Stjórnarmyndun kemur forsetanum nánast ekkert við Jakob Bjarnar skrifar 28. október 2016 13:00 Stjórnarmyndun getur hæglega farið fram án aðkomu Guðna Th. En, ef marka má skoðanakannanir verður staðan flókin að loknum kosningum. „Mikill misskilningur er að forseti ráði ferð með því að veita „stjórnarmyndunarumboð“. Smári McCarthy óð meira að segja í þessari villu í útvarpsviðtali um samstarfstilboð Pírata þar sem hann tók fram að auðvitað yrði beðið eftir umboði forseta eftir að talningu lyki. Einn bloggari er svo forskrúfaður að segja um samstarfstilboð Pírata til fjögurra flokka: „Í rauninni er þetta vantraustsyfirlýsing á Guðna Th Jóhannesson sem samkvæmt stjórnarskrá og hefðum ber að stýra stjórnarmyndunarviðræðum,“ segir Stefán Jón Hafstein sem nú starfar hjá Þróunarsamvinnustofnun Íslands. Í aðdraganda forsetakosninga efndi Stefán Jón til viðamikils samtals um hlutverk forseta á Facebook. Hann hefur skoðað þetta í þaula og átt í samtali við ýmsa sérfræðinga. Hann segir þetta því miður algengan misskilning. „Engin lagastoð er fyrir þessu „stjórnarmyndunarumboði". Þeir flokkar sem vilja starfa saman og mynda ríkisstjórn á Alþingi og hafa til þess meirihluta gera það einfaldlega og tilkynna forseta og þjóð komi til þess. Þetta getur legið fyrir á sömu mínútu og úrslit liggja fyrir.“ Hins vegar er eitthvað til sem heitir stjórnskipunarhefð en Stefán Jón veltir því fyrir sér hversu lögformlegt gildi slíkt fyrirbæri hefur?Umboð Sigmundar Davíðs á misskilningi byggt Stefán Jón lýsir því svo að hann hafi átt samtal við núverandi forseta, þá sagnfræðing sérfróðan um forsetaembættið, um síðustu áramót einmitt um þetta atriði. „Hann sagði rannsóknir sínar um hvernig þetta hefði gengið fyrir sig í fortíðinni hafa leitt fátt í ljós, afar fá gögn lægju fyrir. Ég spurði í gríni hvort þetta samband forsetans og stjórnmálamanna væru „pappírslaus viðskipti“ og játti hann því hlæjandi. Frumkvæðið að stjórnarmyndun er Alþingis. Klippt og skorið.“Sigmundur Davíð og Ólafur Ragnar sem veitti Sigmundi stjórnarmyndunarumboðið 2013.Síðast var frumkvæðið algerlega Ólafs Ragnars, en spurt er um umboðið? „Vilji forseti án lagastoðar kalla fólk á sinn fund og fela Sigmundi Davíð að mynda stjórn eins og Ólafur Ragnar gerði getur þingið ákveðið að una því. Eða fólk tekur sig bara saman og myndar meirihluta án tillits til þess hvað forseti segir. Lætur hann svo bara vita.“ Þannig má segja að þegar Ólafur Ragnar ákvað að veita Sigmundi Davíð umboð til að mynda stjórn, þá byggi það á misskilningi.Gunnar Thoroddsen tók sjálfur frumkvæðiðStefán Jón bendir á að komi til stjórnarkreppu gæti þurft málamiðlara svo sem Kristján Eldjárn var á sínum tíma, og jafnvel myndunar utanþingsstjórnar eins og Sveinn Björnsson gerði. „Ég var fréttamaður RÚV meðan Eldjárn tók hringinn og var sögulegt þegar Lúðvík Jósepsson fékk umboð. En, þá gekk ekkert í þinginu fyrr en Gunnar Thoroddsen tók sjálfur frumkvæði og myndaði stjórn, lét svo Eldjárn vita! Hann fékk aldrei neitt umboð til að kljúfa D listann. Ég man vel þessa krísu,“ segir Stefán Jón.Guðni telur sig í vera í lykilhlutverkiEn, þó þetta sé svona í pottinn búið, að forsetinn hafi engu sérstöku lögskipuðu hlutverki að gegna nema þá með vísan til einskonar hefðar, virðist Guðni Th. Jóhannesson, nýr forseti lýðveldisins, ekki líta svo á. Og hefur gleymt öllu um „hin pappírslausu viðskipti“. Guðni sagði við Fréttablaðið daginn eftir kjör sitt að snúið gæti reynst að mynda ríkisstjórn. „Forseti ákveður hver skuli fyrst spreyta sig við myndun ríkisstjórnar. Það þarf ég að gera á grundvelli þess sem stjórnmálaleiðtogar segja mér eftir kosningar og á grundvelli þess hvern ég tel líklegastan til að geta myndað ríkisstjórn. Það þarf ekki að vera leiðtogi stærsta flokksins, það þarf ekki að vera leiðtogi þess sem mest hefur unnið á. Það þarf einfaldlega að vera byggt á mati forsetans,“ sagði Guðni þá. En, samkvæmt athugunum Stefáns Jóns þurfa stjórnmálaleiðtogar ekkert að mæna til Bessastaða í þessu sambandi.Alltaf stefnt að meirihlutastjórn Ragnar Aðalsteinsson lögfræðingur segir það sína skoðun að ef tilteknir flokkar komi sér saman um að mynda stjórn, eru með meirihluta á þingi, þá segja þeir forseta Íslands frá því að þeir muni mynda þessa meirihlutastjórn.Ragnar segir það sína skoðun að ef flokkar komi sér saman um stjórn og hafi til þess meirihluta, þá segi þeir forseta einfaldlega frá því.„Ef að slíkt kemur ekki fram þá ræðir forseti Íslands við forystumanna allra stjórnmálaflokka á Alþingi og eftir að hafa hlustað á þá velur hann þann sem hann telur líklegastan til að geta myndað meirihlutastjórn, til að mynda stjórnina. Þá er ég alltaf að tala um meirihlutastjórn,“ segir Ragnar.Mikil óvissa í loftinuEn, það getur komið til þess að enginn geti myndað stjórn og þá kemur utanþingsstjórn til álita. „En stjórnmálamenn vilja ekki slíka stjórn og munu gera allt til að koma í veg fyrir það. Svo má bera þetta saman við ástandið á Spáni, þar hefur starfsstjórn starfað í 10 mánuði án þess að hafa meirihluta á þinginu. Ekki fyrr en fyrir örfáum dögum að nærst stærsti flokkurinn ákvað að leggjast ekki gegn því að forystumaður þess flokks myndi minnihlutastjórn. Þar hafa verið haldnar tvennar kosningar til að geta myndað meirihluta án árangurs.“ Ragnar segir ekki óhugsandi að hliðstætt ástand geti myndast hér, að það verði mjög erfitt að mynda stjórn. Þá taki við langvarandi samningaumleitanir milli flokka sem sá leiðir er forseti kallar til slíks. En, það er ef horft er til skoðanakannana. „Það getur orðið spenna í þessu. Vissulega. En við vitum ekkert um það hvernig menn muni svo kjósa á morgun. Mikil óvissa í loftinu.“ Kosningar 2016 Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Innlent Ætla að opna Bláa lónið 29. nóvember Innlent „RÚV er sá fjölmiðill sem er líklega einna lengst til vinstri á Íslandi“ Innlent Segist svikin af Viðreisn og segir sig úr flokknum Innlent Stöðugt gos og engir skjálftar Innlent Rafmagnsmastur í hættu vegna hraunflæðis Innlent Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Innlent Hlutverk flokksforingja stórlega ofmetið í kosningabaráttunni Innlent Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Innlent Fleiri fréttir Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Hlutverk flokksforingja stórlega ofmetið í kosningabaráttunni Braut rúðu í lögreglubíl Stöðugt gos og engir skjálftar „RÚV er sá fjölmiðill sem er líklega einna lengst til vinstri á Íslandi“ Ætla að opna Bláa lónið 29. nóvember Rafmagnsmastur í hættu vegna hraunflæðis Segist svikin af Viðreisn og segir sig úr flokknum Tilbúin að aflýsa verkföllum í fjórum leikskólum Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Boða verkföll í tíu leikskólum í desember Í beinni frá gosstöðvum, undrun á vegferð seðlabankans og lokasprettur Atburðarás gærdagsins í myndum Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Mikill meirihluti vill ekki sjá sjókvíaeldi í Seyðisfirði Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi FA klagar Willum Þór til umboðsmanns Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Bílar og byggingariðnaður losar mest í Reykjavík „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Rokk og ról í Rockville holunni frestast fram í janúar Framsókn með þriggja prósenta fylgi í borginni Gist í um tuttugu húsum í Grindavík Njarðvíkuræðin heldur sem stendur og vaxtakjörin útskýrð á mannamáli Útkall vegna reyks við Borgarholtsbraut Ekki þörf enn á að stækka varnargarða við Bláa lónið Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Meirihluti styður verkfallsaðgerðir kennara Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Sjá meira
„Mikill misskilningur er að forseti ráði ferð með því að veita „stjórnarmyndunarumboð“. Smári McCarthy óð meira að segja í þessari villu í útvarpsviðtali um samstarfstilboð Pírata þar sem hann tók fram að auðvitað yrði beðið eftir umboði forseta eftir að talningu lyki. Einn bloggari er svo forskrúfaður að segja um samstarfstilboð Pírata til fjögurra flokka: „Í rauninni er þetta vantraustsyfirlýsing á Guðna Th Jóhannesson sem samkvæmt stjórnarskrá og hefðum ber að stýra stjórnarmyndunarviðræðum,“ segir Stefán Jón Hafstein sem nú starfar hjá Þróunarsamvinnustofnun Íslands. Í aðdraganda forsetakosninga efndi Stefán Jón til viðamikils samtals um hlutverk forseta á Facebook. Hann hefur skoðað þetta í þaula og átt í samtali við ýmsa sérfræðinga. Hann segir þetta því miður algengan misskilning. „Engin lagastoð er fyrir þessu „stjórnarmyndunarumboði". Þeir flokkar sem vilja starfa saman og mynda ríkisstjórn á Alþingi og hafa til þess meirihluta gera það einfaldlega og tilkynna forseta og þjóð komi til þess. Þetta getur legið fyrir á sömu mínútu og úrslit liggja fyrir.“ Hins vegar er eitthvað til sem heitir stjórnskipunarhefð en Stefán Jón veltir því fyrir sér hversu lögformlegt gildi slíkt fyrirbæri hefur?Umboð Sigmundar Davíðs á misskilningi byggt Stefán Jón lýsir því svo að hann hafi átt samtal við núverandi forseta, þá sagnfræðing sérfróðan um forsetaembættið, um síðustu áramót einmitt um þetta atriði. „Hann sagði rannsóknir sínar um hvernig þetta hefði gengið fyrir sig í fortíðinni hafa leitt fátt í ljós, afar fá gögn lægju fyrir. Ég spurði í gríni hvort þetta samband forsetans og stjórnmálamanna væru „pappírslaus viðskipti“ og játti hann því hlæjandi. Frumkvæðið að stjórnarmyndun er Alþingis. Klippt og skorið.“Sigmundur Davíð og Ólafur Ragnar sem veitti Sigmundi stjórnarmyndunarumboðið 2013.Síðast var frumkvæðið algerlega Ólafs Ragnars, en spurt er um umboðið? „Vilji forseti án lagastoðar kalla fólk á sinn fund og fela Sigmundi Davíð að mynda stjórn eins og Ólafur Ragnar gerði getur þingið ákveðið að una því. Eða fólk tekur sig bara saman og myndar meirihluta án tillits til þess hvað forseti segir. Lætur hann svo bara vita.“ Þannig má segja að þegar Ólafur Ragnar ákvað að veita Sigmundi Davíð umboð til að mynda stjórn, þá byggi það á misskilningi.Gunnar Thoroddsen tók sjálfur frumkvæðiðStefán Jón bendir á að komi til stjórnarkreppu gæti þurft málamiðlara svo sem Kristján Eldjárn var á sínum tíma, og jafnvel myndunar utanþingsstjórnar eins og Sveinn Björnsson gerði. „Ég var fréttamaður RÚV meðan Eldjárn tók hringinn og var sögulegt þegar Lúðvík Jósepsson fékk umboð. En, þá gekk ekkert í þinginu fyrr en Gunnar Thoroddsen tók sjálfur frumkvæði og myndaði stjórn, lét svo Eldjárn vita! Hann fékk aldrei neitt umboð til að kljúfa D listann. Ég man vel þessa krísu,“ segir Stefán Jón.Guðni telur sig í vera í lykilhlutverkiEn, þó þetta sé svona í pottinn búið, að forsetinn hafi engu sérstöku lögskipuðu hlutverki að gegna nema þá með vísan til einskonar hefðar, virðist Guðni Th. Jóhannesson, nýr forseti lýðveldisins, ekki líta svo á. Og hefur gleymt öllu um „hin pappírslausu viðskipti“. Guðni sagði við Fréttablaðið daginn eftir kjör sitt að snúið gæti reynst að mynda ríkisstjórn. „Forseti ákveður hver skuli fyrst spreyta sig við myndun ríkisstjórnar. Það þarf ég að gera á grundvelli þess sem stjórnmálaleiðtogar segja mér eftir kosningar og á grundvelli þess hvern ég tel líklegastan til að geta myndað ríkisstjórn. Það þarf ekki að vera leiðtogi stærsta flokksins, það þarf ekki að vera leiðtogi þess sem mest hefur unnið á. Það þarf einfaldlega að vera byggt á mati forsetans,“ sagði Guðni þá. En, samkvæmt athugunum Stefáns Jóns þurfa stjórnmálaleiðtogar ekkert að mæna til Bessastaða í þessu sambandi.Alltaf stefnt að meirihlutastjórn Ragnar Aðalsteinsson lögfræðingur segir það sína skoðun að ef tilteknir flokkar komi sér saman um að mynda stjórn, eru með meirihluta á þingi, þá segja þeir forseta Íslands frá því að þeir muni mynda þessa meirihlutastjórn.Ragnar segir það sína skoðun að ef flokkar komi sér saman um stjórn og hafi til þess meirihluta, þá segi þeir forseta einfaldlega frá því.„Ef að slíkt kemur ekki fram þá ræðir forseti Íslands við forystumanna allra stjórnmálaflokka á Alþingi og eftir að hafa hlustað á þá velur hann þann sem hann telur líklegastan til að geta myndað meirihlutastjórn, til að mynda stjórnina. Þá er ég alltaf að tala um meirihlutastjórn,“ segir Ragnar.Mikil óvissa í loftinuEn, það getur komið til þess að enginn geti myndað stjórn og þá kemur utanþingsstjórn til álita. „En stjórnmálamenn vilja ekki slíka stjórn og munu gera allt til að koma í veg fyrir það. Svo má bera þetta saman við ástandið á Spáni, þar hefur starfsstjórn starfað í 10 mánuði án þess að hafa meirihluta á þinginu. Ekki fyrr en fyrir örfáum dögum að nærst stærsti flokkurinn ákvað að leggjast ekki gegn því að forystumaður þess flokks myndi minnihlutastjórn. Þar hafa verið haldnar tvennar kosningar til að geta myndað meirihluta án árangurs.“ Ragnar segir ekki óhugsandi að hliðstætt ástand geti myndast hér, að það verði mjög erfitt að mynda stjórn. Þá taki við langvarandi samningaumleitanir milli flokka sem sá leiðir er forseti kallar til slíks. En, það er ef horft er til skoðanakannana. „Það getur orðið spenna í þessu. Vissulega. En við vitum ekkert um það hvernig menn muni svo kjósa á morgun. Mikil óvissa í loftinu.“
Kosningar 2016 Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Innlent Ætla að opna Bláa lónið 29. nóvember Innlent „RÚV er sá fjölmiðill sem er líklega einna lengst til vinstri á Íslandi“ Innlent Segist svikin af Viðreisn og segir sig úr flokknum Innlent Stöðugt gos og engir skjálftar Innlent Rafmagnsmastur í hættu vegna hraunflæðis Innlent Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Innlent Hlutverk flokksforingja stórlega ofmetið í kosningabaráttunni Innlent Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Innlent Fleiri fréttir Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Hlutverk flokksforingja stórlega ofmetið í kosningabaráttunni Braut rúðu í lögreglubíl Stöðugt gos og engir skjálftar „RÚV er sá fjölmiðill sem er líklega einna lengst til vinstri á Íslandi“ Ætla að opna Bláa lónið 29. nóvember Rafmagnsmastur í hættu vegna hraunflæðis Segist svikin af Viðreisn og segir sig úr flokknum Tilbúin að aflýsa verkföllum í fjórum leikskólum Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Boða verkföll í tíu leikskólum í desember Í beinni frá gosstöðvum, undrun á vegferð seðlabankans og lokasprettur Atburðarás gærdagsins í myndum Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Mikill meirihluti vill ekki sjá sjókvíaeldi í Seyðisfirði Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi FA klagar Willum Þór til umboðsmanns Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Bílar og byggingariðnaður losar mest í Reykjavík „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Rokk og ról í Rockville holunni frestast fram í janúar Framsókn með þriggja prósenta fylgi í borginni Gist í um tuttugu húsum í Grindavík Njarðvíkuræðin heldur sem stendur og vaxtakjörin útskýrð á mannamáli Útkall vegna reyks við Borgarholtsbraut Ekki þörf enn á að stækka varnargarða við Bláa lónið Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Meirihluti styður verkfallsaðgerðir kennara Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Sjá meira