Skuldaskil Steingríms J. Sigfússonar við sósíalismann Guðmundur Auðunsson skrifar 9. júlí 2021 15:00 Nú hefur Alþingi verið slitið í aðdraganda kosninga sem fram fara 25. september í haust. Fráfarandi forseti Alþingis, Steingrímur Jóhann Sigfússon, lætur nú af störfum sem Alþingismaður eftir langan og viðburðaríkan stjórnmálaferil. Markmið þessa greinarstúfs er að fjalla um feril og áhrif þau sem Steingrímur skilur eftir sig í íslenskum stjórnmálum. Eru þau mjög víðtæk enda er Steingrímur J. Sigfússon einn áhrifamesti og vinsælasti stjórnmálaleiðtogi síns tíma. Steingrímur var kjörinn ungur á þing aðeins 28 ára gamall árið 1983 fyrir Alþýðubandalagið og hefur verið Alþingismaður síðan. Hann var fæddur árið 1955 og ólst upp á Gunnarsstöðum í Þistilfirði. Hann útskrifaðist frá Menntaskólanum á Akureyri með stúdentspróf árið 1976 og fór síðan í nám í Háskóla Íslands og lærði þar Jarðfræði og útskrifaðist með B.Sc. gráðu árið 1981. Fyrir þingsetu vann Steingrímur fyrir sér sem vörubílstjóri, við jarðfræðistörf og jafnframt íþróttafréttamaður hjá RÚV 1982–1983. Eftir að hann komst á þing settist hann í stól Landbúnaðar- og samgönguráðherra 1988-1991. Steingrímur var varaformaður Alþýðubandalagsins 1989-1995 en tapaði naumlega fyrir Margréti Frímannsdóttur í formannskjöri 1995. Þá hófst braut sameiningar á vinstri vængnum sem leiddi til stofnunar Samfylkingarinnar árið 1999. Margir óttuðust að sá flokkur stefndi hraðbyri inn í einhverskonar Blair-isma sem þá var að ryðja sér til rúms. Var Steingrímur þar á meðal og beitti hann sér fyrir stofnun Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs (VG) og var fyrsti formaður hennar. VG byrjaði sem frekar veikur flokkur á vinstri vængnum en jókst að styrk þegar leið á nýju öldin og skapaði sér mikla velvild meðal almennings fyrir að vara við því að nýfrjálshyggjan og útrásin væri á sandi byggð og allt stefndi í hrun sem af varð 2008 eins og flestir muna eftir. Þá tók við tímabil í stjórnmálum þar sem má færa sterk rök fyrir að Steingrímur J. Sigfússon hafi verið valdamesti maður Íslands. Þegar hrunstjórn Sjálfstæðisflokksins og Samfylkingarinnar hafði verið hrakin frá völum í Búsáhaldabyltingunni 2009 varð Steingrímur fyrst fjármálaráðherra og síðan sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra auk efnahags- og viðskiptaráðherra 2011-2012 og síðan atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra 2012-2013, allt í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Má segja að efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hafi verið í höndum Steingríms og með því gífurleg völd í samfélaginu. Ýmislegt tókst vel til í þessari ríkisstjórn, efnahagskerfinu var bjargað og ýmsir skattar á hátekjufólk og eignamenn hækkaðir. Hins vegar varð fljótlega ljóst að ekki var mikinn sósíalisma að finna hjá þessari ríkisstjórn. Hún var kosin með umboði til víðtækra og róttækra breytinga sem hún gerði ekki. Stórir hlutar efnahagskerfisins, þ.á.m. allt bankakerfið, var tekið yfir af samfélaginu í hruninu og var því gott tækifæri til að lýðræðisvæða atvinnulífið og efnahagskerfið og koma því undir félagslega stjórn. Þegar þúsundir fjölskyldna misstu heimili sitt hefði verið kjörið að byggja upp öflugt félagslegt húsnæðiskerfi þannig að fólk gæti haldið áfram að búa í íbúðum sínum áfram, annað hvort sem hlutaðeigendur á móti ríkinu eða sem leigjendur greiðandi lága, félagslega leigu. Það var ekki gert þannig að þúsundir enduðu á götunni og inni í leigukerfi sem var braskvætt með því að færa braskfyrirtækjum eignir ríkisins, hvort sem var í gegnum bankana eða íbúðarlánasjóð, fyrir slikk. Eftir stendur brjálaður leigumarkaður sem fólk er fast innan. Má því segja að þessi ríkisstjórn hafi verið ríkisstjórn hinna glötuðu tækifæra og átti Steingrímur stóran þátt í því að ekki fór betur. Enda varð það ljóst að Steingrímur var enginn sósíalisti og sama átti við marga í flokknum. Hann vildi fyrst og fremst vinna í hófsamri umbótastjórn sem væri fulltrúi stöðugleika og hélt að næsta skrefið í þá átt væri ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og VG. Varð honum að ósk sinni á því kjörtímabili sem er að ljúka og endaði Steingrímur stjórnmálaferil sinn sem forseti Alþingis. Ferill Steingríms J. Sigfússonar á sér merkilega hliðstæðu við annan stjórnmálamann sem var valdamikill í upphafi 20. aldarinnar. Er ég hér að tala um Jónas Jónsson frá Hriflu. Jónas fór ungur í nám til Bretlands í skóla Verkamannaflokksins þar í landi og kom til baka til Íslands með ýmsar róttækar skoðanir í farteskinu og varð hvatamaður stofnunar Alþýðuflokksins árið 1916. Hann tók sér fyrir hendur að stofna Framsóknarflokkinn sama ár og sá hann fyrir sér sem framsækinn bændaflokk með rætur í samvinnuhreyfingunni. Alþýðuflokkurinn átti að vera bæjahjálega Framsóknarflokksins og vann Jónas að því að draga úr sósíalisma Alþýðuflokksins eins og hann best gat, eins og Héðinn Valdimarsson bendir á í greinaflokk sínum sem birtist í Nýju landi veturinn 1938-1939 og kallaði hann þá grein sína Skuldaskil Jónasar Jónssonar við sósíalismann. Jónas var mjög vinsæll og áhrifamikill stjórnmálamaður eins og Steingrímur en báðir voru þeir mjög umdeildir líka. Báðir stofnuðu þeir stjórnmálaflokka sem voru róttækir í málflutningi en róttæknin og sósíalismi málflutningsins virtist víkja fyrir hægfara umbótastefnu þegar þeir settust í ráðherrastóla. Báðir voru þeir áhrifamenn í ríkisstjórnum til vinstri sem gerðu marga góða hluti, sérstaklega Stjórn hinna vinnandi stétta árin 1934-1938, en báðir enduðu feril sinn á samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn sem bæði Jónas (allt er betra en íhaldið) og Steingrímur höfðu þó fordæmt mikið í stjórnmálaferli sínum. Eins og er orðið ljóst þá fékk ég fyrirsögn greinar minnar að láni frá Héðni Valdimarssyni, fyrst formanni Sósíalistaflokksins eldri við stofnun hans árið 1938. Þar greinir hann sögu stjórnmálanna á sínum tíma í gegnum persónu Jónasar Jónssonar eins og ég hef verið að reyna að gera í þessari grein í gegnu persónu Steingríms J. Sigfússonar. Héðinn rekur það sem hann telur dapra þróun skoðana og stefnu Jónasar og telur að hann hafi aldrei í raun verið sósíalisti þó hann hafi oft talað sem slíkur. Það sama tel ég vera með Steingrím. Héðinn skildi það að Íslendingar voru að ganga í gegnum miklar breytingar í stjórnmálum þegar hann skrifaði grein sína. Sósíalistaflokkurinn eldri kom fram á sjónarsviðið og átti eftir að hafa gífurleg áhrif í stjórnmálum. Nú eru Íslendingar líka að ganga í gengum miklar breytingar í stjórnmálum og nú hefur Sósíalistaflokkur Íslands verið stofnaður og býður fram í öllum kjördæmum í haust. Fyrir Héðinn var Jónas táknmynd þeirra stjórnmála sem voru á útleið, fyrir mér er Steingrímur það líka á okkar tímum. Sósíalistaflokkurinn í dag markar nýja byrjun róttækra stjórnmála okkar tíma á sama hátt og Sósíalistaflokkurinn eldri gerði á sínum tíma. Það er því trúa mína að Sósíalistaflokkurinn nýi eigi eftir að hafa að minnsta kosti eins mikil áhrif á íslensk stjórnmál og Sósíalistaflokkurinn gamli. Það er undir okkur komið að tryggja það með góðum kosningasigri sósíalista í haust. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sósíalistaflokkurinn Skoðun: Kosningar 2021 Guðmundur Auðunsson Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Nú hefur Alþingi verið slitið í aðdraganda kosninga sem fram fara 25. september í haust. Fráfarandi forseti Alþingis, Steingrímur Jóhann Sigfússon, lætur nú af störfum sem Alþingismaður eftir langan og viðburðaríkan stjórnmálaferil. Markmið þessa greinarstúfs er að fjalla um feril og áhrif þau sem Steingrímur skilur eftir sig í íslenskum stjórnmálum. Eru þau mjög víðtæk enda er Steingrímur J. Sigfússon einn áhrifamesti og vinsælasti stjórnmálaleiðtogi síns tíma. Steingrímur var kjörinn ungur á þing aðeins 28 ára gamall árið 1983 fyrir Alþýðubandalagið og hefur verið Alþingismaður síðan. Hann var fæddur árið 1955 og ólst upp á Gunnarsstöðum í Þistilfirði. Hann útskrifaðist frá Menntaskólanum á Akureyri með stúdentspróf árið 1976 og fór síðan í nám í Háskóla Íslands og lærði þar Jarðfræði og útskrifaðist með B.Sc. gráðu árið 1981. Fyrir þingsetu vann Steingrímur fyrir sér sem vörubílstjóri, við jarðfræðistörf og jafnframt íþróttafréttamaður hjá RÚV 1982–1983. Eftir að hann komst á þing settist hann í stól Landbúnaðar- og samgönguráðherra 1988-1991. Steingrímur var varaformaður Alþýðubandalagsins 1989-1995 en tapaði naumlega fyrir Margréti Frímannsdóttur í formannskjöri 1995. Þá hófst braut sameiningar á vinstri vængnum sem leiddi til stofnunar Samfylkingarinnar árið 1999. Margir óttuðust að sá flokkur stefndi hraðbyri inn í einhverskonar Blair-isma sem þá var að ryðja sér til rúms. Var Steingrímur þar á meðal og beitti hann sér fyrir stofnun Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs (VG) og var fyrsti formaður hennar. VG byrjaði sem frekar veikur flokkur á vinstri vængnum en jókst að styrk þegar leið á nýju öldin og skapaði sér mikla velvild meðal almennings fyrir að vara við því að nýfrjálshyggjan og útrásin væri á sandi byggð og allt stefndi í hrun sem af varð 2008 eins og flestir muna eftir. Þá tók við tímabil í stjórnmálum þar sem má færa sterk rök fyrir að Steingrímur J. Sigfússon hafi verið valdamesti maður Íslands. Þegar hrunstjórn Sjálfstæðisflokksins og Samfylkingarinnar hafði verið hrakin frá völum í Búsáhaldabyltingunni 2009 varð Steingrímur fyrst fjármálaráðherra og síðan sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra auk efnahags- og viðskiptaráðherra 2011-2012 og síðan atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra 2012-2013, allt í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Má segja að efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hafi verið í höndum Steingríms og með því gífurleg völd í samfélaginu. Ýmislegt tókst vel til í þessari ríkisstjórn, efnahagskerfinu var bjargað og ýmsir skattar á hátekjufólk og eignamenn hækkaðir. Hins vegar varð fljótlega ljóst að ekki var mikinn sósíalisma að finna hjá þessari ríkisstjórn. Hún var kosin með umboði til víðtækra og róttækra breytinga sem hún gerði ekki. Stórir hlutar efnahagskerfisins, þ.á.m. allt bankakerfið, var tekið yfir af samfélaginu í hruninu og var því gott tækifæri til að lýðræðisvæða atvinnulífið og efnahagskerfið og koma því undir félagslega stjórn. Þegar þúsundir fjölskyldna misstu heimili sitt hefði verið kjörið að byggja upp öflugt félagslegt húsnæðiskerfi þannig að fólk gæti haldið áfram að búa í íbúðum sínum áfram, annað hvort sem hlutaðeigendur á móti ríkinu eða sem leigjendur greiðandi lága, félagslega leigu. Það var ekki gert þannig að þúsundir enduðu á götunni og inni í leigukerfi sem var braskvætt með því að færa braskfyrirtækjum eignir ríkisins, hvort sem var í gegnum bankana eða íbúðarlánasjóð, fyrir slikk. Eftir stendur brjálaður leigumarkaður sem fólk er fast innan. Má því segja að þessi ríkisstjórn hafi verið ríkisstjórn hinna glötuðu tækifæra og átti Steingrímur stóran þátt í því að ekki fór betur. Enda varð það ljóst að Steingrímur var enginn sósíalisti og sama átti við marga í flokknum. Hann vildi fyrst og fremst vinna í hófsamri umbótastjórn sem væri fulltrúi stöðugleika og hélt að næsta skrefið í þá átt væri ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og VG. Varð honum að ósk sinni á því kjörtímabili sem er að ljúka og endaði Steingrímur stjórnmálaferil sinn sem forseti Alþingis. Ferill Steingríms J. Sigfússonar á sér merkilega hliðstæðu við annan stjórnmálamann sem var valdamikill í upphafi 20. aldarinnar. Er ég hér að tala um Jónas Jónsson frá Hriflu. Jónas fór ungur í nám til Bretlands í skóla Verkamannaflokksins þar í landi og kom til baka til Íslands með ýmsar róttækar skoðanir í farteskinu og varð hvatamaður stofnunar Alþýðuflokksins árið 1916. Hann tók sér fyrir hendur að stofna Framsóknarflokkinn sama ár og sá hann fyrir sér sem framsækinn bændaflokk með rætur í samvinnuhreyfingunni. Alþýðuflokkurinn átti að vera bæjahjálega Framsóknarflokksins og vann Jónas að því að draga úr sósíalisma Alþýðuflokksins eins og hann best gat, eins og Héðinn Valdimarsson bendir á í greinaflokk sínum sem birtist í Nýju landi veturinn 1938-1939 og kallaði hann þá grein sína Skuldaskil Jónasar Jónssonar við sósíalismann. Jónas var mjög vinsæll og áhrifamikill stjórnmálamaður eins og Steingrímur en báðir voru þeir mjög umdeildir líka. Báðir stofnuðu þeir stjórnmálaflokka sem voru róttækir í málflutningi en róttæknin og sósíalismi málflutningsins virtist víkja fyrir hægfara umbótastefnu þegar þeir settust í ráðherrastóla. Báðir voru þeir áhrifamenn í ríkisstjórnum til vinstri sem gerðu marga góða hluti, sérstaklega Stjórn hinna vinnandi stétta árin 1934-1938, en báðir enduðu feril sinn á samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn sem bæði Jónas (allt er betra en íhaldið) og Steingrímur höfðu þó fordæmt mikið í stjórnmálaferli sínum. Eins og er orðið ljóst þá fékk ég fyrirsögn greinar minnar að láni frá Héðni Valdimarssyni, fyrst formanni Sósíalistaflokksins eldri við stofnun hans árið 1938. Þar greinir hann sögu stjórnmálanna á sínum tíma í gegnum persónu Jónasar Jónssonar eins og ég hef verið að reyna að gera í þessari grein í gegnu persónu Steingríms J. Sigfússonar. Héðinn rekur það sem hann telur dapra þróun skoðana og stefnu Jónasar og telur að hann hafi aldrei í raun verið sósíalisti þó hann hafi oft talað sem slíkur. Það sama tel ég vera með Steingrím. Héðinn skildi það að Íslendingar voru að ganga í gegnum miklar breytingar í stjórnmálum þegar hann skrifaði grein sína. Sósíalistaflokkurinn eldri kom fram á sjónarsviðið og átti eftir að hafa gífurleg áhrif í stjórnmálum. Nú eru Íslendingar líka að ganga í gengum miklar breytingar í stjórnmálum og nú hefur Sósíalistaflokkur Íslands verið stofnaður og býður fram í öllum kjördæmum í haust. Fyrir Héðinn var Jónas táknmynd þeirra stjórnmála sem voru á útleið, fyrir mér er Steingrímur það líka á okkar tímum. Sósíalistaflokkurinn í dag markar nýja byrjun róttækra stjórnmála okkar tíma á sama hátt og Sósíalistaflokkurinn eldri gerði á sínum tíma. Það er því trúa mína að Sósíalistaflokkurinn nýi eigi eftir að hafa að minnsta kosti eins mikil áhrif á íslensk stjórnmál og Sósíalistaflokkurinn gamli. Það er undir okkur komið að tryggja það með góðum kosningasigri sósíalista í haust. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun