Vítahringur Kristín Þorsteinsdóttir skrifar 5. mars 2016 07:00 Aldrei í sögunni hefur verið betra tækifæri til að rjúfa vítahring búvörusamninga. Í mannsaldur hafa slíkir gerningar fest sveitafólk í fjötrum fátæktar og ruglað neytendur í ríminu. Fólk sem kaupir í matinn veit ekki sitt rjúkandi ráð. Sumt er meira og minna búið að borga með sköttum. Annað greiðist fullu verði við búðarkassann. Verðmiðinn í kjörbúðinni segir enga sögu. Venjulegt fólk hefur ekki tíma til að rýna í flókna samninga. Það hefur engar forsendur til að átta sig á hvað er hagstætt að kaupa í kjötborðinu og hvað ekki. Marktækur verðmiði er grundvöllur upplýstra innkaupa. Hann á að ráða valinu úr hillum kjörbúðanna. Þar á samanburður verðs og gæða að fara fram. Sívaxandi ferðamannastraumur hrópar á uppstokkun í sveitum. Tækifærin til arðbærrar og skapandi fjárfestingar blasa við. Sveitirnar sárvantar vinnufúsar hendur, sem geta tryggt dreifða byggð í landinu á heilbrigðum forsendum. Þar eru tækifæri. En stjórnvöld og bændaforysta bregðast við með því að binda vinnuaflið á klafa fortíðar. Ólarnar eru hertar þannig að ekki einu sinni stjórnvöld framtíðarinnar geta leyst hnútana. Flest eigum við rætur í sveitum og viljum blómlega byggð um land allt. Þess vegna hafa kynslóðirnar umborið augljóst óhagræði í landbúnaðarkerfinu af ótrúlegu örlæti. Meirihluti fólks hefur vitandi vits stutt til valda stjórnmálaöfl sem staðið hafa vörð um óbreytt kerfi. Það sá ekki aðra kosti í stöðunni. Tiltölulega fáir andæfðu. En tímarnir eru breyttir. Æ ljósara verður að óbreytt ástand þjónar fáum og kallar á óþarfa stöðnun á landsbyggðinni, sem á bjarta framtíð ef tækifærin eru nýtt. Sjálfsagt er að styðja bændur til að mæta breytingum meðan þær ganga yfir. En eðlileg krafa hlýtur að vera, að veðjað sé á framtíðina – ekki fortíðina. Sveitabýli eru einkafyrirtæki og bændur, karlar og konur, sjálfstæðir atvinnurekendur. Það er holur hljómur í tali um matvælaöryggi í þessu samhengi. Ísland er matarkista. Við erum örþjóð, sem veiðir meiri fisk en nokkur önnur þjóð miðað við fólksfjölda. Almennt eru bændur framúrskarandi vinnuafl. Í þeirra röðum munu vera fleiri þúsundþjalasmiðir en í öðrum stéttum. Þeir eru sjálfs sín herrar og þurfa að ganga í öll verk, líka kontórvinnu. Bændur ættu því að vera vel búnir undir vel skipulagt breytingarferli, sem smátt og smátt losar þá undan ríkisforsjánni - og þjóðina við kostnaðinn af úreltu kerfi. Til þess á fyrst um sinn að nota féð sem rennur í feluleikinn í kringum landbúnaðinn. Sveitafólk á að fá stuðning og hvatningu til að breyta fyrirtækjum sínum, laga þau að nútímanum til að sveitirnar geti mætt kröfum tímans. Í þeim efnum er erfitt að benda á eina uppskrift. En það þarf að sýna stórhug og sækja fyrirmyndir þangað sem þær eru bestar, innanlands og utan. Fjárfesting þarf að taka við af fjáraustri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristín Þorsteinsdóttir Mest lesið Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Gerum betur Hilmar Björnsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson Skoðun
Aldrei í sögunni hefur verið betra tækifæri til að rjúfa vítahring búvörusamninga. Í mannsaldur hafa slíkir gerningar fest sveitafólk í fjötrum fátæktar og ruglað neytendur í ríminu. Fólk sem kaupir í matinn veit ekki sitt rjúkandi ráð. Sumt er meira og minna búið að borga með sköttum. Annað greiðist fullu verði við búðarkassann. Verðmiðinn í kjörbúðinni segir enga sögu. Venjulegt fólk hefur ekki tíma til að rýna í flókna samninga. Það hefur engar forsendur til að átta sig á hvað er hagstætt að kaupa í kjötborðinu og hvað ekki. Marktækur verðmiði er grundvöllur upplýstra innkaupa. Hann á að ráða valinu úr hillum kjörbúðanna. Þar á samanburður verðs og gæða að fara fram. Sívaxandi ferðamannastraumur hrópar á uppstokkun í sveitum. Tækifærin til arðbærrar og skapandi fjárfestingar blasa við. Sveitirnar sárvantar vinnufúsar hendur, sem geta tryggt dreifða byggð í landinu á heilbrigðum forsendum. Þar eru tækifæri. En stjórnvöld og bændaforysta bregðast við með því að binda vinnuaflið á klafa fortíðar. Ólarnar eru hertar þannig að ekki einu sinni stjórnvöld framtíðarinnar geta leyst hnútana. Flest eigum við rætur í sveitum og viljum blómlega byggð um land allt. Þess vegna hafa kynslóðirnar umborið augljóst óhagræði í landbúnaðarkerfinu af ótrúlegu örlæti. Meirihluti fólks hefur vitandi vits stutt til valda stjórnmálaöfl sem staðið hafa vörð um óbreytt kerfi. Það sá ekki aðra kosti í stöðunni. Tiltölulega fáir andæfðu. En tímarnir eru breyttir. Æ ljósara verður að óbreytt ástand þjónar fáum og kallar á óþarfa stöðnun á landsbyggðinni, sem á bjarta framtíð ef tækifærin eru nýtt. Sjálfsagt er að styðja bændur til að mæta breytingum meðan þær ganga yfir. En eðlileg krafa hlýtur að vera, að veðjað sé á framtíðina – ekki fortíðina. Sveitabýli eru einkafyrirtæki og bændur, karlar og konur, sjálfstæðir atvinnurekendur. Það er holur hljómur í tali um matvælaöryggi í þessu samhengi. Ísland er matarkista. Við erum örþjóð, sem veiðir meiri fisk en nokkur önnur þjóð miðað við fólksfjölda. Almennt eru bændur framúrskarandi vinnuafl. Í þeirra röðum munu vera fleiri þúsundþjalasmiðir en í öðrum stéttum. Þeir eru sjálfs sín herrar og þurfa að ganga í öll verk, líka kontórvinnu. Bændur ættu því að vera vel búnir undir vel skipulagt breytingarferli, sem smátt og smátt losar þá undan ríkisforsjánni - og þjóðina við kostnaðinn af úreltu kerfi. Til þess á fyrst um sinn að nota féð sem rennur í feluleikinn í kringum landbúnaðinn. Sveitafólk á að fá stuðning og hvatningu til að breyta fyrirtækjum sínum, laga þau að nútímanum til að sveitirnar geti mætt kröfum tímans. Í þeim efnum er erfitt að benda á eina uppskrift. En það þarf að sýna stórhug og sækja fyrirmyndir þangað sem þær eru bestar, innanlands og utan. Fjárfesting þarf að taka við af fjáraustri.