Þögul flóðbylgja Auðunn Arnórsson skrifar 23. apríl 2008 06:00 Snarhækkað verð á ýmsum grunntegundum matvæla í heiminum, svo sem korni, maís, hrísgrjónum, baunum og kjöti, veldur því nú að hungurógnin vofir yfir hundruðum milljóna manna. Nærri sjötti hluti mannkyns, um milljarður manna, dregur fram lífið á innan við einum Bandaríkjadal á dag eða sem svarar um 75 krónum. Áhrif hækkaðs matvælaverðs kemur harðast niður á þessu fólki. Josette Sheeran, framkvæmdastjóri Matvælahjálpar Sameinuðu þjóðanna, orðar það þannig að „þögul tsunami-flóðbylgja" sé að skella á heimsbyggðinni sem stefni í að fjölga því fólki um 100 milljónir sem að óbreyttu er ófært um að verða sér og sínum úti um nægilegan mat til að hungra ekki. „Þetta er hin nýja ásjóna hungursneyðar - þær milljónir manna sem voru ekki í þessum hópi hinna mest þurfandi fyrir hálfu ári en eru það núna," er haft eftir Sheeran í frétt á heimasíðu stofnunarinnar, sem í meðalári sér um 90 milljónum manna fyrir neyðarmatvælaaðstoð. Þessi þróun kallar að hennar sögn á „víðtæk viðbrögð af hálfu stjórnvalda í löndum heims sem miða hvort tveggja í senn að neyðaraðstoð og langtímalausnum." Þar sem uppnám ríkir á matvæla-heimsmarkaði fer félagsleg ólga vaxandi í mörgum fátækum löndum. Það getur haft þær afleiðingar að ríkisstjórnir setji nýjar hömlur á milliríkjaviðskipti með matvæli en það getur haft keðjuverkandi áhrif á hnattvædd viðskipti ríkja heims, ríkra sem fátækra. Það getur síðan haft hagvaxtarhemjandi áhrif sem aukið getur enn hættuna á heimskreppu sem koma myndi harðast niður á fátækari ríkjunum sem á síðustu árum hafa verið að byrja að njóta góðs af hagvaxtaraukandi þátttöku í hnattvæðingunni. Hvað er þá til ráða? Talsmenn Alþjóðabankans og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, sem héldu ársfund sinn á dögunum, hafa sagt að mikilvægasta bráðaaðgerðin sem þessar aðstæður kalla á sé að framlög til Matvælahjálpar SÞ verði stóraukin tafarlaust, enda veldur matvælaverðshækkunin því að sjóðir stofnunarinnar þurrausast fljótt á sama tíma og fjöldi þeirra sem þurfa á neyðarastoð að halda stórfjölgar. Aðeins til að vera fær um að dreifa sambærilegu magni af mat í ár og í fyrra þyrfti stofnunin aukafjárveitingu upp á um 700 milljónir dala, um 52 milljarða króna. En bein matvælaaðstoð er aðeins neyðarúrræði, ekki langtímalausn. Mikilvægasti hvatinn til framleiðniaukningar í matvælaframleiðslu í þróunarlöndunum væri ef úr inngripum opinberra aðila í markaðinn drægi og fátækir bændur gætu selt meira af framleiðslu sinni á opnum markaði. Til þess þurfa ríku löndin að opna betur sína markaði fyrir afurðum frá þróunarlöndunum. Önnur augljós leið til framleiðniaukningar væri að nýta erfðatæknina, en víða er andstaða við það af pólitísk-siðferðilegum ástæðum. Ef mögulegt á að vera að auka matvælaframleiðslu án þess að leggja meira land undir hana er vandséð hvernig það verður gert án þess að nýta erfðabreytingatæknina. Offramleiðsla í skjóli margfaldra niðurgreiðslna í ríkari löndum heims olli því lengi að heimsmarkaðsverð á grunnmatvælum hélzt lágt. Sá tími er liðinn. Eins og The Economist bendir á í forystugrein standa vonir til að „með heppni og góðri stefnumótun muni nýtt jafnvægi finnast." Rétt eins og önnur ábyrg ríki heims ættu íslenzk stjórnvöld að reyna það sem í sínu valdi stendur til að stuðla að farsælli lendingu í þessu mikilvæga máli. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Auðunn Arnórsson Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson Skoðun
Snarhækkað verð á ýmsum grunntegundum matvæla í heiminum, svo sem korni, maís, hrísgrjónum, baunum og kjöti, veldur því nú að hungurógnin vofir yfir hundruðum milljóna manna. Nærri sjötti hluti mannkyns, um milljarður manna, dregur fram lífið á innan við einum Bandaríkjadal á dag eða sem svarar um 75 krónum. Áhrif hækkaðs matvælaverðs kemur harðast niður á þessu fólki. Josette Sheeran, framkvæmdastjóri Matvælahjálpar Sameinuðu þjóðanna, orðar það þannig að „þögul tsunami-flóðbylgja" sé að skella á heimsbyggðinni sem stefni í að fjölga því fólki um 100 milljónir sem að óbreyttu er ófært um að verða sér og sínum úti um nægilegan mat til að hungra ekki. „Þetta er hin nýja ásjóna hungursneyðar - þær milljónir manna sem voru ekki í þessum hópi hinna mest þurfandi fyrir hálfu ári en eru það núna," er haft eftir Sheeran í frétt á heimasíðu stofnunarinnar, sem í meðalári sér um 90 milljónum manna fyrir neyðarmatvælaaðstoð. Þessi þróun kallar að hennar sögn á „víðtæk viðbrögð af hálfu stjórnvalda í löndum heims sem miða hvort tveggja í senn að neyðaraðstoð og langtímalausnum." Þar sem uppnám ríkir á matvæla-heimsmarkaði fer félagsleg ólga vaxandi í mörgum fátækum löndum. Það getur haft þær afleiðingar að ríkisstjórnir setji nýjar hömlur á milliríkjaviðskipti með matvæli en það getur haft keðjuverkandi áhrif á hnattvædd viðskipti ríkja heims, ríkra sem fátækra. Það getur síðan haft hagvaxtarhemjandi áhrif sem aukið getur enn hættuna á heimskreppu sem koma myndi harðast niður á fátækari ríkjunum sem á síðustu árum hafa verið að byrja að njóta góðs af hagvaxtaraukandi þátttöku í hnattvæðingunni. Hvað er þá til ráða? Talsmenn Alþjóðabankans og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, sem héldu ársfund sinn á dögunum, hafa sagt að mikilvægasta bráðaaðgerðin sem þessar aðstæður kalla á sé að framlög til Matvælahjálpar SÞ verði stóraukin tafarlaust, enda veldur matvælaverðshækkunin því að sjóðir stofnunarinnar þurrausast fljótt á sama tíma og fjöldi þeirra sem þurfa á neyðarastoð að halda stórfjölgar. Aðeins til að vera fær um að dreifa sambærilegu magni af mat í ár og í fyrra þyrfti stofnunin aukafjárveitingu upp á um 700 milljónir dala, um 52 milljarða króna. En bein matvælaaðstoð er aðeins neyðarúrræði, ekki langtímalausn. Mikilvægasti hvatinn til framleiðniaukningar í matvælaframleiðslu í þróunarlöndunum væri ef úr inngripum opinberra aðila í markaðinn drægi og fátækir bændur gætu selt meira af framleiðslu sinni á opnum markaði. Til þess þurfa ríku löndin að opna betur sína markaði fyrir afurðum frá þróunarlöndunum. Önnur augljós leið til framleiðniaukningar væri að nýta erfðatæknina, en víða er andstaða við það af pólitísk-siðferðilegum ástæðum. Ef mögulegt á að vera að auka matvælaframleiðslu án þess að leggja meira land undir hana er vandséð hvernig það verður gert án þess að nýta erfðabreytingatæknina. Offramleiðsla í skjóli margfaldra niðurgreiðslna í ríkari löndum heims olli því lengi að heimsmarkaðsverð á grunnmatvælum hélzt lágt. Sá tími er liðinn. Eins og The Economist bendir á í forystugrein standa vonir til að „með heppni og góðri stefnumótun muni nýtt jafnvægi finnast." Rétt eins og önnur ábyrg ríki heims ættu íslenzk stjórnvöld að reyna það sem í sínu valdi stendur til að stuðla að farsælli lendingu í þessu mikilvæga máli.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun