Ráðherrabull Kári Stefánsson skrifar 7. febrúar 2017 07:00 Það birtist svolítið viðtal við nýja dómsmálaráðherrann okkar hana Sigríði Á. Andersen í Fréttatímanum á fimmtudaginn. Tilefnið var að öllum líkindum að ég hafði boðið fram þjónustu Íslenskrar erfðagreiningar til þess að reyna að hysja gagnlegar upplýsingar upp úr lífsýnum sem fundust á vettvangi glæpsins hræðilega sem hefur hvílt svo þungt á þjóðinni. Ég hafði reyndar boðið þetta áður og í öðru samhengi og var í það skiptið eins og í þetta sinn ekki virtur svars. Það er tvennt í orðum dómsmálaráðherra sem ég hef út á að setja: Í Fréttatímanum segir orðrétt: „Þetta hefur komið til skoðunar. Hingað til hefur verið samningur við rannsóknarstofu í Svíþjóð, en árið 2012 – 2013 var skoðað sérstaklega hvort það myndi borga sig að færa þessa starfsemi hingað til lands,“ segir Sigríður. „Tvö fyrirtæki komu til greina og fór innanríkisráðuneytið í greiningarvinnu ásamt ríkislögreglustjóra og lögreglustjóra á höfuðborgarsvæðinu. Og þá mátu menn sem svo að svona samstarf hér á landi svaraði ekki kostnaði. Þar fyrir utan þótti samningurinn við sænska rannsóknarfyrirtækið góður.“ Í fyrsta lagi bauðst Íslensk erfðagreining til þess að annast þetta verkefni ókeypis, annað hvort með því að sjá um greiningu sýna fyrir lögregluna eða hjálpa henni við að koma upp eigin rannsóknarstofu henni að kostnaðarlausu, sem myndi nýta sér tæki, þekkingu, reynslu og gögn Íslenskrar erfðagreiningar. Það er því út í hött að halda því fram að kostnaðargreining hafi leitt til þess að boði okkar hafi verið hafnað nema að svo ólíklega vilji til að sænska rannsóknarstofan borgi lögreglunni íslensku fyrir að fá að vinna með sýnin frá henni. Í öðru lagi er engin þekking eða reynsla til staðar hjá innanríkisráðuneytinu, ríkislögreglustjóra eða lögreglustjóra á höfuðborgarsvæðinu sem gerir þeim kleift að komast að raun um hvað þurfi til þess að setja upp rannsóknarstofu til þess að rýna í DNA á Íslandi. Til þess að ályktun þeirra yrði eitthvað meira en ábyrgðarlaust blaður hefðu þessir aðilar orðið að leita sér ráða hjá þeim sem hafa sett á laggirnar svona rannsóknarstofu á Íslandi. Það er ekkert sem bendir til þess að þeir hafi gert það. Síðan segir Sigríður: „Það var líka sjónarmið að það væri ákveðinn kostur að hafa þessa starfsemi erlendis vegna smæðar samfélagsins.“ Þetta sjónarmið hlýtur að vera einhvers konar samnefnari minnimáttarkenndar og fáfræði. Það er nefnilega ekkert við smæð samfélagsins sem gerir það að verkum að það sé erfiðara að rýna í DNA á Íslandi en erlendis og reynslan sýnir að á þessu sviði höfum við eyjaskeggjar oftast skotið útlendingunum ref fyrir rass. Þess utan er engu erfiðara að verja persónuupplýsingar við greiningu lífsýna á Íslandi en í útlandinu og það er mun meiri reynsla hérlendis í notkun dulkóðunar við slíka vinnu en nokkurs staðar annars staðar í heiminum. Það sem gerir það hins vegar að verkum að það er hreint glapræði að fela þetta verkefni erlendum aðilum er að það er hægt að fá svo miklu meiri upplýsingar (eða vísbendingar) út úr röðum níturbasa í erfðaefni Íslendinga ef vinnan er unnin hér heima. Ástæðan er eftirfarandi: Það má skipta vinnunni við lífsýnin í fjóra þætti, öflun lífsýna á vettvangi, einangrun DNA úr lífsýnum, raðgreiningu DNA (eða arfgerðagreiningu) og úrvinnslu úr gögnum. Fyrsta þáttinn verður auðvitað að vinna á vettvangi en næstu tvo væri hægt að vinna jafnvel í útlandinu eins og hér heima, en engu betur. Ef greining gagna er hins vegar unnin í Svíþjóð er einungis hægt að bera DNA af vettvangi glæps saman við DNA úr einstaklingi sem liggur undir grun. Ef greining gagna ætti sér stað hér á landi gætum við hins vegar sagt með nokkurri vissu úr hvaða einstaklingi lífsýnið sé án þess að þurfa samanburð eða frekari vitnanna við. Þetta gætum við vegna þeirrar reynslu, þekkingar og gagna sem við höfum aflað á rúmlega tuttugu árum. Í þessu felst tækifæri til byltingarkenndra framfara í réttarlæknisfræði. Það má heldur ekki gleyma því að þegar lífsýni er sent til útlanda til greiningar flyst forræði yfir sýninu í hendur þeirra sem lögreglan ræður ekki yfir og lúta ekki íslenskum lögum. Það telst óæskilegt þótt það sé ekki frágangssök. Það er ljóst af ofansögðu að núverandi dómsmálaráðherra líður ekki fyrir tunguhaft þegar hún er beðin að tjá sig um málefni sem hún veit lítið sem ekkert um. Það er bæði gott og vont, gott vegna þess að það minnkar nauðsyn þess að þjóðin taki hana alvarlega þegar hún tjáir sig, vont vegna þess að það minnkar líkurnar á því að þjóðin geti tekið hana alvarlega þegar hún tjáir sig. Það er einnig athyglisvert að ráðuneytið skuli ekki hafa áhuga á því að afla samfélaginu annarrar tæknigetu en þeirrar sem þarf til þess að koma hælisleitendum úr landi á ruddalegan og jafnvel ofbeldisfullan hátt. Svo er það annað lögmál klassískrar rökfræði sem segir okkur að það sé hægt að komast að réttri niðurstöðu á röngum forsendum. Það er nefnilega að öllum líkindum rétt niðurstaða fyrir Íslenska erfðagreiningu að þurfa ekki að sinna réttarlæknisfræðirannsóknum vegna þess að þær hefðu kostað okkur amstur og við hefðum líklega verið réttilega gagnrýnd fyrir að nota upplýsingar sem var aflað í vísindaskyni til þess að negla glæpamenn. Við gerðum okkur fyllilega grein fyrir þessu þegar við buðum fram þjónustu okkar en við erum einfaldlega eins og aðrir í þessu samfélagi að þegar birnuharmleikir eiga sér stað eru nokkrar líkur á því að tilfinningar beri skynsemina ofurliði. En það er líka hægt, og líklegra en hitt, að menn komist að rangri niðurstöðu á grundvelli rangra forsendna og ég er handviss um að það er röng niðurstaða fyrir íslenskt samfélag að ráðuneytið hafnaði því að nýta þá möguleika sem eru raktir hér að ofan. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kári Stefánsson Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar Skoðun Ég var með alþingismanni í meðferð Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Það birtist svolítið viðtal við nýja dómsmálaráðherrann okkar hana Sigríði Á. Andersen í Fréttatímanum á fimmtudaginn. Tilefnið var að öllum líkindum að ég hafði boðið fram þjónustu Íslenskrar erfðagreiningar til þess að reyna að hysja gagnlegar upplýsingar upp úr lífsýnum sem fundust á vettvangi glæpsins hræðilega sem hefur hvílt svo þungt á þjóðinni. Ég hafði reyndar boðið þetta áður og í öðru samhengi og var í það skiptið eins og í þetta sinn ekki virtur svars. Það er tvennt í orðum dómsmálaráðherra sem ég hef út á að setja: Í Fréttatímanum segir orðrétt: „Þetta hefur komið til skoðunar. Hingað til hefur verið samningur við rannsóknarstofu í Svíþjóð, en árið 2012 – 2013 var skoðað sérstaklega hvort það myndi borga sig að færa þessa starfsemi hingað til lands,“ segir Sigríður. „Tvö fyrirtæki komu til greina og fór innanríkisráðuneytið í greiningarvinnu ásamt ríkislögreglustjóra og lögreglustjóra á höfuðborgarsvæðinu. Og þá mátu menn sem svo að svona samstarf hér á landi svaraði ekki kostnaði. Þar fyrir utan þótti samningurinn við sænska rannsóknarfyrirtækið góður.“ Í fyrsta lagi bauðst Íslensk erfðagreining til þess að annast þetta verkefni ókeypis, annað hvort með því að sjá um greiningu sýna fyrir lögregluna eða hjálpa henni við að koma upp eigin rannsóknarstofu henni að kostnaðarlausu, sem myndi nýta sér tæki, þekkingu, reynslu og gögn Íslenskrar erfðagreiningar. Það er því út í hött að halda því fram að kostnaðargreining hafi leitt til þess að boði okkar hafi verið hafnað nema að svo ólíklega vilji til að sænska rannsóknarstofan borgi lögreglunni íslensku fyrir að fá að vinna með sýnin frá henni. Í öðru lagi er engin þekking eða reynsla til staðar hjá innanríkisráðuneytinu, ríkislögreglustjóra eða lögreglustjóra á höfuðborgarsvæðinu sem gerir þeim kleift að komast að raun um hvað þurfi til þess að setja upp rannsóknarstofu til þess að rýna í DNA á Íslandi. Til þess að ályktun þeirra yrði eitthvað meira en ábyrgðarlaust blaður hefðu þessir aðilar orðið að leita sér ráða hjá þeim sem hafa sett á laggirnar svona rannsóknarstofu á Íslandi. Það er ekkert sem bendir til þess að þeir hafi gert það. Síðan segir Sigríður: „Það var líka sjónarmið að það væri ákveðinn kostur að hafa þessa starfsemi erlendis vegna smæðar samfélagsins.“ Þetta sjónarmið hlýtur að vera einhvers konar samnefnari minnimáttarkenndar og fáfræði. Það er nefnilega ekkert við smæð samfélagsins sem gerir það að verkum að það sé erfiðara að rýna í DNA á Íslandi en erlendis og reynslan sýnir að á þessu sviði höfum við eyjaskeggjar oftast skotið útlendingunum ref fyrir rass. Þess utan er engu erfiðara að verja persónuupplýsingar við greiningu lífsýna á Íslandi en í útlandinu og það er mun meiri reynsla hérlendis í notkun dulkóðunar við slíka vinnu en nokkurs staðar annars staðar í heiminum. Það sem gerir það hins vegar að verkum að það er hreint glapræði að fela þetta verkefni erlendum aðilum er að það er hægt að fá svo miklu meiri upplýsingar (eða vísbendingar) út úr röðum níturbasa í erfðaefni Íslendinga ef vinnan er unnin hér heima. Ástæðan er eftirfarandi: Það má skipta vinnunni við lífsýnin í fjóra þætti, öflun lífsýna á vettvangi, einangrun DNA úr lífsýnum, raðgreiningu DNA (eða arfgerðagreiningu) og úrvinnslu úr gögnum. Fyrsta þáttinn verður auðvitað að vinna á vettvangi en næstu tvo væri hægt að vinna jafnvel í útlandinu eins og hér heima, en engu betur. Ef greining gagna er hins vegar unnin í Svíþjóð er einungis hægt að bera DNA af vettvangi glæps saman við DNA úr einstaklingi sem liggur undir grun. Ef greining gagna ætti sér stað hér á landi gætum við hins vegar sagt með nokkurri vissu úr hvaða einstaklingi lífsýnið sé án þess að þurfa samanburð eða frekari vitnanna við. Þetta gætum við vegna þeirrar reynslu, þekkingar og gagna sem við höfum aflað á rúmlega tuttugu árum. Í þessu felst tækifæri til byltingarkenndra framfara í réttarlæknisfræði. Það má heldur ekki gleyma því að þegar lífsýni er sent til útlanda til greiningar flyst forræði yfir sýninu í hendur þeirra sem lögreglan ræður ekki yfir og lúta ekki íslenskum lögum. Það telst óæskilegt þótt það sé ekki frágangssök. Það er ljóst af ofansögðu að núverandi dómsmálaráðherra líður ekki fyrir tunguhaft þegar hún er beðin að tjá sig um málefni sem hún veit lítið sem ekkert um. Það er bæði gott og vont, gott vegna þess að það minnkar nauðsyn þess að þjóðin taki hana alvarlega þegar hún tjáir sig, vont vegna þess að það minnkar líkurnar á því að þjóðin geti tekið hana alvarlega þegar hún tjáir sig. Það er einnig athyglisvert að ráðuneytið skuli ekki hafa áhuga á því að afla samfélaginu annarrar tæknigetu en þeirrar sem þarf til þess að koma hælisleitendum úr landi á ruddalegan og jafnvel ofbeldisfullan hátt. Svo er það annað lögmál klassískrar rökfræði sem segir okkur að það sé hægt að komast að réttri niðurstöðu á röngum forsendum. Það er nefnilega að öllum líkindum rétt niðurstaða fyrir Íslenska erfðagreiningu að þurfa ekki að sinna réttarlæknisfræðirannsóknum vegna þess að þær hefðu kostað okkur amstur og við hefðum líklega verið réttilega gagnrýnd fyrir að nota upplýsingar sem var aflað í vísindaskyni til þess að negla glæpamenn. Við gerðum okkur fyllilega grein fyrir þessu þegar við buðum fram þjónustu okkar en við erum einfaldlega eins og aðrir í þessu samfélagi að þegar birnuharmleikir eiga sér stað eru nokkrar líkur á því að tilfinningar beri skynsemina ofurliði. En það er líka hægt, og líklegra en hitt, að menn komist að rangri niðurstöðu á grundvelli rangra forsendna og ég er handviss um að það er röng niðurstaða fyrir íslenskt samfélag að ráðuneytið hafnaði því að nýta þá möguleika sem eru raktir hér að ofan. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar
Skoðun Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun