Standa vörð um réttinn til að tjá sig í rituðu máli

Þing alþjóðasamtaka rithöfunda, PEN, verður sett í Reykjavík í dag. Þar munu um 200 rithöfundar víðs vegar að úr heiminum ræða þau mál sem á samtökunum brenna.

Þetta er heimsþing PEN International sem eru samtök rithöfunda úr 145 félögum frá 100 löndum,“ útskýrir Sjón, forseti Íslandsdeildar PEN. „Samtökin eru talin elstu starfandi mannréttindasamtök í heiminum, voru stofnuð eftir fyrri heimsstyrjöldina og voru auðvitað viðbrögð við þeim mikla hildarleik. Fólk var að velta því fyrir sér hvort bókmenntirnar og tjáningarfrelsið gætu ekki nýst til að skapa friðvænlegt ástand í heiminum.“



Hversu stórt er þetta þing?

„Hingað koma upp undir tvöhundruð manns, höfundar, útgefendur, blaðamenn og aðrir sem starfa að mannréttindum, og funda hér í fjóra daga um það sem brennur á fólki um þessar mundir.“



Þingið tengist líka bókmenntahátíð að einhverju leyti, ekki satt?

„Jú, þegar var ákveðið að halda þingið hér þá datt okkur í hug að gera það á sama tíma og Bókmenntahátíð á sér stað. Þingið snýst náttúrulega aðallega um praktísku hliðina, sem sé að fara yfir stöðuna í tjáningarfrelsismálum í heiminum, en í slíku tali vill oft gleymast að það eru nú bókmenntirnar og hið ritaða mál sem liggur undir og þess vegna þótti mjög spennandi kostur að halda þetta á sama tíma og Bókmenntahátíð.“

Þingið verður sett í dag, hvernig er dagskráin? „Já, þetta hefst í dag með fundum í fastanefndum PEN, sem eru nefnd um málefni fangelsaðra rithöfunda, samtök kvenna innan PEN, nefnd um þýðingar og réttinn til tungumála og svo nefnd sem nefnist Höfundar fyrir friði. En bókmenntirnar byrja líka um leið því strax í kvöld og annað kvöld munu höfundar PEN á Íslandi og félagar úr hinum ýmsu landssamtökum PEN lesa upp víðs vegar um bæinn og eru þær uppákomur að sjálfsögðu öllum opnar. Fólk getur kynnt sér hvar og hvenær upplestrarnir fara fram í dagskrá Bókmenntahátíðar á heimasíðu hátíðarinnar, bokmenntahatid.is.“



En dagskrá þingsins er væntanlega ekki opin almenningi?

„Fundir í nefndum eru lokaðir, en á miðvikudag og fimmtudag verða pallborðsumræður, annars vegar í Hörpu og hins vegar í Norræna húsinu, sem eru opnar öllum almenningi. Þar fær fólk tækifæri til þess að kynnast því starfi sem PEN er að vinna.“

Hvað felst í því starfi? „Það snýst öðrum þræði um að vernda rithöfunda, blaðamenn, bloggara og yfirleitt alla sem tjá sig í rituðu máli hvar sem er í heiminum. Málefni Rússlands, Hvíta-Rússlands og Mexíkó eru til dæmis mjög ofarlega á baugi núna hjá PEN International, en það er ýmislegt fleira í umræðunni og því getur fólk kynnst í þessum pallborðsumræðum.“



Yfirskrift þingsins er Digital Frontiers - Linguistic rights and freedom of Speech eða Stafræn landamæri - rétturinn til tungumáls og tjáningarfrelsis, og Sjón segir þetta umfjöllunarefni hafa ráðið miklu um að ákveðið var að halda það hérlendis. „Þau hjá PEN sjá Ísland að mörgu leyti sem gott dæmi um það hvernig örsmátt samfélag getur haldið úti menningu, staðið vörð um tungu sína og málfrelsi. Þau eru hins vegar alveg með það á hreinu að hér er ekkert endilega nein Paradís og eitt af því sem hefur vakið athygli þeirra varðandi Ísland er að hér var allavega á tímabili í gangi mikil sjálfsritskoðun fólks, bæði fræðimanna, blaðamanna og annarra sem voru að tjá sig um samfélagsmál og eins að þeir sem um var fjallað hafa ítrekað beitt þeirri aðferð að lögsækja fólk, en sú aðferð er notuð víða í heiminum til þess að þagga niður umræðu. Þannig að það þarf að hyggja að ýmsu og má aldrei sofna á verðinum.“