Fíkniefnið sykur Þórgnýr Einar Albertsson skrifar 6. desember 2018 06:30 „Jafnt í dýrum sem mönnum sýna sönnunargögnin fram á mikilvæga samsvörun og skörun vímuefna- og sykurneyslu. Bæði í áhrifunum á heilastarfsemina og á hegðun,“ kom fram í grein British Journal of Sports Medicine. Vísir/getty Sykur er að finna í einhverri mynd í öllum mat sem inniheldur kolvetni. Til að mynda ávöxtum, grænmeti, korni og mjólkurvörum. Og þótt rannsóknir hafi sýnt fram á að óhófleg neysla ávaxta, grænmetis og korns auki líkurnar á hjartasjúkdómum, sykursýki og ákveðnum afbrigðum krabbameins stafar helsta hættan af neyslu viðbætts sykurs, að því er kemur fram hjá bresku heilbrigðisstofnuninni, læknadeild Harvard-háskóla og víðar.Sykurneysla barna mikil Landskönnun á mataræði Íslendinga sem gerð var 2010 og 2011 leiddi í ljós að Íslendingar á aldrinum átján til áttatíu ára fái að meðaltali tæp níu prósent orku úr viðbættum sykri. Það er undir tíu prósenta viðmiði Embættis landlæknis en þó er tekið fram á vef Landlæknis að talið sé að enn frekari takmörkun gæti verið til bóta. Yngri Íslendingar neyta svo meiri sykurs. Sex ára börn fá ellefu prósent orku úr viðbættum sykri, níu ára börn þrettán prósent og fimmtán ára börn sextán prósent. Embættið birtir á vef sínum hagnýtar upplýsingar um sykurneyslu. Þar kemur fram að viðbættur sykur þurfi ekki endilega að birtast okkur í mynd hvíts sykurs. Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs. „Það skiptir ekki máli hvaða tegund af sykri er um að ræða, almennt er ekki hollara að bæta í matvælin einni sykurtegund fremur en annarri,“ segir á vef Landlæknis. Þar er fólki ráðlagt að drekka vatn eða kolsýrt vatn án sítrónusýru í stað gos- eða svaladrykkja, að gæta hófs í neyslu á sælgæti, kökum, kexi og ís og fá sér fremur hnetur, fræ eða ávexti.Sykur og hjartað „Áhrif óhóflegrar neyslu sykurs á líkurnar á offitu og sykursýki eru vel þekkt. En það gæti komið mörgum á óvart hversu mikið sykurneyslan hefur áhrif á hjartað,“ sagði Frank Hu, prófessor í næringarfræði við Harvard, í grein sem birtist á vef læknadeildar skólans. Hu og kollegar hans fengu rannsókn sína á áhrifum neyslu viðbætts sykurs á hjartað birta í JAMA Internal Medicine árið 2014. Þar sýndu rannsakendurnir fram á tengsl mikillar neyslu á sykri og aukinna líka á því að deyja úr hjartasjúkdómum. Rannsóknin var gerð á fimmtán ára tímabili. Líkur þátttakenda, sem fengu sautján til 21 prósent hitaeininga úr sykri, á því að deyja úr hjartasjúkdómi voru 38 prósentum hærri en þeirra sem fengu átta prósent hitaeininga úr sykri.Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs.Vísir/getty„Til að gera langa sögu stutta þá aukast líkurnar á hjartasjúkdómum eftir því sem sykurneysla eykst,“ sagði Hu og bætti við að sykurneysla virtist svo hafa enn frekari óbein áhrif sem hefðu þó ekki verið fyllilega rannsökuð. Til að mynda gæti sykurneysla leitt til lifrarsjúkdóma. Hu varaði þó við því að fara of geyst í að skera niður neyslu viðbætts sykurs. „Þú gætir lent í því að vera sífellt að teygja þig í einföld kolvetni til þess að svara þörfinni, til að mynda hvítt brauð. Það hækkar blóðsykurinn. Svo gætirðu farið að leita meira í saltan mat sem veldur hjartanu einnig vandræðum.Slæm áhrif á lifur San Francisco-deild Háskólans í Kaliforníu rekur vef sem nefnist Sugar Science þar sem finna má mikið af upplýsingum um áhrif sykurneyslu. Þar er til dæmis fjallað um að of mikill frúktósi, eða ávaxtasykur, sem er ein helsta sykran sem nýtt er sem viðbættur sykur og má þar að auki finna í ávöxtum, geti haft sams konar áhrif á lifrina og óhófleg áfengisneysla. 31 prósent fullorðinna Bandaríkjamanna hefur til að mynda þróað með sér fitulifur af þessum sökum (e. nonalchoholic fatty liver disease). Einnig kemur fram að rannsóknir hafi sýnt fram á að fyrir marga leiði sykurneysla til breytinga í randkerfi heilans, sem stýrir hvötum og tilfinningum. Þannig kalli sykurneysla á bæði fráhvarfseinkenni og þörfina fyrir meiri sykur. Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Fíkniefnið sykur Rannsókn þriggja fræðimanna sem birtist í ritrýnda tímaritinu Neuroscience & Biobehavioral Reviews árið 2008 sýndi fram á að rottur gætu í ákveðnum tilfellum orðið háðar sykri. „Þetta gæti mátt heimfæra yfir á mannfólk, eins og gefið hefur verið til kynna í rannsóknum á átröskunum og offitu,“ sagði í útdrætti skýrslu rannsakendanna.Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Vísir/gettyÞar segir að sykurneysla valdi því að dópamín og ópíóðar myndist í heilanum. Þar af leiðandi megi draga þá ályktun að sykur sé í raun ávanabindandi. Fleiri rannsóknir hafa verið gerðar sem styðja þessa staðhæfingu. Þrír rannsakendur fengu birta grein á síðasta ári í British Journal of Sports Medicine þar sem farið var yfir þann fjölda rannsókna sem hafa verið gerðar á því hvort sykur sé ávanabindandi. Fram kom að ýmsar rannsóknir á dýrum hefðu leitt í ljós að sykurneysla valdi fleiri einkennum fíknar en er nóg til þess að sykur teljist ávanabindandi efni. Slíkar rannsóknir hafi aukinheldur sýnt fram á álíka hegðun og við neyslu vímuefna. Til að mynda fráhvarfseinkenni og sterka þörf fyrir næsta skammt. „Jafnt í dýrum sem mönnum sýna sönnunargögnin fram á mikilvæga samsvörun og skörun vímuefna- og sykurneyslu. Bæði í áhrifunum á heilastarfsemina og á hegðun,“ sagði í útdrætti greinarinnar. Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Heilsa Mest lesið Umdeild sameining sánuklefa: „Mér finnst allir vera óánægðir með þetta“ Innlent Kona á fertugsaldri lést í slysinu á Sæbraut Innlent Fjöldi skotflauga lenti í Ísrael Erlent Helga Mogensen látin Innlent Trump lét sér ekki segjast og endurtók lygina Erlent Flugfreyjan frestaði íbúðakaupum og fórnaði sparnaðinum í flugnám Innlent Ungur ökumaður ekki grunaður um akstur undir áhrifum Innlent Hámhorfa Netflix og hanga í síma en gleyma börnunum Innlent Fimmti hver ökumaður með óeðlileg afskipti við slysstað Innlent Telur lykilspurningum um banaslysið enn ósvarað Innlent Fleiri fréttir Netanyahu heitir hefndum Bein útsending: Walz og Vance hittast í fyrsta sinn Minnst sex látnir í skotárás í Tel Avív Fjöldi skotflauga lenti í Ísrael Segja eldflaugaárás frá Íran væntanlega Enn ein reikistjarnan í „bakgarði“ sólkerfisins Hækka fjárútlát til varnarmála um þriðjung Reyna að tengja Pelicot við fleiri nauðganir og morð Síðasta kolaorkuveri Bretlands lokað Ungt fólk býr lengst heima í Króatíu en styst í Finnlandi Hundrað ára eftir tæp tvö ár á banalegunni Trump lét sér ekki segjast og endurtók lygina Árásir Ísraelsmanna í Líbanon héldu áfram í nótt Rutte tekur við af Stoltenberg Ísraelsher ræðst inn í Líbanon Saka rússneskan flugmann um „ófagmannlega“ hegðun „Fordæmalausar“ hörmungar eftir Helenu Sérsveitarmenn gera áhlaup á Líbanon í undirbúningi innrásar Fyrsti sigur hægriöfgaflokks frá seinna stríði Mun boða til kosninga um leið og hann tekur við Rangt af Netflix að halda því fram að Baby Reindeer væri „sönn saga“ Þrjátíu fórust í einni sýslu í Norður-Karólínu Ísraelar herja á miðborg Beirút Frelsisflokkurinn stærstur í Austurríki Ísrael gerir loftárásir á Jemen Hera Björk segir frá raunum sínum í Georgíu Fólk stekkur á milli húsþaka til að komast lífs af Átta ára drengur skotinn í höfuð og andlit Fimmtán látnir í nýjustu árásum Ísraelshers Segir Harris veika á geði Sjá meira
Sykur er að finna í einhverri mynd í öllum mat sem inniheldur kolvetni. Til að mynda ávöxtum, grænmeti, korni og mjólkurvörum. Og þótt rannsóknir hafi sýnt fram á að óhófleg neysla ávaxta, grænmetis og korns auki líkurnar á hjartasjúkdómum, sykursýki og ákveðnum afbrigðum krabbameins stafar helsta hættan af neyslu viðbætts sykurs, að því er kemur fram hjá bresku heilbrigðisstofnuninni, læknadeild Harvard-háskóla og víðar.Sykurneysla barna mikil Landskönnun á mataræði Íslendinga sem gerð var 2010 og 2011 leiddi í ljós að Íslendingar á aldrinum átján til áttatíu ára fái að meðaltali tæp níu prósent orku úr viðbættum sykri. Það er undir tíu prósenta viðmiði Embættis landlæknis en þó er tekið fram á vef Landlæknis að talið sé að enn frekari takmörkun gæti verið til bóta. Yngri Íslendingar neyta svo meiri sykurs. Sex ára börn fá ellefu prósent orku úr viðbættum sykri, níu ára börn þrettán prósent og fimmtán ára börn sextán prósent. Embættið birtir á vef sínum hagnýtar upplýsingar um sykurneyslu. Þar kemur fram að viðbættur sykur þurfi ekki endilega að birtast okkur í mynd hvíts sykurs. Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs. „Það skiptir ekki máli hvaða tegund af sykri er um að ræða, almennt er ekki hollara að bæta í matvælin einni sykurtegund fremur en annarri,“ segir á vef Landlæknis. Þar er fólki ráðlagt að drekka vatn eða kolsýrt vatn án sítrónusýru í stað gos- eða svaladrykkja, að gæta hófs í neyslu á sælgæti, kökum, kexi og ís og fá sér fremur hnetur, fræ eða ávexti.Sykur og hjartað „Áhrif óhóflegrar neyslu sykurs á líkurnar á offitu og sykursýki eru vel þekkt. En það gæti komið mörgum á óvart hversu mikið sykurneyslan hefur áhrif á hjartað,“ sagði Frank Hu, prófessor í næringarfræði við Harvard, í grein sem birtist á vef læknadeildar skólans. Hu og kollegar hans fengu rannsókn sína á áhrifum neyslu viðbætts sykurs á hjartað birta í JAMA Internal Medicine árið 2014. Þar sýndu rannsakendurnir fram á tengsl mikillar neyslu á sykri og aukinna líka á því að deyja úr hjartasjúkdómum. Rannsóknin var gerð á fimmtán ára tímabili. Líkur þátttakenda, sem fengu sautján til 21 prósent hitaeininga úr sykri, á því að deyja úr hjartasjúkdómi voru 38 prósentum hærri en þeirra sem fengu átta prósent hitaeininga úr sykri.Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs.Vísir/getty„Til að gera langa sögu stutta þá aukast líkurnar á hjartasjúkdómum eftir því sem sykurneysla eykst,“ sagði Hu og bætti við að sykurneysla virtist svo hafa enn frekari óbein áhrif sem hefðu þó ekki verið fyllilega rannsökuð. Til að mynda gæti sykurneysla leitt til lifrarsjúkdóma. Hu varaði þó við því að fara of geyst í að skera niður neyslu viðbætts sykurs. „Þú gætir lent í því að vera sífellt að teygja þig í einföld kolvetni til þess að svara þörfinni, til að mynda hvítt brauð. Það hækkar blóðsykurinn. Svo gætirðu farið að leita meira í saltan mat sem veldur hjartanu einnig vandræðum.Slæm áhrif á lifur San Francisco-deild Háskólans í Kaliforníu rekur vef sem nefnist Sugar Science þar sem finna má mikið af upplýsingum um áhrif sykurneyslu. Þar er til dæmis fjallað um að of mikill frúktósi, eða ávaxtasykur, sem er ein helsta sykran sem nýtt er sem viðbættur sykur og má þar að auki finna í ávöxtum, geti haft sams konar áhrif á lifrina og óhófleg áfengisneysla. 31 prósent fullorðinna Bandaríkjamanna hefur til að mynda þróað með sér fitulifur af þessum sökum (e. nonalchoholic fatty liver disease). Einnig kemur fram að rannsóknir hafi sýnt fram á að fyrir marga leiði sykurneysla til breytinga í randkerfi heilans, sem stýrir hvötum og tilfinningum. Þannig kalli sykurneysla á bæði fráhvarfseinkenni og þörfina fyrir meiri sykur. Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Fíkniefnið sykur Rannsókn þriggja fræðimanna sem birtist í ritrýnda tímaritinu Neuroscience & Biobehavioral Reviews árið 2008 sýndi fram á að rottur gætu í ákveðnum tilfellum orðið háðar sykri. „Þetta gæti mátt heimfæra yfir á mannfólk, eins og gefið hefur verið til kynna í rannsóknum á átröskunum og offitu,“ sagði í útdrætti skýrslu rannsakendanna.Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Vísir/gettyÞar segir að sykurneysla valdi því að dópamín og ópíóðar myndist í heilanum. Þar af leiðandi megi draga þá ályktun að sykur sé í raun ávanabindandi. Fleiri rannsóknir hafa verið gerðar sem styðja þessa staðhæfingu. Þrír rannsakendur fengu birta grein á síðasta ári í British Journal of Sports Medicine þar sem farið var yfir þann fjölda rannsókna sem hafa verið gerðar á því hvort sykur sé ávanabindandi. Fram kom að ýmsar rannsóknir á dýrum hefðu leitt í ljós að sykurneysla valdi fleiri einkennum fíknar en er nóg til þess að sykur teljist ávanabindandi efni. Slíkar rannsóknir hafi aukinheldur sýnt fram á álíka hegðun og við neyslu vímuefna. Til að mynda fráhvarfseinkenni og sterka þörf fyrir næsta skammt. „Jafnt í dýrum sem mönnum sýna sönnunargögnin fram á mikilvæga samsvörun og skörun vímuefna- og sykurneyslu. Bæði í áhrifunum á heilastarfsemina og á hegðun,“ sagði í útdrætti greinarinnar.
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Heilsa Mest lesið Umdeild sameining sánuklefa: „Mér finnst allir vera óánægðir með þetta“ Innlent Kona á fertugsaldri lést í slysinu á Sæbraut Innlent Fjöldi skotflauga lenti í Ísrael Erlent Helga Mogensen látin Innlent Trump lét sér ekki segjast og endurtók lygina Erlent Flugfreyjan frestaði íbúðakaupum og fórnaði sparnaðinum í flugnám Innlent Ungur ökumaður ekki grunaður um akstur undir áhrifum Innlent Hámhorfa Netflix og hanga í síma en gleyma börnunum Innlent Fimmti hver ökumaður með óeðlileg afskipti við slysstað Innlent Telur lykilspurningum um banaslysið enn ósvarað Innlent Fleiri fréttir Netanyahu heitir hefndum Bein útsending: Walz og Vance hittast í fyrsta sinn Minnst sex látnir í skotárás í Tel Avív Fjöldi skotflauga lenti í Ísrael Segja eldflaugaárás frá Íran væntanlega Enn ein reikistjarnan í „bakgarði“ sólkerfisins Hækka fjárútlát til varnarmála um þriðjung Reyna að tengja Pelicot við fleiri nauðganir og morð Síðasta kolaorkuveri Bretlands lokað Ungt fólk býr lengst heima í Króatíu en styst í Finnlandi Hundrað ára eftir tæp tvö ár á banalegunni Trump lét sér ekki segjast og endurtók lygina Árásir Ísraelsmanna í Líbanon héldu áfram í nótt Rutte tekur við af Stoltenberg Ísraelsher ræðst inn í Líbanon Saka rússneskan flugmann um „ófagmannlega“ hegðun „Fordæmalausar“ hörmungar eftir Helenu Sérsveitarmenn gera áhlaup á Líbanon í undirbúningi innrásar Fyrsti sigur hægriöfgaflokks frá seinna stríði Mun boða til kosninga um leið og hann tekur við Rangt af Netflix að halda því fram að Baby Reindeer væri „sönn saga“ Þrjátíu fórust í einni sýslu í Norður-Karólínu Ísraelar herja á miðborg Beirút Frelsisflokkurinn stærstur í Austurríki Ísrael gerir loftárásir á Jemen Hera Björk segir frá raunum sínum í Georgíu Fólk stekkur á milli húsþaka til að komast lífs af Átta ára drengur skotinn í höfuð og andlit Fimmtán látnir í nýjustu árásum Ísraelshers Segir Harris veika á geði Sjá meira