Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar 1. september 2025 10:30 Umræður um Evrópusambandið hafa löngum verið litríkar og oft tilfinningaþrungnar hér á landi. Stundum hefur umræðan byggt á hálfsannleik og getgátum, en í mínum huga eru það fjögur lykilatriði sem, hvert fyrir sig byggja á staðreyndum sem ekki þarf að ljúka aðildarsamningum til að vita og styðja þá afstöðu mína að Ísland eigi að halda áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Þessi fjögur atriði eru: áhrif, evran, innviðir og öryggi. Í þessari grein mun ég fara stuttlega í gegnum þessi atriði og af hverju þau skipta máli þegar horft er til framtíðar landsins. 1. Áhrif Við eigum að sitja við borðin þar sem ákvarðanir eru teknar. Ef við gengum inn fengjum við eitt af (28?) sætum við borðið í ráðherraráðinu. Vissulega værum við ekki með mesta atkvæðavægið þar inni, en atkvæðagreiðslur í ráðinu eru í miklum minnihluta þeirra mála sem þar eru tekin fyrir og það þarf í raun aukinn meirihluta (s.k. Qualified Majority) fyrir öllum ákvörðunum, 55% af aðildarríkjum með 65 af íbúafjölda. Fjögur aðildarríki geta stoppað allt í ráðherraráðinu, sem þýddi að okkur nægði að hafa Norðurlöndin eða Eystrasaltsríkin með okkur í að stoppa mál. Sem er mjög sjaldgæft að þurfi, því Evrópusambandið gengur ekki gegn grundvallarhagsmunum aðildarríkja sinna. Við fengjum 6 þingmenn á Evrópuþinginu sem færu inn í þingflokka viðeigandi stjórnmálaflokka. Hversu valda- og áhrifamiklir þeir væru færi ekki eftir því að þeir koma frá litlu ríki, heldur hversu góðir þeir væru að afla stuðnings við sín mál. Við fengjum einn framkvæmdastjóra (e. commissioner) og dómara við Evrópudómstólinn. Sem slíkir eiga þeir ekki að vera að vinna fyrir sitt heimaríki, en þeir væru engu að síður þarna inni með sinn bakgrunn sem Íslendingar og sína rödd. Við fengjum starfsfólk á öllum valdastigum og í öllum stofnunum Evrópusambandsins. Hundruð Íslendinga myndu fá vinnu við stofnanir sambandsins (á milli 400 og 500 Maltverjar vinna fyrir Evrópusambandið). Það er starfsfólkið sem undirbýr öll mál sambandsins og það er því gríðarlega gagnlegt að vita af okkar fólki þar inni, sem myndi fylgjast með öllu sem sambandið gerir, vinnur og stefnir að og búa að þekkingu á okkar hagsmunum að sama skapi og geta komið þeim til skila á öllu stigi vinnunnar. 2. Evran Margar greinar hafa verið skrifaðar um kosti þess fyrir Ísland að taka upp evru sem gjaldmiðil. Vextir húsnæðislána, sem eru með þeim hæstu á byggðu bóli hér á Íslandi, eða þrisvar sinnum hærri en hjá ESB (7,5% hér en 2,15% í evrulöndum), myndu að öllum líkindum vera á pari við t.d. það sem gerist í Færeyjum eða Danmörku. Verðtryggingin myndi verða óþörf, enda þekkist hún hvergi nema á Íslandi og er bein afleiðing af íslensku krónunni. Kollsteypuefnahagurinn sem fylgir krónunni væri úr sögunni. Erlendar fjárfestingar á Íslandi myndu aukast og samkeppni um neytendur, t.d. á banka- og tryggingamarkaði, myndi opnast. 3. Innviðir Við erum fámenn þjóð í mjög stóru og erfiðu landi. Innviðaskuldin hefur hrannast upp og við náum ekki að halda í við viðhald á vegakerfinu okkar, hvað þá byggja það upp. Þetta myndi breytast með aðild að Evrópusambandinu, en öruggt er að Evrópusambandið myndi koma að því með okkur að byggja upp vegakerfið, aðstoða við lagningu jarðganga og byggingu brúa, sem og taka þátt í að stórefla almenningssamgöngur í þéttbýli. Þetta er reynslan frá þeim ríkjum sambandsins sem hafa búið við áskoranir á sviði uppbyggingu innviða, eins og við gerum. Að auki fengjum við aðgang að sjóðum og úrræðum til að styrkja stöðu landsbyggðanna á Íslandi verulega, ekki síst brothættra byggða. 4. Öryggi Þessi þáttur hefur aldrei áður verið í forgrunni þegar rætt er um aðild Íslands að Evrópusambandinu, en skyndilega búum við í breyttu alþjóðlegu umhverfi þegar kemur að öryggismálum. Við búum vissulega að því að vera aðilar að NATO og við höfum varnarsamning við Bandaríkin frá árinu 1951 (rétt eins og Grænland). En atburðir undanfarinna mánaða, eftir valdaskiptin í Bandaríkjunum í janúar, hafa orðið til þess að ástæða er til að huga að því hvort að þessir þættir duga að fullu til að tryggja öryggi okkar sem fullvalda þjóðar, sem vill búa við lýðræði og mannréttindi. Rök hafa verið færð að því að sú öryggistrygging sem felst í aðild að Evrópusambandinu sé virkjuð fyrr en aðildin að NATO í þeim (vonandi ólíklegu) tilfellum sem öryggi okkar væri ógnað. Að auki er réttmætt að setja spurningamerki við það hvort ríki, sem hefur hótað að innlima, jafnvel með vopnavaldi, bandalagsríki sín í NATO (Kanada og Grænland), myndi hafa okkar hagsmuni sem fullvalda þjóðar að leiðarljósi ef til vopnaðra átaka kæmi. Vissulega má nefna fleiri rök sem mæla með því að Ísland taki upp þráðinn að nýju og haldi áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. En á þessari stundu eru það þessi fjögur atriði sem ég tel brýnust og mest um vert að huga að. Þau varða framtíð okkar í samfélagi þjóða, efnahagslegt öryggi, lýðræðislega aðkomu og samkeppnishæfni íslensks samfélags. Aðildarviðræður eru ekki einfalt ferli, en þær eru nauðsynlegt skref ef við ætlum að taka upplýsta ákvörðun um okkar framtíðarstöðu okkar sem fullvalda ríkis í samfélagi annarra fullvalda ríkja í Evrópu. Höfundur er formaður Evrópuhreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Árni Skjöld Magnússon Mest lesið Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm skrifar Skoðun Vaxtastefna Seðlabankans – á kostnað launafólks Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson skrifar Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar Sjá meira
Umræður um Evrópusambandið hafa löngum verið litríkar og oft tilfinningaþrungnar hér á landi. Stundum hefur umræðan byggt á hálfsannleik og getgátum, en í mínum huga eru það fjögur lykilatriði sem, hvert fyrir sig byggja á staðreyndum sem ekki þarf að ljúka aðildarsamningum til að vita og styðja þá afstöðu mína að Ísland eigi að halda áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Þessi fjögur atriði eru: áhrif, evran, innviðir og öryggi. Í þessari grein mun ég fara stuttlega í gegnum þessi atriði og af hverju þau skipta máli þegar horft er til framtíðar landsins. 1. Áhrif Við eigum að sitja við borðin þar sem ákvarðanir eru teknar. Ef við gengum inn fengjum við eitt af (28?) sætum við borðið í ráðherraráðinu. Vissulega værum við ekki með mesta atkvæðavægið þar inni, en atkvæðagreiðslur í ráðinu eru í miklum minnihluta þeirra mála sem þar eru tekin fyrir og það þarf í raun aukinn meirihluta (s.k. Qualified Majority) fyrir öllum ákvörðunum, 55% af aðildarríkjum með 65 af íbúafjölda. Fjögur aðildarríki geta stoppað allt í ráðherraráðinu, sem þýddi að okkur nægði að hafa Norðurlöndin eða Eystrasaltsríkin með okkur í að stoppa mál. Sem er mjög sjaldgæft að þurfi, því Evrópusambandið gengur ekki gegn grundvallarhagsmunum aðildarríkja sinna. Við fengjum 6 þingmenn á Evrópuþinginu sem færu inn í þingflokka viðeigandi stjórnmálaflokka. Hversu valda- og áhrifamiklir þeir væru færi ekki eftir því að þeir koma frá litlu ríki, heldur hversu góðir þeir væru að afla stuðnings við sín mál. Við fengjum einn framkvæmdastjóra (e. commissioner) og dómara við Evrópudómstólinn. Sem slíkir eiga þeir ekki að vera að vinna fyrir sitt heimaríki, en þeir væru engu að síður þarna inni með sinn bakgrunn sem Íslendingar og sína rödd. Við fengjum starfsfólk á öllum valdastigum og í öllum stofnunum Evrópusambandsins. Hundruð Íslendinga myndu fá vinnu við stofnanir sambandsins (á milli 400 og 500 Maltverjar vinna fyrir Evrópusambandið). Það er starfsfólkið sem undirbýr öll mál sambandsins og það er því gríðarlega gagnlegt að vita af okkar fólki þar inni, sem myndi fylgjast með öllu sem sambandið gerir, vinnur og stefnir að og búa að þekkingu á okkar hagsmunum að sama skapi og geta komið þeim til skila á öllu stigi vinnunnar. 2. Evran Margar greinar hafa verið skrifaðar um kosti þess fyrir Ísland að taka upp evru sem gjaldmiðil. Vextir húsnæðislána, sem eru með þeim hæstu á byggðu bóli hér á Íslandi, eða þrisvar sinnum hærri en hjá ESB (7,5% hér en 2,15% í evrulöndum), myndu að öllum líkindum vera á pari við t.d. það sem gerist í Færeyjum eða Danmörku. Verðtryggingin myndi verða óþörf, enda þekkist hún hvergi nema á Íslandi og er bein afleiðing af íslensku krónunni. Kollsteypuefnahagurinn sem fylgir krónunni væri úr sögunni. Erlendar fjárfestingar á Íslandi myndu aukast og samkeppni um neytendur, t.d. á banka- og tryggingamarkaði, myndi opnast. 3. Innviðir Við erum fámenn þjóð í mjög stóru og erfiðu landi. Innviðaskuldin hefur hrannast upp og við náum ekki að halda í við viðhald á vegakerfinu okkar, hvað þá byggja það upp. Þetta myndi breytast með aðild að Evrópusambandinu, en öruggt er að Evrópusambandið myndi koma að því með okkur að byggja upp vegakerfið, aðstoða við lagningu jarðganga og byggingu brúa, sem og taka þátt í að stórefla almenningssamgöngur í þéttbýli. Þetta er reynslan frá þeim ríkjum sambandsins sem hafa búið við áskoranir á sviði uppbyggingu innviða, eins og við gerum. Að auki fengjum við aðgang að sjóðum og úrræðum til að styrkja stöðu landsbyggðanna á Íslandi verulega, ekki síst brothættra byggða. 4. Öryggi Þessi þáttur hefur aldrei áður verið í forgrunni þegar rætt er um aðild Íslands að Evrópusambandinu, en skyndilega búum við í breyttu alþjóðlegu umhverfi þegar kemur að öryggismálum. Við búum vissulega að því að vera aðilar að NATO og við höfum varnarsamning við Bandaríkin frá árinu 1951 (rétt eins og Grænland). En atburðir undanfarinna mánaða, eftir valdaskiptin í Bandaríkjunum í janúar, hafa orðið til þess að ástæða er til að huga að því hvort að þessir þættir duga að fullu til að tryggja öryggi okkar sem fullvalda þjóðar, sem vill búa við lýðræði og mannréttindi. Rök hafa verið færð að því að sú öryggistrygging sem felst í aðild að Evrópusambandinu sé virkjuð fyrr en aðildin að NATO í þeim (vonandi ólíklegu) tilfellum sem öryggi okkar væri ógnað. Að auki er réttmætt að setja spurningamerki við það hvort ríki, sem hefur hótað að innlima, jafnvel með vopnavaldi, bandalagsríki sín í NATO (Kanada og Grænland), myndi hafa okkar hagsmuni sem fullvalda þjóðar að leiðarljósi ef til vopnaðra átaka kæmi. Vissulega má nefna fleiri rök sem mæla með því að Ísland taki upp þráðinn að nýju og haldi áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. En á þessari stundu eru það þessi fjögur atriði sem ég tel brýnust og mest um vert að huga að. Þau varða framtíð okkar í samfélagi þjóða, efnahagslegt öryggi, lýðræðislega aðkomu og samkeppnishæfni íslensks samfélags. Aðildarviðræður eru ekki einfalt ferli, en þær eru nauðsynlegt skref ef við ætlum að taka upplýsta ákvörðun um okkar framtíðarstöðu okkar sem fullvalda ríkis í samfélagi annarra fullvalda ríkja í Evrópu. Höfundur er formaður Evrópuhreyfingarinnar.
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar
Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar
Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar
Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun