Höft, vextir og kosningar Magnús Þorlákur Lúðvíksson skrifar 6. júní 2012 11:00 Það er kunnara en frá þurfi að segja að gjaldeyrishöftin valda hagkerfinu margs konar skaða. Það þýðir ekki að óskynsamlegt hafi verið að taka þau upp, það er mun flóknara reikningsdæmi, en það þýðir að það er mikilvægt að vinna að skipulögðu afnámi þeirra eins fljótt og auðið er. Það verkefni verður brýnna með hverjum mánuði sem líður því eftir því sem samfélagið venst höftunum lærir það betur að búa með þeim. Hljómar kannski ágætlega en er í raun neikvætt því erfiðara verður að afnema höftin því fastari sem þau eru í sessi. Með öðrum orðum má segja að höftin valdi því að íslenskt og erlent efnahagslíf reki í sundur og því lengra sem bilið verður því erfiðara verður fyrir efnahagslífið að aðlagast á ný frjálsu flæði fjármagns. Ein afleiðing gjaldeyrishaftanna er sú að ríkissjóður hefur getað fjármagnað sig mjög ódýrt á síðustu misserum. Er það annars vegar vegna þeirra miklu fjármuna sem lokuðust inni í hagkerfinu þegar höftunum var komið á og hins vegar þess að Seðlabankinn gat eftir bankahrun haldið vöxtum mun lægri en ella þar sem höftin stöðvuðu hrun krónunnar. Hið opinbera býr sem sagt við nokkru lægri vexti af lánum sínum en skuldsetning þess gefur tilefni til. Fyrir vikið eru gríðarhá vaxtagjöld ríkissjóðs, rúmir 77 milljarðar króna árið 2012 samkvæmt fjárlögum, þó viðráðanlegri en ella. Ríkissjóður greiðir sem sagt ríflega sjöföld árleg framlög til Háskóla Íslands í vaxtagjöld þrátt fyrir að njóta góðs af skjóli haftanna. Í ljósi þessarar stöðu ætti það augljóslega að vera forgangsatriði hjá stjórnvöldum að greiða niður skuldir og gera hinu opinbera þannig auðveldara fyrir að búa við dýrari fjármögnun þegar höftin hafa verið afnumin. Ekki síst þegar haft er í huga að útlit er fyrir nokkurn hagvöxt og minnkandi atvinnuleysi á næstunni. Bæði Alþjóðagjaldeyris-sjóðurinn og Seðlabankinn hafa enda kallað eftir því að í engu verði brugðið frá markmiðum um aðhaldssama ríkisfjármálastefnu sem hafi það að aðalmarkmiði að greiða niður skuldir. Því miður virðast hins vegar ýmis teikn á lofti um að einmitt það hafi gerst. Það þarf kannski ekki að koma á óvart enda kosningar í nánd og augljós freisting til staðar fyrir óvinsæla ríkisstjórn að reyna að kaupa sér vinsældir með auknum ríkisútgjöldum. Þá munu stjórnarandstöðuflokkarnir sennilega lofa ýmsum framkvæmdum og útgjöldum komist þeir til valda en þar á bæ hefur áherslan heldur verið á að lofa lægri sköttum og minni niðurskurði fremur en að tala um þörfina á að greiða niður skuldir. Það eru augljósir hagsmunir ríkissjóðs, og þar með okkar allra, að lögð verði áhersla á niðurgreiðslu skulda. Kjósendur verða því að vera á varðbergi fyrir útgjaldaloforðum stjórnmálamanna sem ómögulegt eða óskynsamlegt verður að standa við. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Þorlákur Lúðvíksson Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun
Það er kunnara en frá þurfi að segja að gjaldeyrishöftin valda hagkerfinu margs konar skaða. Það þýðir ekki að óskynsamlegt hafi verið að taka þau upp, það er mun flóknara reikningsdæmi, en það þýðir að það er mikilvægt að vinna að skipulögðu afnámi þeirra eins fljótt og auðið er. Það verkefni verður brýnna með hverjum mánuði sem líður því eftir því sem samfélagið venst höftunum lærir það betur að búa með þeim. Hljómar kannski ágætlega en er í raun neikvætt því erfiðara verður að afnema höftin því fastari sem þau eru í sessi. Með öðrum orðum má segja að höftin valdi því að íslenskt og erlent efnahagslíf reki í sundur og því lengra sem bilið verður því erfiðara verður fyrir efnahagslífið að aðlagast á ný frjálsu flæði fjármagns. Ein afleiðing gjaldeyrishaftanna er sú að ríkissjóður hefur getað fjármagnað sig mjög ódýrt á síðustu misserum. Er það annars vegar vegna þeirra miklu fjármuna sem lokuðust inni í hagkerfinu þegar höftunum var komið á og hins vegar þess að Seðlabankinn gat eftir bankahrun haldið vöxtum mun lægri en ella þar sem höftin stöðvuðu hrun krónunnar. Hið opinbera býr sem sagt við nokkru lægri vexti af lánum sínum en skuldsetning þess gefur tilefni til. Fyrir vikið eru gríðarhá vaxtagjöld ríkissjóðs, rúmir 77 milljarðar króna árið 2012 samkvæmt fjárlögum, þó viðráðanlegri en ella. Ríkissjóður greiðir sem sagt ríflega sjöföld árleg framlög til Háskóla Íslands í vaxtagjöld þrátt fyrir að njóta góðs af skjóli haftanna. Í ljósi þessarar stöðu ætti það augljóslega að vera forgangsatriði hjá stjórnvöldum að greiða niður skuldir og gera hinu opinbera þannig auðveldara fyrir að búa við dýrari fjármögnun þegar höftin hafa verið afnumin. Ekki síst þegar haft er í huga að útlit er fyrir nokkurn hagvöxt og minnkandi atvinnuleysi á næstunni. Bæði Alþjóðagjaldeyris-sjóðurinn og Seðlabankinn hafa enda kallað eftir því að í engu verði brugðið frá markmiðum um aðhaldssama ríkisfjármálastefnu sem hafi það að aðalmarkmiði að greiða niður skuldir. Því miður virðast hins vegar ýmis teikn á lofti um að einmitt það hafi gerst. Það þarf kannski ekki að koma á óvart enda kosningar í nánd og augljós freisting til staðar fyrir óvinsæla ríkisstjórn að reyna að kaupa sér vinsældir með auknum ríkisútgjöldum. Þá munu stjórnarandstöðuflokkarnir sennilega lofa ýmsum framkvæmdum og útgjöldum komist þeir til valda en þar á bæ hefur áherslan heldur verið á að lofa lægri sköttum og minni niðurskurði fremur en að tala um þörfina á að greiða niður skuldir. Það eru augljósir hagsmunir ríkissjóðs, og þar með okkar allra, að lögð verði áhersla á niðurgreiðslu skulda. Kjósendur verða því að vera á varðbergi fyrir útgjaldaloforðum stjórnmálamanna sem ómögulegt eða óskynsamlegt verður að standa við.