Skoðun

„Hækkar bara og hækkar“

Hjalti Þórisson skrifar

Dæmi Ole Anton Bieltvedt rýnt

Tilefni þessa pistils er annar pistill sem birtist á Eyjan DV fyrir skemmstu (23. sept.) eftir Ole Anton Bieltvent sem fjallar um greiðsluseðil nokkurn. Er hér vísað strax í hann.

Lántöku þessari, sem höfundur telur lýsandi fyrir það hvernig Íslendingar eru leiknir af krónunni, lýsir hann sem „píslargöngu“ sem ógerlegt sé að sjá fyrir endann á. „Þó að skilvíslega sé greitt af, hækkar bara skuldin og hækkar“. (kunnuglegt)

Sökudólginn telur hann sig finna í tveimur aukagreiðsluliðum sem séu til óþurftar og sýnilega telur hann að þar sér gróflega ofrukkað; sem einnig eigi við viðbótarlið við „eftirstöðvarnar sjálfar“. Verður naumast annað skilið en að viðkomandi sé stórlega féflettur og getur naumast endað nema á einn veg.

Einnig er á honum að skilja, að það skipti ekki máli að húsnæðið standi að baki láninu því það „skili engu meiru“; - engu meiru „raunverðgildi“ !

Þar sem ítarleg umfjöllun um ýmis efnisatriði pistilsins og greiðsluseðilsins er of efnismikil er hér látið nægja að birta myndrit sem annars vegar er ætlað að lýsa innihaldi umfjöllunarinnar höfundar pistilsins og þeirri mynd sem þar er dregin upp (myndrit 1) og hins vegar uppsetningu á greiðsluseðlinum með fullum tölulegum upplýsingum sem afla þurfti til að fá heildarmynd af dæminu (myndrit 2) og loks myndrit sem þær upplýsingar bæta í myndina í þeirri von að það tali fyrir sig sjálft og fólk geti lagt sjálfstætt mat á hvað það les úr þeim (myndrit 3).

Myndrit 1. Súlurnar tvær vinstra megin sýna eftirstöðvar fyrir og eftir. Súlurnar hægra megin sýna greiðslukröfuna – greiðsluliðina fjóra sem eru til innheimtu; - umraðað í hægri súlunni. (lengst til hægri vottar fyrir tveimur greiðsluliðum til samanburðar) Ljósari fletir (rauðir og bláir) sýna þær upphæðir sem Ole telur vera hinar einu réttu og raunverulegu. Dekkri fletir (dökkrauðir og dökkbláir) eru það sem hann kallar auka-okurvexti. Gulu fletirnir tákna upphaflega lánið og húsnæðið – en upplýsingar vantar um afdrif þess hvors tveggja.

Mikilvægar upplýingar um lánið skortir í pistilinn, en af talnaliðunum má þó ráða að um er að ræða 40 ára „verðtryggt“ jafngreiðslulán (sýnilega) með 4,2% vöxtum (líklega föstum) tekið í nóvember 2004 (ath); fyrir rétt um tuttugu árum og lánstími þvi hálfnaður nú nóvember. Slík lán hafa verið sæmd með tilvísun í eitraðan kokkteil, sem „éti upp eigið fé“ og því ekki von á góðu; uppnefnd Íslandslán.

Hér eru tveir greiðsluliðir – rammaðir ásamt samtölunni. Höfuðstóll eftirstöðvanna er verðgildisleiðrétttur og af honum uppfærðum reiknaðir vextir. Vextir aldrei „verðbættir“ sérstaklega. Sami höfuðstóll eftir sem áður. Afborgun reiknuð í sínu hlutfalli. Athygli vekja eftirstöðvar fyrir og eftir afborgun. Vextir = raunvextir / samsvara leigu fyrir veðsettann hluta húsnæðis. Veðstöðuna ætti skuldari að vera sér vitandi um þó bankanum komi það minna við; - nema komi til þrots.

Gert er ráð fyrir því að lánið hafi verið 100 % lán, bæði vegna upphæðarinnar og þess hvenær lánið var tekið; - í upptakti „bólunnar“ undireins og útrásarbankarnir tóku að veita slík lán (til að knéstetja Íbúðalánasjóð). Hafi svo ekki verið er eignastaðan enn hærri nú. Eftir sem áður gildir þetta um lánið sjálft. Húsnæðið hefur verið vænt og samsvörun milli verðs þá og nú samkvæmt fasteigna­auglýsingum og uppreiknuðu verði; - samsvaraði vænu raðhúsi með bílskúr og amk. einum tíu meðalheildarárslaunum á almennum vinnumarkaði (hagstofa.is/utgafur/frettasafn/laun-og-tekjur/nidurstodur-launakonnunar-a-almennum-vinnumarkadi-fyrir-4-arsfj-2004/).

Á myndriti lítur dæmið svona út í raunheimum raunvirðis:

Myndrit 3: Píslargangan

Athygli er vakin á misgengi verðlagsþáttanna þriggja sem áhrif hafa og vísitölurnar þrjár sýna. Einnig á afdrifum krónunnar, sem orðin er óttalegf písl eftir alla gönguna. Verðgildi krónunnar ræst af verðlagsþróun í öfugu hlutfalli. Neysluverðsvísitalan er því jafnframt vísitala krónunnar. Greiðslubyrði ræðst af samspili launa og verðlags. Helstu niðurstöður er að finna í endanlegri skuldastöðu (36,7 %) sem og núverandi greiðslubyrði (67 %) - sjá hægra megin við línuritin vinstra megin.

Höfundur kallar „þetta krónu-lántöku“ en samkvæmt orðanna hljóðan táknar það að króna svari krónu og lán þá „krónulán“. Verðtryggð lán eru verðgildisbundin – fest við verðlagsvísitölu/neysluvísitölu - verðgildismælikvarðanum; bundin henni, ekki lögeyrinum, krónununni, sem aðeins þjónar sem skiptimynt á stað og stund í samræmi við virði hennar í „rauntíma“. Slíkum lánum er ætlað að skila jafnvirði; - eru jafnvirðislán, sem er réttnefni þeirra.

Athygli jafnframt vakin á öðrum greiðsluseðli sem birtist fyrir réttu ári síðan einnig á Eyjan DV, 28. október 2023, og mikinn úlfaþyt vakti til samanburðar og skemmtunar: www.dv.is/eyjan/2023/10/28/endurskodandi-freistar-thess-ad-skola-villa-birgis-og-ingu-saeland-til-lantakinn-hefur-graett-22-600-000-kronur-thessum-oskapnadi-ollum/ - í ljósi orða um „krónu-lántöku“.

Það skal tekið fram að undirritaður hefur ekkert út á þau meginsjónarmið höfundar að setja að mikil verðbólga sé óæskileg (og lögeyririnn skreppur saman fyrir vikið); að stöðugleiki og fyrirsjáanleiki sé æskilegur og fyllilega sammála honum um að aðeins skuli vera tveir greiðsluliðir við innheimtu; svo sem ævinleg var áður en . . . 

Afstaða er ekki tekin hér til boðskapar höfundar um evru og evruheima, annað en að vel fer á því að gjaldmiðillinn sé stöðugur. Þar er svo að skilja að lögeyririnn skili jafnvirði; - samanber hér framar um jafnvirði; - eða er ekki svo!

Höfundur er skudari Íslandslána.




Skoðun

Sjá meira


×