachusetts sem er á austurströnd Bandaríkjanna, öfugt við Nevada.

„Sem var ótrúlega skemmtileg upplifun því austurströndin og vesturströndin í Bandaríkjunum eru gjörólík samfélög.“

Randi útskrifaðist með B.Sc.. úr umhverfisfræði en hélt því næst til Þýskalands þar sem hún bjó í Bonn í eitt ár.

Og lærði þýsku.

„Þetta var mjög skemmtilegt ár því á þessum tíma er meiri borgartenging á milli Bonn og Berlínar og margt í gangi í pólitíkinni þar.“

Í tvö ár bjó Randi síðan í Póllandi þar sem hún starfaði fyrir American Peace Corps, sem er hluti af þróunaraðstoð sem bandaríska ríkið rekur.

„Ég starfaði sem umhverfisfræðingur í lítilli sveit en var líka að kenna ensku og fleira.“

Ástin og Íslendingurinn

Þegar Randi sneri aftur til Bandaríkjanna ákvað hún að fara í meistaranám í málfræði til Wisconsin.

„Og þar kynntist ég manninum mínum!“ segir Randi og hlær.

Er þá loksins íslenska tengingin komin því eiginmaður Randi er Þorsteinn Aðalsteinsson, sem á þessum tíma var í doktorsnámi í eðlisefnafræði í sama háskóla.

„Við kynntumst árið 1998 og giftum okkur árið 2000. Þegar við kynntumst bjuggum við í hverfi þar sem aðeins bjuggu einhleypir námsmenn þannig að þetta var eins og stór pottur af valmöguleikum fyrir pör að hittast!“ segir Randi og skellir uppúr.

„Steini hafði líka verið í sveit sem ungur drengur, við náðum strax vel saman og gátum rætt um margt.“

Þau bjuggu í Berlín í tvö ár og í Massachusetts í tvö ár en settust síðan að í Silicon Valley í Kaliforníu, þar sem Þorsteinn starfaði sem prófessor.

Þar fór Randi fór í lögfræðinám við Kaliforníuháskólann í Berkeley.

En hvers vegna lögfræði?

„Ég starfaði um tíma fyrir barnavernd og sem umboðsmaður fyrir barnavernd. Mér fannst það mjög gefandi starf og þurfti oft að reyna að miðla málum. Í því starfi var ég líka mikið að útskýra fyrir fólki hvaða réttindi það hefði, hvað mætti og hvað ekki,“ segir Randi og bætir við:

„Þarna eru fyrstu verkefnin mín með fólki sem oft talaði annað móðurmál en ég og var í aðstæðum þar sem verið var að reyna að takast á við einhvers konar áföll.“

Að læra lögfræði fannst Randi því rökrétt framhald og eftir það nám, starfaði hún sérstaklega í málefnum innflytjenda.

Til Íslands

Randi og Þorsteinn eignuðust son árið 2010 og þegar hann var tveggja, þriggja ára, segir Randi þau hafa verið komin að ákveðnum tímamótum.

Þar sem þau þurftu meðal annars að ákveða hvar þau vildu ala soninn upp, með tilliti til skóla og fleira.

„Foreldrar Steina voru að eldast og þar voru komin upp veikindi. Ég myndi segja að það hafi haft áhrif á það hvers vegna Ísland varð fyrir valinu því að við veltum líka ýmsum öðrum kostum fyrir okkur. Indland, Berlín, það voru alls konar möguleikar.“

Þótt Randi hafi fundist tilhugsunin um að missa lögfræðiréttindin sín með flutningi til Íslands, var hún alveg til í að flytja.

„Kannski vegna þess að ég fíla Kaliforníu ekkert svo mikið. Það hefur alltaf verið rígur á milli Nevada og Kaliforníu,“ útskýrir Randi og hlær.

„En ég sagði við Steina: Þú verður þá að fá vinnu á Íslandi sem greiðir nógu góð laun til að framfleyta okkur í að minnsta kosti eitt ár. Því ég hef ekki rétt á að starfa þar og þarf eflaust tíma til að finna mér vinnu.“

Hún segist strax hafa upplifað Ísland sem góðan stað fyrir konur að búa á.

Það tók mig tíu ár að verða tilbúin til þess að eignast barn. Því eins og svo víða, þá er viðhorfið oft þannig til karla og kvenna að ef karlmaðurinn er til dæmis duglegur með börnin sín, þá er hann besti pabbi í heimi. 

En ef kona er ekki alltaf til staðar eða mikið að vinna, er hún ekki að standa sig sem skyldi í móðurhlutverkinu.“

Randi segir að í samtölum um þetta, hafi Þorsteinn auðvitað oft bent á að þetta viðhorf væri ekki til staðar í þeirra sambandi.

„En þá benti ég honum á að í raun skiptir það ekki alltaf máli. Við værum ekki í neinni búbblu, heldur alltaf hluti af einhverju samfélagi og það væru viðhorf samfélagsins sem gera konum oft erfitt fyrir. Við erum stanslaust gagnrýndar og þurfum stanslaust að vera að sanna okkur.“

Randi segir samt að það sé ekkert endilega auðvelt að vera innflytjandi á Íslandi. Um tíma vann hún fyrir félagasamtökin Móðurmál og kenndi börnum þeirra sem búið höfðu erlendis, eða voru innflytjendur ensku, en íslenskuna lærði hún samt í Háskóla Íslands.

Þar starfaði hún líka í um átta ár, þar af tæplega þrjú ár sem forstöðumaður Ritver.

„Starfið þar var erfitt því til viðbótar við það að sinna því sem starfsmaður, fór jafn mikill tími í að vera að sanna mig. Því gagnrýnin var svo oft á að ég væri ekki að skilja fræðiskrif á íslensku, væri ekki að skrifa nógu góða íslensku sjálf og svo framvegis,“ segir Randi og bætir við:

Þarna þurfa Íslendingar aðeins að fara að hugsa sinn gang. 

Samfélagið er að breytast og ef ætlunin er að nýta mannauð fólks sem kemur erlendis frá, getum við ekki verið föst í að hér geti enginn gert neitt eða kunnað 100% nema hann eða hún eigi ömmu sem fæddist á Íslandi. 

Það er bara alls ekki þannig.“

Getum alltaf gert betur

Randi starfar sem „Head of Content“ hjá hugbúnaðarfyrirtækinu AGR. Þar byrjaði hún þó í stöðugildi sem kallaðist „Lead Technical Writer.“

„Ég hugsaði bara með mér að fyrst mér hefur tekist að læra fjögur erlend tungumál gæti ekki verið annað en að ég réði við að skrifa um allt sem þyrfti að útskýra fyrir notkun á appi,“ segir Randi og hlær.

En tekur þó fram að starfið hjá AGR hafi frá upphafi fallið vel að hennar styrkleikum.

„Ég er lausnarmiðuð og góð í gagnrýnni hugsun, að hlusta á fólk, skilja samhengi hlutanna og svo framvegis.“

Árið 2015 stofnaði Randi ÓS Pressuna, sem ætlað er sem vettvangur fyrir fólk erlendis frá til skapandi skrifa.

„Þar eru reyndar ekki bara útlendingar, ÓS er líka samfélag fyrir Íslendinga að taka þátt í. En ÓS gengur út á skapandi skrif og það er mjög mikilvægt fyrir fólk sem talar annað tungumál að móðurmáli að hafa vettvang til skapandi skrifa.“

Randi minnist einnar konu sérstaklega.

„Hún er frá Japan og skilaði til okkar skrifum sem búið var að þýða á ensku. En ég vissi að hún hafði skrifað upprunalegan texta á japönsku og spurði hana því hvort hún vildi ekki skila inn þeim texta. Sem hún gerði og birtur var í tímaritinu okkar,“ segir Randi og bætir við:

„Seinna sagði hún við mig: Aldrei nokkurn tíma hélt ég að ég fengi útgefin japönsk skrif á Íslandi!“

Randi segir margt gott við búsetuna hér. Það þýði þó ekkert að horfa aðeins á það sem jákvætt er og halda að Ísland sé komið í einhverja höfn.

„Það eru alltaf tækifæri til að bæta og gera betur, ekkert er fullkomið. Það er margt á Íslandi sem er mjög gott, til dæmis í jafnréttismálunum. En það er alls ekki þannig að það séu ekki tækifæri þar til að bæta og gera enn betur. Það sama á við um innflytjendur. 

Því þótt það sé margt gott við að búa á Íslandi sem kona, myndi ég ekkert endilega segja að það væri auðvelt að búa hér sem innflytjandi.“

Sjálf segist hún reyna að gera sitt til að hafa jákvæð áhrif. Til dæmis með setu sinni í stjórn WomenTechIceland, þar sem verulega hallar enn á konur í tæknigeiranum.

„Ég geri mér fullkomlega grein fyrir því að ég nýt forréttinda í lífinu: Ég er hvít hámenntuð kona frá Bandaríkjunum. En ég er líka kominn á þann aldur að vita hvað ég get, fyrir hvað ég stend og þori alveg að segja hvað mér finnst. Á Íslandi býr mjög fjölbreyttur hópur fólks og kannski er kominn sá tímapunktur til að opna samfélagið enn meir, líka það sem snýr að bókmennta- og fræðihlutanum. Við eigum alltaf að vera sammála því að það sé hægt að bæta samfélög.“