Ítarleg skýrsla á borði ráðherra Magnús Jochum Pálsson skrifar 6. maí 2025 15:55 Hanna Katrín Friðriksson, matvælaráðherra, er búin að fá skýrslu starfshópsins og þarf nú að taka ákvörðu um framtíð hvalveiða. Vísir/Rúnar/Egill Starfshópur um lagaumgjörð hvalveiða telur úrbóta þörf í lögum. Verði hvalveiðum haldið áfram er lagt til að lægra sett stjórnvald fari með útgáfu hvalveiðileyfa í stað ráðuneytis, leyfin séu auglýst opinberlega og rammi um gildistími leyfa sé settur með lögum. Að loknu samráði mun ráðherra taka ákvörðun um framtíð hvalveiða. Þetta kemur fram í skýrslu sem starfshópurinn hefur lokið við og skilað til atvinnuvegaráðherra. Starfshópurinn var skipaður 13. febrúar 2024 af þáverandi matvælaráðherra, Katrínu Jakobsdóttur, til að rýna og skila skýrslu um stjórnsýslu og lagaumgjörð hvalveiða. Starfshópurinn tók mið af þremur kostum, að veiðar verði bannaðar til frambúðar, að veiðar verði takmarkaðar og að veiðum verði haldið áfram. Hlutverk starfshópsins var ekki að gera tillögu um hvern kostinn bæri að velja, heldur að greina þau lögfræðilegu álitaefni sem á kann að reyna við hvern og einn kost. Starfshópurinn og markmið hans Starfshópinn skipuðu Þorgeir Örlygsson, fyrrverandi hæstaréttardómari, sem var settur formaður starfshóps; Aðalheiður Jóhannsdóttir, prófessor í umhverfis- og auðlindarétti við lagadeild HÍ, Árni Kolbeinsson, fyrrverandi hæstaréttardómari; Snjólaug Árnadóttir, dósent og forstöðumaður Sjálfbærni- og loftslagsréttarstofnunar HR, og Trausti Fannar Valsson, dósent við lagadeild HÍ. Árni Kolbeinsson lét af störfum 5. október 2024 vegna skipulagsbreytinga í ráðuneytinu. Skýrslan er komin inn í samráðsgátt þar sem almenningi gefst kostur í tvær vikur á að koma inn athugasemdum og ábendingum. Að loknu samráði mun ráðherra svo taka ákvörðun um framtíð og lagaumgjörð hvalveiða á Íslandi. „Markmið skýrslunnar er að vera grundvöllur að framtíðarstefnumótun á sviði hvalveiða, til að efla faglegan grundvöll ákvarðanatöku og stuðla að bættri stjórnsýslu til frambúðar, Ljóst er að hvaða leið sem farin er þarf að ráðast í breytingar á lögum og er stefnt að því að slíkt frumvarp yrði lagt fram á næsta löggjafarþingi,“ sagði, Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra, um skýrsluna. Ítarleg skýrsla um lagaumhverfi, stjórnsýslu og framtíðarvalkosti Skýrslan er ítarleg, nánar tiltekið 269 blaðsíður og skiptist í þrjá meginþætti og þrettán undirkafla. Fyrstu sjö kaflarnir fjalla um lagaumhverfi hvalveiða, kaflar 8 og 9 fjalla um stjórnsýsluframkvæmd málaflokksins, og álit Umboðsmanns Alþingis frá 2024 á frestun hvalveiða og loks snúast kaflar 10 til 13 um greiningu valkostanna þriggja. Kafli 11, „Hvalveiðar bannaðar til frambúðar“, fjallar um þau lögfræðilegu álitaefni sem líklegt er að á muni reyna ef valinn er sá kostur að banna hvalveiðar til frambúðar. Þar er fjallað um almenningsþörf að baki lagasetningu um bann við hvalveiðum, hvernig löggjafinn þurfi að gæta meðalhófs og jafnræðis og mat á mögulegri bótaskyldu sem bannið kynni að baka yfirvöldum. Kafli 12, „Hvalveiðar takmarkaðar“ fjallar um þann kost að hvalveiðar verði takmarkaðar en ekki bannaðar með öllu. Í síðasta kaflanum, sem ber heitið „Hvalveiðum verði haldið áfram“, er