Pólitískur skáldskapur 6. desember 2010 03:15 Valur Ingimundarson segir þetta ekki vera í fyrsta skiptið sem bandaríska sendiráðið rangtúlki stjórnmálaástandið á Íslandi. Valur Ingimundarson sagnfræðingur hefur sent Fréttablaðinu athugasemd vegna umfjöllunar blaðsins á laugardaginn um minnisblað úr bandaríska sendiráðinu. Athugsemdin er hér í heild sinni: Ekki er algengt að íslenskir sagnfræðingar eða aðrir fræðimenn hafi slík samfélagsáhrif að þeir stjórni gerðum íslenskra stjórnvalda í milliríkjadeilum. En starfsmenn bandaríska sendiráðsins á Íslandi telja greinilega að svo sé ef marka má minnisblað bandaríska sendiráðsins um umræðu sem spannst út af grein minni „In memoriam: Orðræða um orrustuþotur 1961-2006" og birtist í Skírni vorið 2006. Þar er því haldið fram að umræðan muni hafa þau áhrif að íslensk stjórnvöld sýni hörku í samningaviðræðum við Bandaríkjamenn sem þá stóðu yfir eftir ákvörðun bandarískra stjórnvalda um að kalla herinn á brott í mars 2006. Þessi fullyrðing kemur reyndar spánskt fyrir sjónir því að ég kemst að þveröfugri niðurstöðu í greininni. Mér er það ráðgáta hvaða vopnum íslensk stjórnvöld hefðu átt að beita vegna þess að það var í raun ekkert að semja um eftir að ákvörðunin um lokun herstöðvarinnar hafði verið tekin og þau höfðu horfið frá hótun sinni um uppsögn varnarsamningsins. Eftir það gátu Bandaríkjamenn túlkað varnarsaminginn að vild. Andstætt því sem starfsmenn bandaríska sendiráðsins virðast hafa lesið út úr grein minni hélt ég því alls ekki fram að Bandaríkjamenn hefðu látið hjá líða að kalla herlið sitt heim ef Davíð Oddsson hefði ekki horfið úr stjórnmálum seinni hluta árs 2005. Greina mátti svipaðan misskilning í fjölmiðlaumræðu um greinina á Íslandi og í máli sumra stjórnmálamanna sem tóku þátt í henni. Ég taldi aftur á móti að brotthvarf Davíðs hefði auðveldað Bandaríkjaforseta að taka lokaákvörðun í málinu vegna þess að andstaða hans hefði átt þátt í því að þeir afturkölluðu tímabundið ákvörðun sína að kalla á brott orrustuþotur sem hér voru staðsettar árið 2003. Þeir vildu ekki grafa undan honum pólitískt og því gat tímasetningin skipt máli í þessu samhengi. Þessi túlkun byggðist á viðtölum mínum við embættismenn í utanríkisráðuneyti, þjóðaröryggisráði og varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna á árunum 2004-2005, en það er einmitt vikið að þeim í minnisblaðinu sem WikiLeaks birtir. Í minnisblaðinu er vitnað rétt í samtal sem bandarískur embættismaður átti við mig vorið 2006 þar sem ég lýsti þeirri skoðun minni að röksemdafærsla mín í greininni hefði verið skrumskæld í fjölmiðlaumræðunni. Ég taldi að ýkt viðbrögð sumra stjórnmálamanna mætti rekja til þess að stjórnarflokkarnir, Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur, sætu særðir eftir ákvörðun Bandaríkjaforseta að leggja niður herstöðina. Þetta svar nægði greinilega ekki bandarískum sendiráðsmönnum á Íslandi því að þeir létu ímyndunaraflið hlaupa með sig gönur með því að segja það „mögulegt" að tilgátan (sem var rangtúlkuð eins og áður sagði) hafi komið frá Þorsteini Davíðssyni, þáverandi aðstoðarmanni Björns Bjarnasonar, dómsmálaráðherra, og syni Davíðs Oddssonar. Samsæriskenning embættismannanna byggir á því að Þorsteinn hafi haldið því fram í samtölum við embættismenn bandaríska sendiráðsins að Bandaríkjamenn hefðu ekki lokað herstöðinni ef Davíð hefði verið enn við völd. Ég þekki Þorstein ekki og hef aldrei verið í neinum samskiptum við hann. Ekki þarf því að koma á óvart að kenningin er ekki studd neinum efnislegum rökum í minnisblaðinu, enda fullkomlega úr lausu lofti gripin. Það að nefna í þessu sambandi að faðir minn þekkir Davíð Oddsson minnir helst á þær aðferðir sem kommúnistaveiðarinn Joseph McCarthy notaði til að ala á tortryggni í garð andstæðinga sinna: „Guilt by Association." Reyndar er viðurkennt í minnisblaðinu að ekkert sé vitað um það hvernig ég hafi komist að þessari niðurstöðu í greininni - niðurstöðu sem ég komst aldrei að. Staðreyndin er sú að frumkvæði að greinaskrifunum kom ekki frá mér heldur Halldóri Guðmundssyni, ritstjóra Skírnis. Hann bað mig sérstaklega um að skrifa um stöðuna í samskiptum Bandaríkjanna og Íslands fyrir vorhefti Skírnis 2006. Efni greinarinnar ræddi ég ekki við aðra en Halldór meðan hún var í vinnslu og hann var sá eini sem vissi af greininni þangað til ég skilaði henni af mér til birtingar. Minnisblað bandaríska sendiráðsins er góður vitnisburður um hugarástand bandarískra sendiráðsmanna á Íslandi á þeim tíma þegar George W. Bush ákvað að binda enda á 55 ára dvöl Bandaríkjahers á Íslandi. Að halda að íslensk stjórnvöld gætu sýnt vígtennurnar í vonlausri samningsstöðu sumarið 2006 segir allt sem segja þarf um dómgreind þeirra. Fjarstæðukennd túlkun þeirra á grein minni ber heldur ekki vott um mikla skarpskyggni. En þetta er vitaskuld ekki í fyrsta sinn sem bandaríska sendiráðið rangtúlkar stjórnmálaástandið á Íslandi. WikiLeaks Mest lesið Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Innlent Sigurvegarar í keppni Musks ekki valdir af handahófi Erlent Ekki lægri meðalhiti frá árinu 1997 Veður Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent Bandaríkjamenn ganga að kjörborðinu Erlent Fleiri fréttir Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Stjórnarliðið freistar þess að rjúfa útboðsstopp í vegagerð Einn fluttur á sjúkrahús eftir árekstur Grasrótin að styrkjast eftir samstarf sem mögulega var of dýrkeypt Haustið 2008 að einhverju leyti „reyfarakennt“ Sex kílómetrar urðu átta í straumhörðum og ísköldum sjónum „Þetta var hræðilegt slys“ Hræðilegt slys og sögulegar kosningar Mögulega merki um að lítið magn kviku hafi verið á ferð Læknar boða miklu harðari aðgerðir Sigurður Ingi þögull um búsetuúrræðin Formaður Kyndils lést í slysinu við Tungufljót Leituðu áfram undir ís vegna misræmis milli lista og leiðsögumanna Yfirbuguðu konu með lítið barn og hníf í hendi Sjálfstæðismenn vilja taka upp samræmd próf Sjónum beint til vinstri í kosningapallborðinu Ríkið þrýsti læknum út í harðari verkfallsaðgerðir Aukaþingmaður leikur enn lausum hala Baráttan í Bandaríkjunum á lokametrunum Sjá meira
Valur Ingimundarson sagnfræðingur hefur sent Fréttablaðinu athugasemd vegna umfjöllunar blaðsins á laugardaginn um minnisblað úr bandaríska sendiráðinu. Athugsemdin er hér í heild sinni: Ekki er algengt að íslenskir sagnfræðingar eða aðrir fræðimenn hafi slík samfélagsáhrif að þeir stjórni gerðum íslenskra stjórnvalda í milliríkjadeilum. En starfsmenn bandaríska sendiráðsins á Íslandi telja greinilega að svo sé ef marka má minnisblað bandaríska sendiráðsins um umræðu sem spannst út af grein minni „In memoriam: Orðræða um orrustuþotur 1961-2006" og birtist í Skírni vorið 2006. Þar er því haldið fram að umræðan muni hafa þau áhrif að íslensk stjórnvöld sýni hörku í samningaviðræðum við Bandaríkjamenn sem þá stóðu yfir eftir ákvörðun bandarískra stjórnvalda um að kalla herinn á brott í mars 2006. Þessi fullyrðing kemur reyndar spánskt fyrir sjónir því að ég kemst að þveröfugri niðurstöðu í greininni. Mér er það ráðgáta hvaða vopnum íslensk stjórnvöld hefðu átt að beita vegna þess að það var í raun ekkert að semja um eftir að ákvörðunin um lokun herstöðvarinnar hafði verið tekin og þau höfðu horfið frá hótun sinni um uppsögn varnarsamningsins. Eftir það gátu Bandaríkjamenn túlkað varnarsaminginn að vild. Andstætt því sem starfsmenn bandaríska sendiráðsins virðast hafa lesið út úr grein minni hélt ég því alls ekki fram að Bandaríkjamenn hefðu látið hjá líða að kalla herlið sitt heim ef Davíð Oddsson hefði ekki horfið úr stjórnmálum seinni hluta árs 2005. Greina mátti svipaðan misskilning í fjölmiðlaumræðu um greinina á Íslandi og í máli sumra stjórnmálamanna sem tóku þátt í henni. Ég taldi aftur á móti að brotthvarf Davíðs hefði auðveldað Bandaríkjaforseta að taka lokaákvörðun í málinu vegna þess að andstaða hans hefði átt þátt í því að þeir afturkölluðu tímabundið ákvörðun sína að kalla á brott orrustuþotur sem hér voru staðsettar árið 2003. Þeir vildu ekki grafa undan honum pólitískt og