Bankar mega ekki lenda í höndum auðmanna 16. apríl 2009 00:01 David O. Beim segir mikilvægt að tryggja dreifða eignaraðild að bönkum þegar þeir séu einkavæddir. Koma verði í veg fyrir að þeir lendi í höndum auðmanna. Sala banka til auðmanna eða lítils hóps fjársterkra aðila hafi ekki gengið vel í öðrum löndum, að hans sögn. Það er ágæt hugmynd að selja bankana aftur. En það kann ekki góðri lukku að stýra að selja þá auðmönnum. Slíkt hefur ekki skilað góðum árangri í öðrum löndum, hvorki í Mexíkó né í Rússlandi fyrir áratug," segir David O. Beim, prófessor í hagfræði við Columbia-háskóla í New York í Bandaríkjunum. Beim, sem hefur rannsakað íslenska banka og efnahagslíf frá síðasta ári, segir bankana þrjá sem ríkið tók yfir í fyrrahaust hafa vaxið of hratt og þeir orðið of stórir, eða á við nífalda landsframleiðslu. Ríkið og Seðlabankinn hafi því ekki með nokkru móti getað komið þeim til hjálpar. Hann segir bankastarfsemi yfir höfuð afar sveiflukennda og því verði hið opinbera ávallt að vera reiðubúið að hlaupa undir bagga. Vöxtur íslensku bankanna hafi hins vegar verið orðinn slíkur þegar yfir lauk að ríkið hafi verið ófært um að koma þeim til bjargar. Hann bendir á að vöxtur bankanna hafi verið mistök og íslenskt efnahagslíf sé að gjalda fyrir þau nú. Beim flutti erindi um íslenskt efnahagslíf á fundi Íslensk-ameríska verslunarráðsins í síðustu viku um innviði íslenska efnahagskerfisins og framtíðarhorfur. Á meðal annarra ræðumanna voru Ólafur Jóhann Ólafsson, rithöfundur og stjórnarformaður, hagfræðingurinn dr. Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra, Birkir Hólm Guðnason, forstjóri Icelandair, Guðni A. Jóhannesson, forstjóri Orkustofnunar, og Mark Flanagan, yfirmaður sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á Íslandi. Beim segir mestu hættuna á því að selja auðmönnum fjármálafyrirtæki á borð við banka felast í því að hætta sé á að þeir misnoti aðstöðu sína og byggi upp veldi, auðhring með mikla en viðkvæma tengingu við bankann. „Það er fýsilegri kostur að dreifa eignarhaldinu og selja bankana mörgum fjárfestum, jafnvel erlendum aðilum," bætir Beim við. Spurður segist hann mótfallinn því að ríkið einkavæði hluta bankanna og sitji á hlut í þeim í áraraðir. Slíkt geti þó reynst mikilvægt til skamms tíma í einkavæðingarferlinu. Til lengri tíma litið eigi ríkið hins vegar að losa taumhaldið. varast skal venslaláninLánveitingar banka og fjármálafyrirtækja til tengdra aðila bjóða hættunni heim, að mati David Beims, sem bætir við að líklega sé erfitt að koma í veg fyrir slíkt í litlu hagkerfi á borð við það íslenska.Hann segir varasamt ef eigendur bankanna tengist stjórnendum fyrirtækja nánum böndum.Líkt og fram kom í Markaðnum fyrir hálfum mánuði stóðu lánveitingar til bankaráðsmanna Landsbankans, Kaupþings og Glitnis og félögum þeim tengdum í 110 milljörðum króna á fyrri hluta síðasta árs. Ekki mun þó hafa verið um bein fjárútlát að ræða að öllu leyti á árinu. Sem dæmi jókst verulega við lánveitingar tengdar Björgólfi Guðmundssyni, formanni bankaráðs Landsbankans, á fyrri hluta síðasta árs vegna yfirtöku félags í hans eigu á eignarhlutum í félögum sem voru í viðskiptum við bankann. Við það jókst ábyrgðin á hendur bankaráðsformanninum. Nýjar lánveitingar var því ekki um að ræða.Með sama hætti tengdust stjórnarmenn og varamenn þeirra hjá Kaupþingi nokkrum af umsvifamestu fyrirtækjum landsins. Lýður Guðmundsson, sem sæti átti í stjórninni, var á sama tíma stjórnarformaður Existu og Bakkavarar Group auk setu í stjórn tengdra félaga; Hjörleifur Jakobsson er forstjóri Kjalar, félags í eigu Ólafs Ólafssonar, eins af stærstu hluthöfum bankans fyrir bankahrunið. Hann er jafnframt stærsti eigandi Samskipa.Svipaða sögu mátti segja um Glitni. Þorsteinn Már Baldvinsson, sem til skamms tíma vermdi stól stjórnarformanns bankans, var á sama tíma forstjóri útgerðarfélagsins Samherja, auk þess sem Jón Sigurðsson, forstjóri FL Group (nú Stoða), átti sæti í stjórn bankans. Beim segir mikilvægt að lánatengsl bankaráðsmanna og félaga þeim tengdum verði öll að vera uppi á borðinu og beri að varast að lánveitingar bankans til þeirra fari ekki út fyrir tiltekin mörk. allir skuldaHagfræðingurinn bandaríski segir Íslendinga geta unnið sig út úr kreppunni. Það verði krefjandi verk. Nauðsynlegt verði að vinda ofan af þeim skuldaklafa sem bæði einstaklingar og fyrirtæki hafi hlaðið ofan á sig.„Íslendingar eru almennt mjög vel menntaðir og færir um að búa til mikil verðmæti. En þið verðið að keyra skuldirnar niður," segir Beim og bendir á að það verði vart mögulegt nema með hefðbundnum aðferðum í bland við óhefðbundnar. Á meðal slíkra eru afskriftir lána og samningaviðræður um greiðslur krafna. Að þessu leyti eru Íslendingar þó ekki einir á báti. Beim bendir á landa sína máli sínu til stuðnings: Þeir hafi líkt og Íslendingar lifað um efni fram, fjármagnað neysluna með skuldum og séu að gjalda fyrir það nú. Svipuðu máli gegni um bankana en tilvist margra banka í Bandaríkjunum hafi færst inn í sögubækur síðustu mánuði. Því sé íslenska bankakreppan ekkert einsdæmi. kastið krónunniHvað krónuna varðar segir Beim hagfræðinga almennt sammála um að tiltölulega lítið hagkerfi á borð við það íslenska ætti ekki að flagga eigin gjaldmiðli. Erfitt sé að reiða sig á slíka mynt, sem geri fátt annað en að auka óstöðugleika hagkerfisins og þar með verðbólguna. Hún gefist í raun arfailla þar sem hún bæði ýki allar uppsveiflur og dýfur sömuleiðis. Hann segir ákjósanlegustu myntina þá sem vegi þyngst í utanríkisviðskiptum hér, það er þá sem mikilvægustu viðskiptalönd okkar hafi tekið upp. Nærtækast væri að taka upp evruna enda mælti flest til þess. Fátt mæli hins vegar fyrir um dollaravæðingu Íslands. Markaðir Mest lesið Allt í steik: Samtalið við yfirmanninn Atvinnulíf „Græni punkturinn“ allt að helmingi dýrari en í Bónus og Prís Neytendur Snúrunni lokað fyrir fullt og allt Viðskipti innlent Linda ráðin framkvæmdastjóri háttsemiseftirlits Viðskipti innlent „Eitthvað við kvöldin og nóttina sem ég heillast af“ Atvinnulíf Dýrara að gera ekkert: „Erum öll að pissa í sömu laugina“ Atvinnulíf Úrelt kerfi: „Síðan kom bara einhver bíll og tæmdi allt“ Atvinnulíf „Okkur langar til að búa til nýja tegund af bjórmenningu“ Atvinnulíf Um 550 milljónum deilt til 27 einkarekinna fjölmiðla Viðskipti innlent Breytingar í framkvæmdastjórn Origo Viðskipti innlent Fleiri fréttir Linda ráðin framkvæmdastjóri háttsemiseftirlits Ráðinn framkvæmdastjóri Marel Fish Daði og Hrefna nýir deildarstjórar hjá Veitum Skipti máli fyrir rekstur iðnfyrirtækja að lækka vexti og verðbólgu Um 550 milljónum deilt til 27 einkarekinna fjölmiðla Byggja hótel og 1.500 fermetra baðlón í Vestmannaeyjum Eybjörg Helga ráðin forstjóri Eirar, Skjóls og Hamra Akademias tekur yfir rekstur Avia Fjögur ráðin í stjórnendastöður hjá Íslandsbanka Lyfjastofnun Evrópu tekur umsókn Alvotech til umsagnar Spá auknu atvinnuleysi og hagvexti Snúrunni lokað fyrir fullt og allt Misboðið hvernig staðið var að uppsögnum hjá nýjum eiganda Engin tilkynning um hópuppsögn í október Horyn nýr forstjóri kísilverksmiðjunnar á Bakka Breytt skipurit og nýir stjórnendur hjá Sýn Viðræðum slitið um samruna Samkaupa, Heimkaupa og Orkunnar Hagnaður Arion banka eykst um tæpa tvo milljarða Auknar líkur á annarri vaxtalækkun Bein útsending: Haustfundur Landsvirkjunar Ráðnir forstöðumenn hjá OK Reikna með tæplega þrjátíu milljarða minni fjárfestingu í Carbfix Verðbólga hjaðnar en kílómetragjaldið verður tekið inn í mælingu Ragnar, Pálmar og Haraldur til Verna Skellt í lás í Sambíóinu í Keflavík í kvöld Samkeppniseftirlitið í sáttaviðræðum við Festi Hlutdeildarlán dugðu fyrir 61 íbúð 97 brautskráðust frá HR Fundurinn virðist ekki hafa aukið trú fjárfesta Furðulegt að gjaldtaka taki ekki mið af styrkleika Sjá meira
Það er ágæt hugmynd að selja bankana aftur. En það kann ekki góðri lukku að stýra að selja þá auðmönnum. Slíkt hefur ekki skilað góðum árangri í öðrum löndum, hvorki í Mexíkó né í Rússlandi fyrir áratug," segir David O. Beim, prófessor í hagfræði við Columbia-háskóla í New York í Bandaríkjunum. Beim, sem hefur rannsakað íslenska banka og efnahagslíf frá síðasta ári, segir bankana þrjá sem ríkið tók yfir í fyrrahaust hafa vaxið of hratt og þeir orðið of stórir, eða á við nífalda landsframleiðslu. Ríkið og Seðlabankinn hafi því ekki með nokkru móti getað komið þeim til hjálpar. Hann segir bankastarfsemi yfir höfuð afar sveiflukennda og því verði hið opinbera ávallt að vera reiðubúið að hlaupa undir bagga. Vöxtur íslensku bankanna hafi hins vegar verið orðinn slíkur þegar yfir lauk að ríkið hafi verið ófært um að koma þeim til bjargar. Hann bendir á að vöxtur bankanna hafi verið mistök og íslenskt efnahagslíf sé að gjalda fyrir þau nú. Beim flutti erindi um íslenskt efnahagslíf á fundi Íslensk-ameríska verslunarráðsins í síðustu viku um innviði íslenska efnahagskerfisins og framtíðarhorfur. Á meðal annarra ræðumanna voru Ólafur Jóhann Ólafsson, rithöfundur og stjórnarformaður, hagfræðingurinn dr. Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra, Birkir Hólm Guðnason, forstjóri Icelandair, Guðni A. Jóhannesson, forstjóri Orkustofnunar, og Mark Flanagan, yfirmaður sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á Íslandi. Beim segir mestu hættuna á því að selja auðmönnum fjármálafyrirtæki á borð við banka felast í því að hætta sé á að þeir misnoti aðstöðu sína og byggi upp veldi, auðhring með mikla en viðkvæma tengingu við bankann. „Það er fýsilegri kostur að dreifa eignarhaldinu og selja bankana mörgum fjárfestum, jafnvel erlendum aðilum," bætir Beim við. Spurður segist hann mótfallinn því að ríkið einkavæði hluta bankanna og sitji á hlut í þeim í áraraðir. Slíkt geti þó reynst mikilvægt til skamms tíma í einkavæðingarferlinu. Til lengri tíma litið eigi ríkið hins vegar að losa taumhaldið. varast skal venslaláninLánveitingar banka og fjármálafyrirtækja til tengdra aðila bjóða hættunni heim, að mati David Beims, sem bætir við að líklega sé erfitt að koma í veg fyrir slíkt í litlu hagkerfi á borð við það íslenska.Hann segir varasamt ef eigendur bankanna tengist stjórnendum fyrirtækja nánum böndum.Líkt og fram kom í Markaðnum fyrir hálfum mánuði stóðu lánveitingar til bankaráðsmanna Landsbankans, Kaupþings og Glitnis og félögum þeim tengdum í 110 milljörðum króna á fyrri hluta síðasta árs. Ekki mun þó hafa verið um bein fjárútlát að ræða að öllu leyti á árinu. Sem dæmi jókst verulega við lánveitingar tengdar Björgólfi Guðmundssyni, formanni bankaráðs Landsbankans, á fyrri hluta síðasta árs vegna yfirtöku félags í hans eigu á eignarhlutum í félögum sem voru í viðskiptum við bankann. Við það jókst ábyrgðin á hendur bankaráðsformanninum. Nýjar lánveitingar var því ekki um að ræða.Með sama hætti tengdust stjórnarmenn og varamenn þeirra hjá Kaupþingi nokkrum af umsvifamestu fyrirtækjum landsins. Lýður Guðmundsson, sem sæti átti í stjórninni, var á sama tíma stjórnarformaður Existu og Bakkavarar Group auk setu í stjórn tengdra félaga; Hjörleifur Jakobsson er forstjóri Kjalar, félags í eigu Ólafs Ólafssonar, eins af stærstu hluthöfum bankans fyrir bankahrunið. Hann er jafnframt stærsti eigandi Samskipa.Svipaða sögu mátti segja um Glitni. Þorsteinn Már Baldvinsson, sem til skamms tíma vermdi stól stjórnarformanns bankans, var á sama tíma forstjóri útgerðarfélagsins Samherja, auk þess sem Jón Sigurðsson, forstjóri FL Group (nú Stoða), átti sæti í stjórn bankans. Beim segir mikilvægt að lánatengsl bankaráðsmanna og félaga þeim tengdum verði öll að vera uppi á borðinu og beri að varast að lánveitingar bankans til þeirra fari ekki út fyrir tiltekin mörk. allir skuldaHagfræðingurinn bandaríski segir Íslendinga geta unnið sig út úr kreppunni. Það verði krefjandi verk. Nauðsynlegt verði að vinda ofan af þeim skuldaklafa sem bæði einstaklingar og fyrirtæki hafi hlaðið ofan á sig.„Íslendingar eru almennt mjög vel menntaðir og færir um að búa til mikil verðmæti. En þið verðið að keyra skuldirnar niður," segir Beim og bendir á að það verði vart mögulegt nema með hefðbundnum aðferðum í bland við óhefðbundnar. Á meðal slíkra eru afskriftir lána og samningaviðræður um greiðslur krafna. Að þessu leyti eru Íslendingar þó ekki einir á báti. Beim bendir á landa sína máli sínu til stuðnings: Þeir hafi líkt og Íslendingar lifað um efni fram, fjármagnað neysluna með skuldum og séu að gjalda fyrir það nú. Svipuðu máli gegni um bankana en tilvist margra banka í Bandaríkjunum hafi færst inn í sögubækur síðustu mánuði. Því sé íslenska bankakreppan ekkert einsdæmi. kastið krónunniHvað krónuna varðar segir Beim hagfræðinga almennt sammála um að tiltölulega lítið hagkerfi á borð við það íslenska ætti ekki að flagga eigin gjaldmiðli. Erfitt sé að reiða sig á slíka mynt, sem geri fátt annað en að auka óstöðugleika hagkerfisins og þar með verðbólguna. Hún gefist í raun arfailla þar sem hún bæði ýki allar uppsveiflur og dýfur sömuleiðis. Hann segir ákjósanlegustu myntina þá sem vegi þyngst í utanríkisviðskiptum hér, það er þá sem mikilvægustu viðskiptalönd okkar hafi tekið upp. Nærtækast væri að taka upp evruna enda mælti flest til þess. Fátt mæli hins vegar fyrir um dollaravæðingu Íslands.
Markaðir Mest lesið Allt í steik: Samtalið við yfirmanninn Atvinnulíf „Græni punkturinn“ allt að helmingi dýrari en í Bónus og Prís Neytendur Snúrunni lokað fyrir fullt og allt Viðskipti innlent Linda ráðin framkvæmdastjóri háttsemiseftirlits Viðskipti innlent „Eitthvað við kvöldin og nóttina sem ég heillast af“ Atvinnulíf Dýrara að gera ekkert: „Erum öll að pissa í sömu laugina“ Atvinnulíf Úrelt kerfi: „Síðan kom bara einhver bíll og tæmdi allt“ Atvinnulíf „Okkur langar til að búa til nýja tegund af bjórmenningu“ Atvinnulíf Um 550 milljónum deilt til 27 einkarekinna fjölmiðla Viðskipti innlent Breytingar í framkvæmdastjórn Origo Viðskipti innlent Fleiri fréttir Linda ráðin framkvæmdastjóri háttsemiseftirlits Ráðinn framkvæmdastjóri Marel Fish Daði og Hrefna nýir deildarstjórar hjá Veitum Skipti máli fyrir rekstur iðnfyrirtækja að lækka vexti og verðbólgu Um 550 milljónum deilt til 27 einkarekinna fjölmiðla Byggja hótel og 1.500 fermetra baðlón í Vestmannaeyjum Eybjörg Helga ráðin forstjóri Eirar, Skjóls og Hamra Akademias tekur yfir rekstur Avia Fjögur ráðin í stjórnendastöður hjá Íslandsbanka Lyfjastofnun Evrópu tekur umsókn Alvotech til umsagnar Spá auknu atvinnuleysi og hagvexti Snúrunni lokað fyrir fullt og allt Misboðið hvernig staðið var að uppsögnum hjá nýjum eiganda Engin tilkynning um hópuppsögn í október Horyn nýr forstjóri kísilverksmiðjunnar á Bakka Breytt skipurit og nýir stjórnendur hjá Sýn Viðræðum slitið um samruna Samkaupa, Heimkaupa og Orkunnar Hagnaður Arion banka eykst um tæpa tvo milljarða Auknar líkur á annarri vaxtalækkun Bein útsending: Haustfundur Landsvirkjunar Ráðnir forstöðumenn hjá OK Reikna með tæplega þrjátíu milljarða minni fjárfestingu í Carbfix Verðbólga hjaðnar en kílómetragjaldið verður tekið inn í mælingu Ragnar, Pálmar og Haraldur til Verna Skellt í lás í Sambíóinu í Keflavík í kvöld Samkeppniseftirlitið í sáttaviðræðum við Festi Hlutdeildarlán dugðu fyrir 61 íbúð 97 brautskráðust frá HR Fundurinn virðist ekki hafa aukið trú fjárfesta Furðulegt að gjaldtaka taki ekki mið af styrkleika Sjá meira