gerð grein fyrir þeim úrbótum sem starfshópurinn telur að gera þurfi á gildandi lögum um hvalveiðar, verði sá kostur valinn að halda hvalveiðum áfram. Leggja til ýmsar úrbætur Fari svo að hvalveiðum verði haldið áfram, hefur starfshópurinn tekið saman helstu ábendingar sínar um úrbætur á lagaumgjörð og stjórnsýslu hvalveiða. Fyrir það fyrsta leggur starfshópurinn til að fela ætti lægra settu stjórnvaldi að fara með útgáfu leyfa í stað ráðuneytis, þótt stjórnun málaflokksins innan ramma laga verði áfram hjá ráðuneyti og hugað að lagafyrirmælum um eftirlit með hvalveiðum. Starfshópurinn leggur jafnframt til að hvalveiðileyfi séu auglýst opinberlega og jafnframt að mælt sé skýrar fyrir um það til hverra eigi að úthluta veiðileyfum. Mikilvægt sé að almennur rammi um gildistíma leyfa til hvalveiða sé settur með lögum eða reglugerð með tilliti til fyrirsjáanleika og samræmis við leyfisveitingar. Starfshópurinn telur einnig að huga verði að því hvort betur megi samræma lög um hvalveiðar við lagaumgjörð sem almennt gildir um nytjastofna sjávar annars vegar og við almenna löggjöf sem gildir um atvinnustarfsemi hér á landi, þar á meðal um sjávarútveginn, hins vegar. Starfshópurinn segir að spurningar geti komið upp um framseljanleika veiðiheimilda tengt ákvörðunum um takmörkun veiðimagns í tengslum við auglýsingu á leyfum og gildistíma leyfa. Segir í skýrslunni að ekki sé fjallað um slíkt í lögum. Fella skuli brott úr lögum hlutverk ráðherra að samþykkja staðsetningu verkunarstöðva ef ætlunin er að fylgja núverandi framkvæmd. Þá beri að mæla skýrar fyrir um tilgang reglugerðarheimilda í lögum um hvalveiðar, þ.e. skýrari viðmið um þau sjónarmið sem ráðherra má byggja á við útgáfu reglugerða, svo sem um friðun, velferð dýra, öryggi við veiðar, hagsmuni annarra atvinnugreina. Mögulegum leyfum til veiða í vísindaskyni telur starfshópurinn að setja þurfi skýrari lagaramma, þannig að ljóst sé í hvaða tilgangi stjórnvöld veiti slík leyfi, skilyrði leyfa og eftirlit. Starfshópurinn telur að til álita gæti komið að „lög um hvalveiðar geymi einhver nánari fyrirmæli um veiðiaðferðir eða heimildir til að setja nánari reglur um veiðiaðferðir eða hæfni veiðimanna“. Þar sé horft til þess að lög um velferð dýra, sem geti haft þýðingu við útfærslu á veiðiaðferðum, fjalli að mjög litlu leyti um veiðar á villtum dýrum. Starfshópurinn bendir á að samkvæmt gildandi reglugerð sé bannað að veiða Grænlands-sléttbak, Íslandssléttbak, hnúfubak, steypireyði og búrhval en aðrar hvalveiðar hafi ekki verið bannaðar. Almenn stjórnvaldsfyrirmæli og stjórnsýsluframkvæmd virðist fyrst og fremst miðast við veiðar á langreyði og hrefnu. Starfshópurinn ætlar að stjórnvöld séu eft til vill ekki nógu vel búin undir umsóknir um veiðar á öðrum hvaltegundum. Rætt verður við Hönnu Katrínu Friðriksson, matvælaráðherra, um skýrslu starfshópsins og ákvörðun ráðherra um framtíð hvalveiða í fréttum Stöðvar 2 klukkan 18:30 í opinni dagskrá. Hvalveiðar Matvælaframleiðsla Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Sjávarútvegur Mest lesið Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Innlent Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Innlent Skoða að efla geðheilbrigðisþjónustu á Austurlandi eftir röð áfalla Innlent Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Innlent Kjölur ekki á dagskrá Innlent Fólk deili lyfseðlum og „míkródósi“: „Við getum ekki réttlætt þá meðferð“ Innlent Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Innlent Starfsfólk Alcoa vilji setja fyrirtækinu mörk Innlent „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Innlent Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi Innlent Fleiri fréttir „Eins og að fá hnefahögg í andlitið“ Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Skoða að efla geðheilbrigðisþjónustu á Austurlandi eftir röð áfalla Kjölur ekki á dagskrá Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Fólk deili lyfseðlum og „míkródósi“: „Við getum ekki réttlætt þá meðferð“ Deila lyfseðlum fyrir þyngdarstjórnunarlyf og undankeppni HM hefst Starfsfólk Alcoa vilji setja fyrirtækinu mörk Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Ætla að rannsaka meint undirboð á kísilmálmi „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Hélt eiginkonu og fimm börnum í heljargreipum Breyta Korpuskóla til að anna eftirspurn í Klettaskóla Vegabætur á Vestfjörðum opni tækifæri í vetrarferðamennsku Vilja aðgerðir strax Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi „Geta verið dauðsföll, þú veist ekkert hvað er í þessu“ Öllum börnum undir sex mánaða boðin forvörn gegn RS veiru Vildu fá að vita hvort ríkisstyrkir hefðu farið í málsóknir gegn orkuframkvæmdum Vara við ólöglegum megrunarlyfjum sem eru í umferð Konan er fundin Sextán ára kveikti í herbergi sínu Þremur sleppt úr haldi og brotaþoli útskrifaður „Það kemur að því að við lendum í veseni“ Ekki hægt að þaga þegar stjórnmálamenn leika sér að því að særa fram tröllin 252,6 milljónir runnið í ríkissjóð úr dánarbúum án lögerfingja á tíu árum Þrjú söfn í eina sæng Yfirgefið hreysi víkur fyrir hundrað íbúðum Líkamsárás á gistiheimili Sjá meira
Þetta kemur fram í skýrslu sem starfshópurinn hefur lokið við og skilað til atvinnuvegaráðherra. Starfshópurinn var skipaður 13. febrúar 2024 af þáverandi matvælaráðherra, Katrínu Jakobsdóttur, til að rýna og skila skýrslu um stjórnsýslu og lagaumgjörð hvalveiða. Starfshópurinn tók mið af þremur kostum, að veiðar verði bannaðar til frambúðar, að veiðar verði takmarkaðar og að veiðum verði haldið áfram. Hlutverk starfshópsins var ekki að gera tillögu um hvern kostinn bæri að velja, heldur að greina þau lögfræðilegu álitaefni sem á kann að reyna við hvern og einn kost. Starfshópurinn og markmið hans Starfshópinn skipuðu Þorgeir Örlygsson, fyrrverandi hæstaréttardómari, sem var settur formaður starfshóps; Aðalheiður Jóhannsdóttir, prófessor í umhverfis- og auðlindarétti við lagadeild HÍ, Árni Kolbeinsson, fyrrverandi hæstaréttardómari; Snjólaug Árnadóttir, dósent og forstöðumaður Sjálfbærni- og loftslagsréttarstofnunar HR, og Trausti Fannar Valsson, dósent við lagadeild HÍ. Árni Kolbeinsson lét af störfum 5. október 2024 vegna skipulagsbreytinga í ráðuneytinu. Skýrslan er komin inn í samráðsgátt þar sem almenningi gefst kostur í tvær vikur á að koma inn athugasemdum og ábendingum. Að loknu samráði mun ráðherra svo taka ákvörðun um framtíð og lagaumgjörð hvalveiða á Íslandi. „Markmið skýrslunnar er að vera grundvöllur