Almannaheillasamtök koma löskuð úr kófinu Jónas Guðmundsson skrifar 27. ágúst 2020 11:30 Afleiðingar kórónafaraldursins eru að skýrarast í hugum landsmanna—reyndar erum við lítið farin að gefa gaum að alþjóðlegum þáttum vandans, s.s. vaxandi flóttamannastraumi og aukinni örbirgð á sumum landsvæðum. Við gerum okkur grein fyrir að faraldurinn hefur bæði skammtíma- og langtímaáhrif; vitum að afleiðingarnar eru andlegar, félagslegar og efnahagslegar ekki síður en líkamlegar; við skiljum að aðstæðurnar krefjast oft flókinna og fjölbreyttra úrræða. Eins og annars staðar bera opinberir aðilar hér á landi hitann og þungann af viðbrögðum við faraldrinum. Samt verður sífellt ljósara að virkja þarf marga og ólíka aðila til aðgerða til að takmarka og bæta skaðann. Samtök sem þekkja vel aðstæður afmarkaðra hópa og rækta samband við félagsmenn og aðstandendur—grasrótarsamtök og sjálfstæð félög—geta gegnt lykilhlutverki með því að styðja opinberu aðgerðirnar, taka að sér sértæk verkefni, leggja lið við stefnumótun og rýna opinberar reglur og leiðbeiningar. Enda eru þessi félög lýðræðisleg verkfæri almennings. Fjölþættur vandi Við fáum reglulega sögur af vandanum. Landsamband eldri borgara hefur varað við slæmum áhrifum, jafnvel lífshættulegum, af einangrun á líf eldra fólks. Lögreglan og barnavernd hafa tekið á móti fleiri tilkynningum um heimilisofbeldi en nokkru sinni. Hjálparstarf kirkjunnar hefur aldrei fengið jafnmargar beiðnir um fjárhagsaðstoð (enda eru 17.000 einstaklingar skráðir atvinnulausir hjá Vinnumálastofnun, þar af 4.500 háskólamenntaðir, mun fleiri en í kjölfar bankahrunsins). Pepp Ísland, samtök fólks í fátækt, hafa afgreitt metfjölda matargjafa. Barnaheill og Landsamband ungmennafélaga hafa vakið athygli á kvíða og annarri andlegri vanheilsu ungs fólks. Sjúklingatengd félög hafa lýst áhyggjum af lífskjaraskerðingum sem skjólstæðingar þeirra verða fyrir vegna sóttvarnaraðgerða og annríkis heilbrigðisstofnana en að missa aðgengi að opinberri þjónustu um tíma getur haft langvarandi áhrif á veika einstaklinga. Eins og dæmin sýna hafa almannaheillasamtök látið veirufaraldurinn til sín taka. Félög eldri borgara, Rauði krossinn, Landsbjörg, Heimili og skóli og fjömörg fleiri hafa hlýtt kalli heilbrigðis- og almannavarnayfirvölda um þjónustu, leiðbeiningar, hvatningu og gagnrýnið álit. Geðhjálp, Þroskahjálp og ADHD-samtökin hafa efnt til námskeiða með ráðum til að glíma við breyttar aðstæður. Fjölmörg samtök undirbúa verkefni og atburði í haust til að vinna úr Covid-vandamálum sem bíða úrlausnar. Löskuð úr kófinu Því er hins vegar ekki að neita að almannaheillasamtök koma sjálf talsvert löskuð út úr kófinu. Þau hafa orðið fyrir truflun á starfsemi, þurft að aflýsa viðburðum, misst af fjáröflunartækifærum og tapað þjálfuðum sjálfboðaliðum. Á versta tíma standa þau frammi fyrir skertri getu til að láta til sín taka, eftirspurn eftir starfi þeirra hefur vaxið en getan minnkað. Nú síðast var Reykjavíkumaraþoni Íslandsbanka aflýst, en á síðasta ári söfnuðust 170 millj. Kr. áheit til góðra málefna. Góðgerðarsamtök hafa höfðað til fólks og fyrirtækja um að láta styrki með öðrum hætti af hendi rakna en tekjufallið verður samt sem áður mikið. Almannasamtök í öðrum löndum hafa orðið fyrir svipuðu tekjufalli og hafa bresk og norsk góðgerðasamtök þannig upplýst um stórfellda lækkun tekna sinna vegna veirufaraldursins. Stjórnvöld í þessum löndum hafa veitt almannaheillageiranum verulega styrki til að mæta áfallinu. Hjálpað til að hjálpa til Íslensk stjórnvöld hafa einnig veitt nokkra styrki til sérstakra verkefna í tengslum við faraldurinn, vegna aðgerða gegn ofbeldi, kvíða og einmanaleika, og starfs með börnum og unglingum—samtals að upphæð 130 millj. kr. Það kemur sér vel, en styrkirnir renna jafnan til að standa undir nýjum útgjöldum, ekki til að halda reglulegri starfsemi gangandi. Stjórnvöld gætu gripið til ráða sem ekki kalla á beinan fjárstuðning. Almannaheillasamtök hafa lengi beðið eftir að lagaleg og skattaleg staða þeirra verði styrkt. Stjórnarfrumvarp til laga um félög til almannaheilla hefur legið fyrir alþingi og verið til umræðu í heilan áratug en það myndi styrkja stöðu þessara samtaka með ýmsum hætti. Skattabreytingatillögur sem nefnd fjármálaráðherra um skattalega stöðu þriðja geirans gerði fyrr á árinu liggja ennfremur fyrir. Hvoru tveggja var frestað í vorkófinu. Brýnt er að afgreiðsla þessara mála verði hluti af almennum aðgerðum stjórnvalda gegn afleiðingum veirufaraldursins. Aðgerðir stjórnvalda hafa hingað til fyrst og fremst beinst að því að aðstoða fyrirtæki og verja opinbera þjónustu. Ekki var vanþörf á. Mikilvægt er að höfuðáhersla verði lögð á velferð einstaklinga og fjölskyldna. „Við erum fær um að enginn verði skilinn eftir“ sagði Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra nýlega í viðtali. Ein forsenda þess er að virkja félagasamtök til átaka. Félagasamtök eru í einstæðri stöðu til að takast á við ýmsa þætti kórónuskaðans. Það er eðlilegt að ætlast til mikils af félagasamökum, en við þurfum einnig að viðurkenna að styrkur þeirra hefur verið skertur í faraldrinum. Aðkallandi er að styrkja stöðu þeirra. Höfundur er formaður Almannaheilla, samtaka þriðja geirans. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Félagasamtök Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Myndu H-HH-HHH (hægri) og V-VV-VVV (vinstri) breyta stjórnmálunum? Haukur Arnþórsson Skoðun Bankar gegn þjóð Bjarni Jónsson Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Knatthús á versta stað í Borgarnesi? Sólveig Ólafsdóttir Skoðun Þetta gengur ekki lengur! Reynir Böðvarsson Skoðun Aftur fram af hengifluginu? Ingólfur Sverrisson Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir Skoðun Hvað er fátækt? Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Kópavogur - Að virða og varðveita eigin sögu Svanhildur Bogadóttir Skoðun Ísland og alþjóðasáttmálar Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Myndu H-HH-HHH (hægri) og V-VV-VVV (vinstri) breyta stjórnmálunum? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Aftur fram af hengifluginu? Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kópavogur - Að virða og varðveita eigin sögu Svanhildur Bogadóttir skrifar Skoðun Knatthús á versta stað í Borgarnesi? Sólveig Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að fara aftur þangað með glóðarauga þegar það er að batna? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Bankar gegn þjóð Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir skrifar Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hvað er fátækt? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Evrópusambandið er í vanda Þórður Birgisson skrifar Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Þetta gengur ekki lengur! Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun „Með Guði vinkonu okkar“ Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir skrifar Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar Skoðun Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson skrifar Skoðun Laxalús og varnir gegn henni Jón Sveinsson skrifar Skoðun En hér er ég ekkert... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Við getum ekki beðið í 131 ár Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf hjá Vinstri grænum Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Viðbrögð við vanlíðan ungmenna Sandra Björk Birgisdóttir skrifar Skoðun Valdatafl Skák og Mát! Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun FO: Hvernig getur þú skipt sköpum fyrir konur í Súdan? Áslaug Eva Björnsdóttir skrifar Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Sjá meira
Afleiðingar kórónafaraldursins eru að skýrarast í hugum landsmanna—reyndar erum við lítið farin að gefa gaum að alþjóðlegum þáttum vandans, s.s. vaxandi flóttamannastraumi og aukinni örbirgð á sumum landsvæðum. Við gerum okkur grein fyrir að faraldurinn hefur bæði skammtíma- og langtímaáhrif; vitum að afleiðingarnar eru andlegar, félagslegar og efnahagslegar ekki síður en líkamlegar; við skiljum að aðstæðurnar krefjast oft flókinna og fjölbreyttra úrræða. Eins og annars staðar bera opinberir aðilar hér á landi hitann og þungann af viðbrögðum við faraldrinum. Samt verður sífellt ljósara að virkja þarf marga og ólíka aðila til aðgerða til að takmarka og bæta skaðann. Samtök sem þekkja vel aðstæður afmarkaðra hópa og rækta samband við félagsmenn og aðstandendur—grasrótarsamtök og sjálfstæð félög—geta gegnt lykilhlutverki með því að styðja opinberu aðgerðirnar, taka að sér sértæk verkefni, leggja lið við stefnumótun og rýna opinberar reglur og leiðbeiningar. Enda eru þessi félög lýðræðisleg verkfæri almennings. Fjölþættur vandi Við fáum reglulega sögur af vandanum. Landsamband eldri borgara hefur varað við slæmum áhrifum, jafnvel lífshættulegum, af einangrun á líf eldra fólks. Lögreglan og barnavernd hafa tekið á móti fleiri tilkynningum um heimilisofbeldi en nokkru sinni. Hjálparstarf kirkjunnar hefur aldrei fengið jafnmargar beiðnir um fjárhagsaðstoð (enda eru 17.000 einstaklingar skráðir atvinnulausir hjá Vinnumálastofnun, þar af 4.500 háskólamenntaðir, mun fleiri en í kjölfar bankahrunsins). Pepp Ísland, samtök fólks í fátækt, hafa afgreitt metfjölda matargjafa. Barnaheill og Landsamband ungmennafélaga hafa vakið athygli á kvíða og annarri andlegri vanheilsu ungs fólks. Sjúklingatengd félög hafa lýst áhyggjum af lífskjaraskerðingum sem skjólstæðingar þeirra verða fyrir vegna sóttvarnaraðgerða og annríkis heilbrigðisstofnana en að missa aðgengi að opinberri þjónustu um tíma getur haft langvarandi áhrif á veika einstaklinga. Eins og dæmin sýna hafa almannaheillasamtök látið veirufaraldurinn til sín taka. Félög eldri borgara, Rauði krossinn, Landsbjörg, Heimili og skóli og fjömörg fleiri hafa hlýtt kalli heilbrigðis- og almannavarnayfirvölda um þjónustu, leiðbeiningar, hvatningu og gagnrýnið álit. Geðhjálp, Þroskahjálp og ADHD-samtökin hafa efnt til námskeiða með ráðum til að glíma við breyttar aðstæður. Fjölmörg samtök undirbúa verkefni og atburði í haust til að vinna úr Covid-vandamálum sem bíða úrlausnar. Löskuð úr kófinu Því er hins vegar ekki að neita að almannaheillasamtök koma sjálf talsvert löskuð út úr kófinu. Þau hafa orðið fyrir truflun á starfsemi, þurft að aflýsa viðburðum, misst af fjáröflunartækifærum og tapað þjálfuðum sjálfboðaliðum. Á versta tíma standa þau frammi fyrir skertri getu til að láta til sín taka, eftirspurn eftir starfi þeirra hefur vaxið en getan minnkað. Nú síðast var Reykjavíkumaraþoni Íslandsbanka aflýst, en á síðasta ári söfnuðust 170 millj. Kr. áheit til góðra málefna. Góðgerðarsamtök hafa höfðað til fólks og fyrirtækja um að láta styrki með öðrum hætti af hendi rakna en tekjufallið verður samt sem áður mikið. Almannasamtök í öðrum löndum hafa orðið fyrir svipuðu tekjufalli og hafa bresk og norsk góðgerðasamtök þannig upplýst um stórfellda lækkun tekna sinna vegna veirufaraldursins. Stjórnvöld í þessum löndum hafa veitt almannaheillageiranum verulega styrki til að mæta áfallinu. Hjálpað til að hjálpa til Íslensk stjórnvöld hafa einnig veitt nokkra styrki til sérstakra verkefna í tengslum við faraldurinn, vegna aðgerða gegn ofbeldi, kvíða og einmanaleika, og starfs með börnum og unglingum—samtals að upphæð 130 millj. kr. Það kemur sér vel, en styrkirnir renna jafnan til að standa undir nýjum útgjöldum, ekki til að halda reglulegri starfsemi gangandi. Stjórnvöld gætu gripið til ráða sem ekki kalla á beinan fjárstuðning. Almannaheillasamtök hafa lengi beðið eftir að lagaleg og skattaleg staða þeirra verði styrkt. Stjórnarfrumvarp til laga um félög til almannaheilla hefur legið fyrir alþingi og verið til umræðu í heilan áratug en það myndi styrkja stöðu þessara samtaka með ýmsum hætti. Skattabreytingatillögur sem nefnd fjármálaráðherra um skattalega stöðu þriðja geirans gerði fyrr á árinu liggja ennfremur fyrir. Hvoru tveggja var frestað í vorkófinu. Brýnt er að afgreiðsla þessara mála verði hluti af almennum aðgerðum stjórnvalda gegn afleiðingum veirufaraldursins. Aðgerðir stjórnvalda hafa hingað til fyrst og fremst beinst að því að aðstoða fyrirtæki og verja opinbera þjónustu. Ekki var vanþörf á. Mikilvægt er að höfuðáhersla verði lögð á velferð einstaklinga og fjölskyldna. „Við erum fær um að enginn verði skilinn eftir“ sagði Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra nýlega í viðtali. Ein forsenda þess er að virkja félagasamtök til átaka. Félagasamtök eru í einstæðri stöðu til að takast á við ýmsa þætti kórónuskaðans. Það er eðlilegt að ætlast til mikils af félagasamökum, en við þurfum einnig að viðurkenna að styrkur þeirra hefur verið skertur í faraldrinum. Aðkallandi er að styrkja stöðu þeirra. Höfundur er formaður Almannaheilla, samtaka þriðja geirans.
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir skrifar
Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar
Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar
Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir Skoðun