því gat tímasetningin skipt máli í þessu samhengi. Þessi túlkun byggðist á viðtölum mínum við embættismenn í utanríkisráðuneyti, þjóðaröryggisráði og varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna á árunum 2004-2005, en það er einmitt vikið að þeim í minnisblaðinu sem WikiLeaks birtir. Í minnisblaðinu er vitnað rétt í samtal sem bandarískur embættismaður átti við mig vorið 2006 þar sem ég lýsti þeirri skoðun minni að röksemdafærsla mín í greininni hefði verið skrumskæld í fjölmiðlaumræðunni. Ég taldi að ýkt viðbrögð sumra stjórnmálamanna mætti rekja til þess að stjórnarflokkarnir, Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur, sætu særðir eftir ákvörðun Bandaríkjaforseta að leggja niður herstöðina. Þetta svar nægði greinilega ekki bandarískum sendiráðsmönnum á Íslandi því að þeir létu ímyndunaraflið hlaupa með sig gönur með því að segja það „mögulegt" að tilgátan (sem var rangtúlkuð eins og áður sagði) hafi komið frá Þorsteini Davíðssyni, þáverandi aðstoðarmanni Björns Bjarnasonar, dómsmálaráðherra, og syni Davíðs Oddssonar. Samsæriskenning embættismannanna byggir á því að Þorsteinn hafi haldið því fram í samtölum við embættismenn bandaríska sendiráðsins að Bandaríkjamenn hefðu ekki lokað herstöðinni ef Davíð hefði verið enn við völd. Ég þekki Þorstein ekki og hef aldrei verið í neinum samskiptum við hann. Ekki þarf því að koma á óvart að kenningin er ekki studd neinum efnislegum rökum í minnisblaðinu, enda fullkomlega úr lausu lofti gripin. Það að nefna í þessu sambandi að faðir minn þekkir Davíð Oddsson minnir helst á þær aðferðir sem kommúnistaveiðarinn Joseph McCarthy notaði til að ala á tortryggni í garð andstæðinga sinna: „Guilt by Association." Reyndar er viðurkennt í minnisblaðinu að ekkert sé vitað um það hvernig ég hafi komist að þessari niðurstöðu í greininni - niðurstöðu sem ég komst aldrei að. Staðreyndin er sú að frumkvæði að greinaskrifunum kom ekki frá mér heldur Halldóri Guðmundssyni, ritstjóra Skírnis. Hann bað mig sérstaklega um að skrifa um stöðuna í samskiptum Bandaríkjanna og Íslands fyrir vorhefti Skírnis 2006. Efni greinarinnar ræddi ég ekki við aðra en Halldór meðan hún var í vinnslu og hann var sá eini sem vissi af greininni þangað til ég skilaði henni af mér til birtingar. Minnisblað bandaríska sendiráðsins er góður vitnisburður um hugarástand bandarískra sendiráðsmanna á Íslandi á þeim tíma þegar George W. Bush ákvað að binda enda á 55 ára dvöl Bandaríkjahers á Íslandi. Að halda að íslensk stjórnvöld gætu sýnt vígtennurnar í vonlausri samningsstöðu sumarið 2006 segir allt sem segja þarf um dómgreind þeirra. Fjarstæðukennd túlkun þeirra á grein minni ber heldur ekki vott um mikla skarpskyggni. En þetta er vitaskuld ekki í fyrsta sinn sem bandaríska sendiráðið rangtúlkar stjórnmálaástandið á Íslandi.
WikiLeaks Mest lesið Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Innlent Sigurvegarar í keppni Musks ekki valdir af handahófi Erlent Ekki lægri meðalhiti frá árinu 1997 Veður Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent Bandaríkjamenn ganga að kjörborðinu Erlent Fleiri fréttir Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Stjórnarliðið freistar þess að rjúfa útboðsstopp í vegagerð Einn fluttur á sjúkrahús eftir árekstur Grasrótin að styrkjast eftir samstarf sem mögulega var of dýrkeypt Haustið 2008 að einhverju leyti „reyfarakennt“ Sex kílómetrar urðu átta í straumhörðum og ísköldum sjónum „Þetta var hræðilegt slys“ Hræðilegt slys og sögulegar kosningar Mögulega merki um að lítið magn kviku hafi verið á ferð Læknar boða miklu harðari aðgerðir Sigurður Ingi þögull um búsetuúrræðin Formaður Kyndils lést í slysinu við Tungufljót Leituðu áfram undir ís vegna misræmis milli lista og leiðsögumanna Yfirbuguðu konu með lítið barn og hníf í hendi Sjálfstæðismenn vilja taka upp samræmd próf Sjónum beint til vinstri í kosningapallborðinu Ríkið þrýsti læknum út í harðari verkfallsaðgerðir Aukaþingmaður leikur enn lausum hala Baráttan í Bandaríkjunum á lokametrunum Sjá meira