að framtíðarstefnumótun á sviði hvalveiða, til að efla faglegan grundvöll ákvarðanatöku og stuðla að bættri stjórnsýslu til frambúðar, Ljóst er að hvaða leið sem farin er þarf að ráðast í breytingar á lögum og er stefnt að því að slíkt frumvarp yrði lagt fram á næsta löggjafarþingi,“ sagði, Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra, um skýrsluna. Ítarleg skýrsla um lagaumhverfi, stjórnsýslu og framtíðarvalkosti Skýrslan er ítarleg, nánar tiltekið 269 blaðsíður og skiptist í þrjá meginþætti og þrettán undirkafla. Fyrstu sjö kaflarnir fjalla um lagaumhverfi hvalveiða, kaflar 8 og 9 fjalla um stjórnsýsluframkvæmd málaflokksins, og álit Umboðsmanns Alþingis frá 2024 á frestun hvalveiða og loks snúast kaflar 10 til 13 um greiningu valkostanna þriggja. Kafli 11, „Hvalveiðar bannaðar til frambúðar“, fjallar um þau lögfræðilegu álitaefni sem líklegt er að á muni reyna ef valinn er sá kostur að banna hvalveiðar til frambúðar. Þar er fjallað um almenningsþörf að baki lagasetningu um bann við hvalveiðum, hvernig löggjafinn þurfi að gæta meðalhófs og jafnræðis og mat á mögulegri bótaskyldu sem bannið kynni að baka yfirvöldum. Kafli 12, „Hvalveiðar takmarkaðar“ fjallar um þann kost að hvalveiðar verði takmarkaðar en ekki bannaðar með öllu. Í síðasta kaflanum, sem ber heitið „Hvalveiðum verði haldið áfram“, er gerð grein fyrir þeim úrbótum sem starfshópurinn telur að gera þurfi á gildandi lögum um hvalveiðar, verði sá kostur valinn að halda hvalveiðum áfram. Leggja til ýmsar úrbætur Fari svo að hvalveiðum verði haldið áfram, hefur starfshópurinn tekið saman helstu ábendingar sínar um úrbætur á lagaumgjörð og stjórnsýslu hvalveiða. Fyrir það fyrsta leggur starfshópurinn til að fela ætti lægra settu stjórnvaldi að fara með útgáfu leyfa í stað ráðuneytis, þótt stjórnun málaflokksins innan ramma laga verði áfram hjá ráðuneyti og hugað að lagafyrirmælum um eftirlit með hvalveiðum. Starfshópurinn leggur jafnframt til að hvalveiðileyfi séu auglýst opinberlega og jafnframt að mælt sé skýrar fyrir um það til hverra eigi að úthluta veiðileyfum. Mikilvægt sé að almennur rammi um gildistíma leyfa til hvalveiða sé settur með lögum eða reglugerð með tilliti til fyrirsjáanleika og samræmis við leyfisveitingar. Starfshópurinn telur einnig að huga verði að því hvort betur megi samræma lög um hvalveiðar við lagaumgjörð sem almennt gildir um nytjastofna sjávar annars vegar og við almenna löggjöf sem gildir um atvinnustarfsemi hér á landi, þar á meðal um sjávarútveginn, hins vegar. Starfshópurinn segir að spurningar geti komið upp um framseljanleika veiðiheimilda tengt ákvörðunum um takmörkun veiðimagns í tengslum við auglýsingu á leyfum og gildistíma leyfa. Segir í skýrslunni að ekki sé fjallað um slíkt í lögum. Fella skuli brott úr lögum hlutverk ráðherra að samþykkja staðsetningu verkunarstöðva ef ætlunin er að fylgja núverandi framkvæmd. Þá beri að mæla skýrar fyrir um tilgang reglugerðarheimilda í lögum um hvalveiðar, þ.e. skýrari viðmið um þau sjónarmið sem ráðherra má byggja á við útgáfu reglugerða, svo sem um friðun, velferð dýra, öryggi við veiðar, hagsmuni annarra atvinnugreina. Mögulegum leyfum til veiða í vísindaskyni telur starfshópurinn að setja þurfi skýrari