Viltu mæta í sjónvarpsviðtal?

Símtal kl 20.00 á þriðjudegi við Sóleyju eiganda KMS: Steina ertu til í að vera í smá viðtali í Landanum í fyrramálið?

Sjálfvirkhugsun:

• úúúúú ég verð í sjónvarpinu

Tilfinning: tilhlökkun.

Næstu hugsanir á eftir:

• ég á eftir að líta hræðilega út í sjónvarpi og allir strákar sem ég hef verið skotin í verða fyrir tilviljun að horfa á þáttinn og finnst ég líta hræðilega út
• ég mun frjósa og ekki finna neitt að segja við Gísla
• aðrir sálfræðingar munu fá aulahroll þegar þeir hlusta á bullið í mér
• kennarar mínir úr sálfræðinni mun sjá þetta og verða vonsviknir

Tilfinning: kvíði

Áhrif tilfinningar á hegðun: langar að segja nei.

Endurmat:

• mig hefur alltaf langað til að geta komið fram í sjónvarpi
• það er eðlilegt að vera stressaður fyrir svona uppákomu
• það er óraunhæft að ætla að gera þetta fullkomlega
• það verður enginn að pæla sérstaklega í þessu nema ég og mínir nánustu
• heimurinn snýst ekki í kringum fimm mínútna viðtal við mig
• æfingin skapar meistarann
• ég vil ekki láta hégóma stjórna lífi mínu
• ef ég ætlast til þess að skjólstæðingar fari út fyrir þægindaramman verð ég líka að gera það

Áhrif endurmats á tilfinningu: spenna (vægari útgáfa af kvíða).

Áhrif endurmats á hegðun: já ég skal gera það ef þú ferð aðeins yfir þetta með mér Sóley.

Þetta er það fyrsta sem maður lærir að gera í hugrænni atferlismeðferð, skrásetning hugsana og þjálfun í að endurmeta þær á raunsærri eða gagnlegri hátt svo að við getum lifað lífinu í samræmi við óskir og okkar og langanir þráttfyrir óöryggi og ótta.

Hvaðan koma svona hugsanir? 

Til dæmis úr reynslu í barnæsku:

Ég að reyna að syngja einsöng í Skólakór Kársness með skjálfandi hné, rennsveitt og jarmandi. Grátið út í bíl eftir sellótónleika þar sem höndin skalf svo mikið að ég náði ekki að stjórna boganum yfir strengina. Kvíði fyrir fyrirlestrum eða tengdur því að spyrja spurninga í tíma eða tjá mig í hóp. Endurteknar hugsanir um hversu hræðilega ég stóð mig og hve áberandi kvíðaeinkennin voru í marga daga á eftir slíkar uppákomur. Dagurinn í sjöunda bekk þar sem vinkonur mínar hættu skyndilega að tala við mig og ég áttaði mig á að það væri eitthvað alvarlegt að mér sem öðrum líkaði illa við.

Við þurfum ekki að láta fortíðina ráða yfir framtíðinni

Félagskvíði einkennist af áhyggjum af  því að gera sig að fífli eða verða sér til skammar. Við skiptum honum gjarnan upp í frammistöðukvíða og samskiptakvíða.

Frammistöðukvíði hrjáir þá sem eiga erfitt með að þola það þegar athygli annarrabeinist að þeim. Oft erum við með mynd af okkur skjálfandi eins og hrísla eða rauð eins og epli í framan. Algengt er að velta sér svo uppúr hversu hræðilega maður stóð sig eftir á og upplifa að aðrir hafi staðið sig mun betur.

Almennt má segja að þeir sem takist á við það að koma fram nái smám saman tökum á frammistöðukvíða. Þeir verða betri í að koma fram vegna aukinnar reynslu, þeir átta sig hægt og bítandi á því að aðrir eru líka óöruggir og að kvíðaeinkenni sjást lítið sem ekkert á okkur. Sumir þurfa að venja sig af öryggisráðstöfunum eins og að horfa ofan í blaðið eða forðast augnsamband við salinn.

Þeir sem aftur á móti forðast margvíslegar félagslegar aðstæður sökum kvíða þurfa sennilegast á aðstoð að halda við að ná tökum á vandanum.  Í hugrænni atferlismeðferð við félagskvíða er fólki kennt að draga úr sjálfmiðaðri athygli, hætta öryggisráðstöfunum og athuga hvort hugmyndir þeirra um eigin frammistöðu og ágæti eigi við rök að styðjast.

Einu sinni gat ég varla haldið fyrirlestur fyrir bekkinn minn. En í dag hef ég kennt í Háskóla Íslands, haldið fyrirlestra í grunn- og menntaskólum, haldið námskeið, dansað hræðilegan jive fyrir framan Hönnu Rún, sungið af hjartans lyst í karókí, skrifað pistla í Vísi og ég dilla mér á hlaupabrettinu og syng í bílnum, líka á rauðu ljósi.  Og bráðum mun ég hafa komið fram í sjónvarpsviðtali. Það er vont en það venst.

Ég ætla að horfa á mig í Landanum á sunnudag. Ég veit að ég mun fá aulahroll og sennilegast vera ósátt við útlitið eða eitthvað sem ég sagði eða sagði ekki. En það er allt í lagi, ég er sálfræðingur og það besta við starfið mitt er að ég veit að ykkur hinum líður svona líka.

Steinunn er sálfræðingur hjá Kvíðameðferðarstöðinni