Mary Ellen Mark fallin frá: Einn mesti ljósmyndari sögunnar og alvöru Íslandsvinur

Bandaríski ljósmyndarinn Mary Ellen Mark féll frá á mánudag, 75 ára að aldri. Mary Ellen var í fremstu röð ljósmyndara á heimsvísu og voru myndir hennar meðal annars birtar í tímaritum á borð við Life, Vanity Fair og New Yorker. Hún gaf út sautján ljósmyndabækur og hélt sýningar víða um heim.

Mary Ellen var sannkallaður Íslandsvinur og heimsótti Ísland reglulega á undanförnum árum. Hún er ekki síst þekkt hérlendis fyrir ljósmyndasýninguna Undrabörn sem sett var upp í Þjóðminjasafninu árið 2007 og kvikmyndina Alexander sem maður hennar, Martin Bell, gerði um Alexander Viðar Pálsson, son Steinunnar Sigurðardóttur fatahönnuðar.

„Náði alltaf því fallegasta“

„Hún var náttúrulega algjörlega einstök,“ segir Steinunn um Mary Ellen. Þær tvær kynntust þegar Mary Ellen tók myndir af fötluðum börnum í Öskjuhlíðarskóla árið 2005 og Alexander, sonur Steinunnar, var þeirra á meðal.

„Svo kynnist ég henni og þá byrjar umræðan um Öskjuhlíðarskóla. Oh, my son is there. Really? I was shooting a boy there. Which one? Alexander,“ útskýrir Steinunn hlæjandi. „Þetta var nú bara svona, falleg saga og algjör tilviljun.“

Steinunn segir þau Mary Ellen og Martin hafa opnað margar dyr fyrir fötluð börn og aðstandendur þeirra með verkum sínum. Missirinn fyrir ljósmyndaheiminn sé mikill, ekki síst vegna þess hversu mikilvægt það hafi verið að hafa svona stóran listamann sem beini augum sínum að málefnum fatlaðra barna.

Hér má sjá samantekt Guardian á nokkrum þekktustu ljósmyndum Mary Ellen

„Ég fékk þann einstaka heiður að fara til New York og biðja hana um að gera Undrabörn fyrir Þjóðminjasafnið,“ segir Steinunn. „Þegar það kom að þessum málaflokki, þá klifruðu þau hjónin marga veggi.“

Steinunn lýsir Mary Ellen sem skemmtilegum sérvitringi og einstakri í klæðaburði. Hún segir að maður hafi ekki unnið með Mary Ellen, einungis lært af henni.

„Mér fannst svo fallegt hvernig hún tók myndir,“ segir Steinunn. „Hún náði alltaf því fallegasta út úr fólki sem hún var að mynda.“

„Alvöru prímadonna“

Ragnar Axelsson ljósmyndari, einnig þekktur sem Raxi, segir fráfall Mary Ellen mjög sorglegt og líkir því við áfallið sem hann fékk þegar John Lennon var skotinn. Ragnar, ásamt Páli Stefánssyni og Einari Fali Ingólfssyni, fór ungur út til Bandaríkjanna að læra hjá Mary Ellen.

„Þetta er einhver allra mesti ljósmyndari sem hefur gengið á jörðinni, alveg ótrúleg manneskja,“ segir Ragnar. „Hún hafði svo mikla ástríðu fyrir því sem hún var að gera. Hún var 75 ára og við sem vorum töluvert yngri, við áttum ekki roð í þessa manneskju.“

Mary Ellen og ungu Íslendingarnir urðu góðir vinir og Ragnar segir að hún hafi haft gaman að íslensku kæruleysi og léttleika.

„Hún var alvöru Íslandsvinur, hélt hér námskeið og maðurinn hennar með kvikmyndanámskeið,“ segir Ragnar. „Þau komu oft hingað bara í frí, höfðu gaman af því að vera með okkur vitleysingunum.“

Óhætt er að segja að Mary Ellen hafi haft mikil áhrif á íslenska ljósmyndun, bæði með því að halda hér námskeið og með því að hafa kennt þessum þremur af þekktustu ljósmyndurum landsins. Ragnar segir að þeir hafi allir lært mikið af henni, ekki síst af því hversu einbeitt hún hafi verið í öllu sem hún gerði.

„Hún var svona pínu prímadonna, sem var skemmtilegt því að hún var alvöru prímadonna,“ segir Ragnar léttur. „Þetta er ekki eins og í dag, í dag er einhver frægur fyrir stóran rass en hefur ekki gert nokkuð skapaðan hlut. Hún skilur eftir sig alvöru hluti.“