lagaramma, þannig að ljóst sé í hvaða tilgangi stjórnvöld veiti slík leyfi, skilyrði leyfa og eftirlit. Starfshópurinn telur að til álita gæti komið að „lög um hvalveiðar geymi einhver nánari fyrirmæli um veiðiaðferðir eða heimildir til að setja nánari reglur um veiðiaðferðir eða hæfni veiðimanna“. Þar sé horft til þess að lög um velferð dýra, sem geti haft þýðingu við útfærslu á veiðiaðferðum, fjalli að mjög litlu leyti um veiðar á villtum dýrum. Starfshópurinn bendir á að samkvæmt gildandi reglugerð sé bannað að veiða Grænlands-sléttbak, Íslandssléttbak, hnúfubak, steypireyði og búrhval en aðrar hvalveiðar hafi ekki verið bannaðar. Almenn stjórnvaldsfyrirmæli og stjórnsýsluframkvæmd virðist fyrst og fremst miðast við veiðar á langreyði og hrefnu. Starfshópurinn ætlar að stjórnvöld séu eft til vill ekki nógu vel búin undir umsóknir um veiðar á öðrum hvaltegundum. Rætt verður við Hönnu Katrínu Friðriksson, matvælaráðherra, um skýrslu starfshópsins og ákvörðun ráðherra um framtíð hvalveiða í fréttum Stöðvar 2 klukkan 18:30 í opinni dagskrá.
Hvalveiðar Matvælaframleiðsla Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Sjávarútvegur Mest lesið Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Innlent Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Innlent Skoða að efla geðheilbrigðisþjónustu á Austurlandi eftir röð áfalla Innlent Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Innlent Kjölur ekki á dagskrá Innlent Fólk deili lyfseðlum og „míkródósi“: „Við getum ekki réttlætt þá meðferð“ Innlent Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Innlent Starfsfólk Alcoa vilji setja fyrirtækinu mörk Innlent „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Innlent Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi Innlent Fleiri fréttir „Eins og að fá hnefahögg í andlitið“ Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Skoða að efla geðheilbrigðisþjónustu á Austurlandi eftir röð áfalla Kjölur ekki á dagskrá Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Fólk deili lyfseðlum og „míkródósi“: „Við getum ekki réttlætt þá meðferð“ Deila lyfseðlum fyrir þyngdarstjórnunarlyf og undankeppni HM hefst Starfsfólk Alcoa vilji setja fyrirtækinu mörk Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Ætla að rannsaka meint undirboð á kísilmálmi „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Hélt eiginkonu og fimm börnum í heljargreipum Breyta Korpuskóla til að anna eftirspurn í Klettaskóla Vegabætur á Vestfjörðum opni tækifæri í vetrarferðamennsku Vilja aðgerðir strax Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi „Geta verið dauðsföll, þú veist ekkert hvað er í þessu“ Öllum börnum undir sex mánaða boðin forvörn gegn RS veiru Vildu fá að vita hvort ríkisstyrkir hefðu farið í málsóknir gegn orkuframkvæmdum Vara við ólöglegum megrunarlyfjum sem eru í umferð Konan er fundin Sextán ára kveikti í herbergi sínu Þremur sleppt úr haldi og brotaþoli útskrifaður „Það kemur að því að við lendum í veseni“ Ekki hægt að þaga þegar stjórnmálamenn leika sér að því að særa fram tröllin 252,6 milljónir runnið í ríkissjóð úr dánarbúum án lögerfingja á tíu árum Þrjú söfn í eina sæng Yfirgefið hreysi víkur fyrir hundrað íbúðum Líkamsárás á gistiheimili Sjá meira