Skoðun

Hófsemd í gegnum skattkerfið

Mín skoðun - Gunnar Smári Egilsson



Tillögur forsvarsmanna Lýðheilsustofnunar um sérstakan skatt á sykur og

sykurbættar matvörur gefur tilefni til að velta fyrir sér hlutverki

ríkisvaldsins, skattkerfisins og hvaða væntingar við gerum til þessara

fyrirbrigða.

Sykur er eins og flest annað í lífinu; gott í hófi. Sykurinn gælir við

bragðlaukana og eykur þannig lífsgæði okkar. Hann getur gert súrasta mat

ætan -- og jafnvel sætan -- og einnig mat sem er svo beiskur að við gætum

ekki borðað hann án smá sykurs. En eins og flest það sem er ágætt í hófi

hefur sykurinn vond áhrif á okkur ef við neytum hans ekki af hófsemd. Sem

kunnugt er á þetta við allt og alla. Flest eitur eru góð lyf í smærri

skömmtum. Sólin heldur í okkur lífinu en er samt æði varasöm. Engin tónlist

er svo ljúf að við getum hlustað á hana endalaust. Við þurfum að borða til

að lifa en við getum drepið okkur á ofáti. Og svo framvegis.

Sykurinn er því ekki vondur í sjálfu sér -- fremur en nokkuð annað -- heldur

getum við gert hann illan með því að valda okkur skaða með honum. Þetta eru

rök byssuframleiðenda og annarra sem verjast öllum takmörkunum á byssueign í

Bandaríkjunum. Byssur drepa ekki fólk -- fólk notar byssur til að drepa fólk.

Munurinn á byssum og sykri er hins vegar sá að sykur getur aukið lífsgæði en

byssur tæplega. Og það er auðvelt að drepa annan mann með byssu en nánast

ómögulegt með sykri. En það deyja líklega fleiri af völdum misnotkunar á

sykri en byssum.

Sérstökum sykurskatti er ætlað að halda fólki frá ofneyslu sykurs með

peningalegum hindrunum. Þú mátt borða sykur en það mun kosta þig nokkuð.

Ef þetta gengi eftir myndum við snúa aftur til þess tíma að aðeins auðugt

fólk hafði efni á að vera feitt. Hinir fátæku fitnuðu ekki fyrr en kaupmáttur

fór að aukast og þeir gátu leyft sér óhóf yfirstéttanna. En þá voru þeir

ríku komnir með einkaþjálfara og lækna til að soga úr sér fituna, sem þeir

blönku höfðu ekki efni á. Þess vegna eru þeir fátækustu orðnir feitastir en

þeir ríkustu grennstir. Ef við hækkum verðið á sykri nóg þá gætum við ef til

vill snúið þessu við. Ef hinir fátæku verða grannir munu hinir ríku eflaust

aftur vilja skreyta sig með fitu.

En gerist þetta svona. Eiturlyf eru dýr. Samt neita fátækir sér ekki um þau.

Og þeir sem eru ekki fátækir þegar þeir byrja að nota eiturlyf verða það

vanalega á endanum. Þeir spara hins vegar flest við sig -- annað en

eiturlyfin. Og þannig er um margt annað. Ef heimilisbókhald okkar er skoðað

er ekki erfitt að halda því fram að allar ákvarðanir okkar séu skynsamar út

frá peningalegu sjónarmiði. Pétur Blöndal alþingismaður hefur verið

talsmaður skynsemi í peningamálum og hefur með því orðið einskonar

skemmikraftur. Okkur finnst bráðskemmtilegt að heyra sjónarmið hans -- en ég

held að flestum hrylli við að fara eftir þeim. Við skulum horfast í augu við

það: Helmingurinn af því sem við kaupum er annað hvort drasl eða óþarfi --

eða bæði.

Það er því hæpið að hægt sé að kenna öllum almenningi hófsemd með

verðstýringu. Ef við vildum gera það ættum við að kippa kaupmættinum aftur

um hálfa öld eða svo. Ef við viljum forða fólki frá því að skaða sig með

taumleysi og græðgi þurfum við að höfða til betri hluta þess en buddunnar. Og

það eru mörg fyrirbrigði í samfélagi betur til þess fallin en skattkerfið.

Marga undanfarna áratugi höfum við viljað breyta skattkerfinu -- sem er í

eðli sínu rukkun félagsgjalda -- þannig að það nái að endurspegla

mannúðarsjónarmið okkar; manngæsku, jöfnuð og sanngirni. Það má vera að

þetta sé framkvæmanlegt en hættan er sú að við hættum að iðka gæsku okkar á

öðrum sviðum þar sem hún á betur heima. Og það er nokkuð ljóst að

skattkerfið á enn langt í land með þessi háleitu markmið þótt við förum ekki

að bæta á það kröfum um boðun hófsemdar í samfélaginu. Við hljótum enn að

kunna betri aðferðir til þess.




Skoðun

Skoðun

BRCA

Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar

Sjá meira


×