Hófsemd í gegnum skattkerfið 27. júlí 2004 00:01 Mín skoðun - Gunnar Smári Egilsson Tillögur forsvarsmanna Lýðheilsustofnunar um sérstakan skatt á sykur og sykurbættar matvörur gefur tilefni til að velta fyrir sér hlutverki ríkisvaldsins, skattkerfisins og hvaða væntingar við gerum til þessara fyrirbrigða. Sykur er eins og flest annað í lífinu; gott í hófi. Sykurinn gælir við bragðlaukana og eykur þannig lífsgæði okkar. Hann getur gert súrasta mat ætan -- og jafnvel sætan -- og einnig mat sem er svo beiskur að við gætum ekki borðað hann án smá sykurs. En eins og flest það sem er ágætt í hófi hefur sykurinn vond áhrif á okkur ef við neytum hans ekki af hófsemd. Sem kunnugt er á þetta við allt og alla. Flest eitur eru góð lyf í smærri skömmtum. Sólin heldur í okkur lífinu en er samt æði varasöm. Engin tónlist er svo ljúf að við getum hlustað á hana endalaust. Við þurfum að borða til að lifa en við getum drepið okkur á ofáti. Og svo framvegis. Sykurinn er því ekki vondur í sjálfu sér -- fremur en nokkuð annað -- heldur getum við gert hann illan með því að valda okkur skaða með honum. Þetta eru rök byssuframleiðenda og annarra sem verjast öllum takmörkunum á byssueign í Bandaríkjunum. Byssur drepa ekki fólk -- fólk notar byssur til að drepa fólk. Munurinn á byssum og sykri er hins vegar sá að sykur getur aukið lífsgæði en byssur tæplega. Og það er auðvelt að drepa annan mann með byssu en nánast ómögulegt með sykri. En það deyja líklega fleiri af völdum misnotkunar á sykri en byssum. Sérstökum sykurskatti er ætlað að halda fólki frá ofneyslu sykurs með peningalegum hindrunum. Þú mátt borða sykur en það mun kosta þig nokkuð. Ef þetta gengi eftir myndum við snúa aftur til þess tíma að aðeins auðugt fólk hafði efni á að vera feitt. Hinir fátæku fitnuðu ekki fyrr en kaupmáttur fór að aukast og þeir gátu leyft sér óhóf yfirstéttanna. En þá voru þeir ríku komnir með einkaþjálfara og lækna til að soga úr sér fituna, sem þeir blönku höfðu ekki efni á. Þess vegna eru þeir fátækustu orðnir feitastir en þeir ríkustu grennstir. Ef við hækkum verðið á sykri nóg þá gætum við ef til vill snúið þessu við. Ef hinir fátæku verða grannir munu hinir ríku eflaust aftur vilja skreyta sig með fitu. En gerist þetta svona. Eiturlyf eru dýr. Samt neita fátækir sér ekki um þau. Og þeir sem eru ekki fátækir þegar þeir byrja að nota eiturlyf verða það vanalega á endanum. Þeir spara hins vegar flest við sig -- annað en eiturlyfin. Og þannig er um margt annað. Ef heimilisbókhald okkar er skoðað er ekki erfitt að halda því fram að allar ákvarðanir okkar séu skynsamar út frá peningalegu sjónarmiði. Pétur Blöndal alþingismaður hefur verið talsmaður skynsemi í peningamálum og hefur með því orðið einskonar skemmikraftur. Okkur finnst bráðskemmtilegt að heyra sjónarmið hans -- en ég held að flestum hrylli við að fara eftir þeim. Við skulum horfast í augu við það: Helmingurinn af því sem við kaupum er annað hvort drasl eða óþarfi -- eða bæði. Það er því hæpið að hægt sé að kenna öllum almenningi hófsemd með verðstýringu. Ef við vildum gera það ættum við að kippa kaupmættinum aftur um hálfa öld eða svo. Ef við viljum forða fólki frá því að skaða sig með taumleysi og græðgi þurfum við að höfða til betri hluta þess en buddunnar. Og það eru mörg fyrirbrigði í samfélagi betur til þess fallin en skattkerfið. Marga undanfarna áratugi höfum við viljað breyta skattkerfinu -- sem er í eðli sínu rukkun félagsgjalda -- þannig að það nái að endurspegla mannúðarsjónarmið okkar; manngæsku, jöfnuð og sanngirni. Það má vera að þetta sé framkvæmanlegt en hættan er sú að við hættum að iðka gæsku okkar á öðrum sviðum þar sem hún á betur heima. Og það er nokkuð ljóst að skattkerfið á enn langt í land með þessi háleitu markmið þótt við förum ekki að bæta á það kröfum um boðun hófsemdar í samfélaginu. Við hljótum enn að kunna betri aðferðir til þess. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius Skoðun Skoðun Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hamingjan grundvallast á gæðum hugsananna Árni Már Jensson skrifar Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Mín skoðun - Gunnar Smári Egilsson Tillögur forsvarsmanna Lýðheilsustofnunar um sérstakan skatt á sykur og sykurbættar matvörur gefur tilefni til að velta fyrir sér hlutverki ríkisvaldsins, skattkerfisins og hvaða væntingar við gerum til þessara fyrirbrigða. Sykur er eins og flest annað í lífinu; gott í hófi. Sykurinn gælir við bragðlaukana og eykur þannig lífsgæði okkar. Hann getur gert súrasta mat ætan -- og jafnvel sætan -- og einnig mat sem er svo beiskur að við gætum ekki borðað hann án smá sykurs. En eins og flest það sem er ágætt í hófi hefur sykurinn vond áhrif á okkur ef við neytum hans ekki af hófsemd. Sem kunnugt er á þetta við allt og alla. Flest eitur eru góð lyf í smærri skömmtum. Sólin heldur í okkur lífinu en er samt æði varasöm. Engin tónlist er svo ljúf að við getum hlustað á hana endalaust. Við þurfum að borða til að lifa en við getum drepið okkur á ofáti. Og svo framvegis. Sykurinn er því ekki vondur í sjálfu sér -- fremur en nokkuð annað -- heldur getum við gert hann illan með því að valda okkur skaða með honum. Þetta eru rök byssuframleiðenda og annarra sem verjast öllum takmörkunum á byssueign í Bandaríkjunum. Byssur drepa ekki fólk -- fólk notar byssur til að drepa fólk. Munurinn á byssum og sykri er hins vegar sá að sykur getur aukið lífsgæði en byssur tæplega. Og það er auðvelt að drepa annan mann með byssu en nánast ómögulegt með sykri. En það deyja líklega fleiri af völdum misnotkunar á sykri en byssum. Sérstökum sykurskatti er ætlað að halda fólki frá ofneyslu sykurs með peningalegum hindrunum. Þú mátt borða sykur en það mun kosta þig nokkuð. Ef þetta gengi eftir myndum við snúa aftur til þess tíma að aðeins auðugt fólk hafði efni á að vera feitt. Hinir fátæku fitnuðu ekki fyrr en kaupmáttur fór að aukast og þeir gátu leyft sér óhóf yfirstéttanna. En þá voru þeir ríku komnir með einkaþjálfara og lækna til að soga úr sér fituna, sem þeir blönku höfðu ekki efni á. Þess vegna eru þeir fátækustu orðnir feitastir en þeir ríkustu grennstir. Ef við hækkum verðið á sykri nóg þá gætum við ef til vill snúið þessu við. Ef hinir fátæku verða grannir munu hinir ríku eflaust aftur vilja skreyta sig með fitu. En gerist þetta svona. Eiturlyf eru dýr. Samt neita fátækir sér ekki um þau. Og þeir sem eru ekki fátækir þegar þeir byrja að nota eiturlyf verða það vanalega á endanum. Þeir spara hins vegar flest við sig -- annað en eiturlyfin. Og þannig er um margt annað. Ef heimilisbókhald okkar er skoðað er ekki erfitt að halda því fram að allar ákvarðanir okkar séu skynsamar út frá peningalegu sjónarmiði. Pétur Blöndal alþingismaður hefur verið talsmaður skynsemi í peningamálum og hefur með því orðið einskonar skemmikraftur. Okkur finnst bráðskemmtilegt að heyra sjónarmið hans -- en ég held að flestum hrylli við að fara eftir þeim. Við skulum horfast í augu við það: Helmingurinn af því sem við kaupum er annað hvort drasl eða óþarfi -- eða bæði. Það er því hæpið að hægt sé að kenna öllum almenningi hófsemd með verðstýringu. Ef við vildum gera það ættum við að kippa kaupmættinum aftur um hálfa öld eða svo. Ef við viljum forða fólki frá því að skaða sig með taumleysi og græðgi þurfum við að höfða til betri hluta þess en buddunnar. Og það eru mörg fyrirbrigði í samfélagi betur til þess fallin en skattkerfið. Marga undanfarna áratugi höfum við viljað breyta skattkerfinu -- sem er í eðli sínu rukkun félagsgjalda -- þannig að það nái að endurspegla mannúðarsjónarmið okkar; manngæsku, jöfnuð og sanngirni. Það má vera að þetta sé framkvæmanlegt en hættan er sú að við hættum að iðka gæsku okkar á öðrum sviðum þar sem hún á betur heima. Og það er nokkuð ljóst að skattkerfið á enn langt í land með þessi háleitu markmið þótt við förum ekki að bæta á það kröfum um boðun hófsemdar í samfélaginu. Við hljótum enn að kunna betri aðferðir til þess.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun