Menn eru nokkuð sniðhvassir þessa dagana Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 30. september 2017 10:00 Sölvi fiskaði orð upp úr fornritunum sem honum þóttu skemmtileg og eru dauð núna eða enn í málinu. Vísir/Anton Brink Mörg gleymd orð eru góð og mér finnst þau mættu alveg lifna aftur. Eitt af þeim er herneskja. Það ætti vel við núna þegar verið er að tala um herbúnað Norður-Kóreu. Herneskja er úr riddarasögu, riddarar áttu herneskju, brynju, hjálm, skjöld og sverð. Til var líka orðið barneskja sem orðið bernska útrýmdi. Orð sem eru mynduð eins og harðneskja í nútímamáli. Sniðhvass er gott orð, þýðir það sama og vígdjarfur eða herskár. Það passar nú aldeilis um pólitíkina núna, þar eru menn nokkuð sniðhvassir þessa dagana og nú er eftir að finna einhverja „sendilega“ til að fara í framboð, sendilegir eru þeir sem eru frambærilegir.“ Það er Sölvi Sveinsson, fyrrverandi skólameistari í Ármúla og Versló, sem hefur orðið. Ný bók er komin út eftir hann: Geymdur eða gleymdur orðaforði, sú fimmta sem hann skrifar í sama flokki – með fram öðrum störfum. „Ég byrjaði árið 1991 á bók sem heitir Íslensk orðtök með skýringum og dæmum úr daglegu máli. Í kjölfarið komu Íslenskir málshættir, svo Saga orðanna og árið 2015 gaf ég út Táknin í málinu. Samhliða þessu öllu dundaði ég við þá bók sem var að koma út núna. Las allar útgáfur Hins íslenska fornritafélags, Íslendingasögur, konungasögur, biskupasögur og fleira og fiskaði upp orð sem mér fannst skemmtileg og eru ýmist dauð núna eða enn í málinu.“Nýja bókin ætti að nýtast þeim sem vilja auðga mál sitt, að mati Sölva. „Fjölmiðlar eru dálítið grimmir í að gera einhver orð vinsæl. Nú þegar flestir eru farnir að vinna innanhúss talar fólk oft um snjóstorm. Það er bein þýðing úr erlendum málum en við eigum mörg orð meira lýsandi yfir slíkt veður, svo sem skafrenning, éljagang, snjókomu, byl, hríð, kafald og logndrífu,“ nefnir hann sem dæmi. Þrátt fyrir allt telur Sölvi íslenskt mál enn fjölbreytt. „Orðaforði þjóðar hlýtur alltaf að vera síbreytilegur af því fólk þarf að hafa orð yfir alla hluti sem það hefur í kringum sig. Enn lifir margt úr gamla málinu, þó að það fari minnkandi, en margt hefur líka bæst við með nýrri tækni, nýjum búsetuháttum og aðstæðum. Því held ég að íslenskan hafi aldrei verið notuð um fjölbreyttari svið en núna. Hins vegar hefur málið týnt mörgum af fallegum blæbrigðum sínum, því einstök orð vilja verða svo frek að þau útrýma öðrum.“ Menning Mest lesið Aron selur húsið ári eftir kaupin Lífið Versti óttinn að raungerast Lífið Með 120 þúsund króna Dior der í golfi Lífið „Ég er miklu oftar gröð en hann“ Lífið Setning Steinda gerði keppendur brjálaða Lífið Frægt fólk og feimnir karlar leita til Valgerðar spákonu Lífið Björn keypti sex hundruð ára höll í Frakklandi og ætlar að gera hana upp Lífið Myndaveisla: Víkingskonur kunna að halda gott partí Lífið „Þetta eru mjög vondir samningar við Storytel“ Menning Fagna tuttugu ára afmæli og troða upp á Grund Tónlist Fleiri fréttir Setja upp árekstur og hefja saman rekstur „Þetta eru mjög vondir samningar við Storytel“ Varpa ljósi á mikilvægi og gæði íslenskrar hönnunar „Við þurfum öll að halda í barnið innra með okkur“ Menningarritstjóri ráðinn framkvæmdastjóri Fullt út úr dyrum þegar Eiríkur Bergmann kynnti ferðafélagann Tínu Hvað gerist þegar Laddi hittir Eirík Fjalar, Skrám og Elsu Lund? „Alltaf að fylgja hjartanu í stað þess að velja einföldu leiðina“ Usli og glæsileiki á Kjarvalsstöðum Valgeir sár og Bubbi og Bó hneykslaðir Stappfullt á eina stærstu menningarhátíð ársins Sjóðheitt menningarrými á Baldursgötu Asifa Majid hlýtur Vigdísarverðlaunin 2024 Bjarni Ben fagnaði 140 ára afmæli Listasafns Íslands Han Kang hlýtur bókmenntaverðlaun Nóbels Bein útsending: Hver hlýtur bókmenntaverðlaun Nóbels? „Þetta er móðgun gegn Íslandi“ Henti listaverkinu í ruslið Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið „Hrátt háþróað krass, langt leitt krot“ Bjóða landsmönnum nauðbeygð til messu Allt í banönum á Brút Bríet lét sig ekki vanta á sýningaropnun Ynju Blævar Út um allar koppagrundir Alþingis: „Froðan flæðir endalaust, það er bara froða froða“ Sjá meira
Mörg gleymd orð eru góð og mér finnst þau mættu alveg lifna aftur. Eitt af þeim er herneskja. Það ætti vel við núna þegar verið er að tala um herbúnað Norður-Kóreu. Herneskja er úr riddarasögu, riddarar áttu herneskju, brynju, hjálm, skjöld og sverð. Til var líka orðið barneskja sem orðið bernska útrýmdi. Orð sem eru mynduð eins og harðneskja í nútímamáli. Sniðhvass er gott orð, þýðir það sama og vígdjarfur eða herskár. Það passar nú aldeilis um pólitíkina núna, þar eru menn nokkuð sniðhvassir þessa dagana og nú er eftir að finna einhverja „sendilega“ til að fara í framboð, sendilegir eru þeir sem eru frambærilegir.“ Það er Sölvi Sveinsson, fyrrverandi skólameistari í Ármúla og Versló, sem hefur orðið. Ný bók er komin út eftir hann: Geymdur eða gleymdur orðaforði, sú fimmta sem hann skrifar í sama flokki – með fram öðrum störfum. „Ég byrjaði árið 1991 á bók sem heitir Íslensk orðtök með skýringum og dæmum úr daglegu máli. Í kjölfarið komu Íslenskir málshættir, svo Saga orðanna og árið 2015 gaf ég út Táknin í málinu. Samhliða þessu öllu dundaði ég við þá bók sem var að koma út núna. Las allar útgáfur Hins íslenska fornritafélags, Íslendingasögur, konungasögur, biskupasögur og fleira og fiskaði upp orð sem mér fannst skemmtileg og eru ýmist dauð núna eða enn í málinu.“Nýja bókin ætti að nýtast þeim sem vilja auðga mál sitt, að mati Sölva. „Fjölmiðlar eru dálítið grimmir í að gera einhver orð vinsæl. Nú þegar flestir eru farnir að vinna innanhúss talar fólk oft um snjóstorm. Það er bein þýðing úr erlendum málum en við eigum mörg orð meira lýsandi yfir slíkt veður, svo sem skafrenning, éljagang, snjókomu, byl, hríð, kafald og logndrífu,“ nefnir hann sem dæmi. Þrátt fyrir allt telur Sölvi íslenskt mál enn fjölbreytt. „Orðaforði þjóðar hlýtur alltaf að vera síbreytilegur af því fólk þarf að hafa orð yfir alla hluti sem það hefur í kringum sig. Enn lifir margt úr gamla málinu, þó að það fari minnkandi, en margt hefur líka bæst við með nýrri tækni, nýjum búsetuháttum og aðstæðum. Því held ég að íslenskan hafi aldrei verið notuð um fjölbreyttari svið en núna. Hins vegar hefur málið týnt mörgum af fallegum blæbrigðum sínum, því einstök orð vilja verða svo frek að þau útrýma öðrum.“
Menning Mest lesið Aron selur húsið ári eftir kaupin Lífið Versti óttinn að raungerast Lífið Með 120 þúsund króna Dior der í golfi Lífið „Ég er miklu oftar gröð en hann“ Lífið Setning Steinda gerði keppendur brjálaða Lífið Frægt fólk og feimnir karlar leita til Valgerðar spákonu Lífið Björn keypti sex hundruð ára höll í Frakklandi og ætlar að gera hana upp Lífið Myndaveisla: Víkingskonur kunna að halda gott partí Lífið „Þetta eru mjög vondir samningar við Storytel“ Menning Fagna tuttugu ára afmæli og troða upp á Grund Tónlist Fleiri fréttir Setja upp árekstur og hefja saman rekstur „Þetta eru mjög vondir samningar við Storytel“ Varpa ljósi á mikilvægi og gæði íslenskrar hönnunar „Við þurfum öll að halda í barnið innra með okkur“ Menningarritstjóri ráðinn framkvæmdastjóri Fullt út úr dyrum þegar Eiríkur Bergmann kynnti ferðafélagann Tínu Hvað gerist þegar Laddi hittir Eirík Fjalar, Skrám og Elsu Lund? „Alltaf að fylgja hjartanu í stað þess að velja einföldu leiðina“ Usli og glæsileiki á Kjarvalsstöðum Valgeir sár og Bubbi og Bó hneykslaðir Stappfullt á eina stærstu menningarhátíð ársins Sjóðheitt menningarrými á Baldursgötu Asifa Majid hlýtur Vigdísarverðlaunin 2024 Bjarni Ben fagnaði 140 ára afmæli Listasafns Íslands Han Kang hlýtur bókmenntaverðlaun Nóbels Bein útsending: Hver hlýtur bókmenntaverðlaun Nóbels? „Þetta er móðgun gegn Íslandi“ Henti listaverkinu í ruslið Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið „Hrátt háþróað krass, langt leitt krot“ Bjóða landsmönnum nauðbeygð til messu Allt í banönum á Brút Bríet lét sig ekki vanta á sýningaropnun Ynju Blævar Út um allar koppagrundir Alþingis: „Froðan flæðir endalaust, það er bara froða froða“ Sjá meira