Væri eyðumerkurheimur „Dune“ raunverulega lífvænlegur?

Arrakis, sem er nefnd Sandaldan vegna endalausrar eyðimerkurinnar, er lýst sem afar hrjóstrugum og harðbýlum heimi í sagnaheimi Franks Herbert, höfundar Dune-bókanna, og í samnefndri kvikmynd Denis Villeneuve.

Þar fellur ekki dropi af himni og hvergi má finna standandi vatn á yfirborðinu. Fólk á ferli þarf að klæðast sérstökum búningum sem varðveita raka líkamans og heldur því svölu. Ein af fáum dýrategundum sem virðast þrífast þar eru tröllvaxnir sandormar sem ógna verkamönnum sem vinna „krydd“, verðmætasta hráefni Dune-heimsins.

Létu ofurtölvu keyra loftslagslíkan með upplýsingum um Arrakis

Hópur breskra sérfræðinga prófuðu að mata loftslagslíkan sem er notað við rannsóknir á fjarreikistjörnum á þeim upplýsingum sem liggja fyrir um Arrakis í bókunum og ítarefni á netinu, þar á meðal um sporbraut reikistjörnunnar, landafræði hennar og efnasamsetningu lofthjúpsins. Þeir greindu frá niðurstöðum sínum í grein á vefnum The Conversation á dögunum.

Hvað lofthjúpinn varðaði gerðu sérfræðingarnir ráð fyrir að honum svipað að mestu til lofthjúps jarðarinnar. Minna væri af gróðurhúsalofttegundinni koltvísýringi en mesti munurinn væri styrkur ósons. Á jörðinni er aðeins um 0,000001% neðri lofthjúpsins óson en á Arrakis á styrkur þess að vera 0,5%. Óson er mun öflugri gróðurhúsalofttegund en koltvísýringur til skemmri tíma litið.

Það tók ofurtölvur um þrjár vikur að kjamsa á gögnunum um þennan ímyndaða heim. Niðurstaðan var að heimur eins og Arrakis gæti mögulega verið til en hann væri þó nokkuð frábrugðinn því sem Herbert ímyndaði sér á 7. áratug síðustu aldar, áður en loftslagslíkön og ofurtölvur komu til sögunnar.

Frá 70°C að sumri í -75°C að vetri

Í Dune-bókunum bakar sólin eyðimörkina og klettóttar óbyggðir Arrakis. Helstu borgir reikistjörnunnar er að finna nær pólunum þar sem aðstæður eiga að vera mönnum hagfelldari.

Loftslagsfræðingarnir komust þó að annarri niðurstöðu. Á hitabeltissvæði Arrakis næst miðbaugnum væri hitinn yfir hlýjustu mánuðina í kringum 45°C en í þeim svölustu færi hitinn ekki undir 15°C.

Loftslagið væri hins vegar öfgakenndara á miðlægum og hærri breiddargráðum, alveg eins og á jörðinni. Sumrin gætu náð allt að 70°C hita þar. Yfir veturinn gæti frostið náð um -40°C á miðlægum breiddargráðum en allt að -75°C á pólsvæðunum.

Ástæðan fyrir því að hitinn væri hærri á hærri breiddargráðum en í hitabeltinu er rakinn í loftinu. Loftslagslíkanið sýndi að mun meiri raki væri í andrúmsloftinu yfir pólsvæðunum á Arrakis en annars staðar en vatnsgufa er öflug gróðurhúsalofttegund.

Herbert gerði ráð fyrir að ekkert regn félli á Arrakis en líkanið sýnir smávægilega úrkomu. Hún félli þó aðaeins á hærri breiddargráðum á sumrin og á haustin og aðeins á fjöllum og hásléttum.

Enginn grundvöllur væri því fyrir pólhettum sem Herbert talaði um í bókum sínum. Ísinn bráðnaði allur í sumarhitanum og enginn snjór félli yfir vetrarmánuðina til þess að halda pólhettunum við.

Hitabeltið lífvænlegast

Þrátt fyrir allt þetta telja bresku sérfræðingarnir að menn gætu vissulega lifað á Arrakis þó að þar væri ekki sérlega vistlegt. Þvert á það sem kemur fram í bókunum væri hitabeltið lífvænlegast fyrir mannlegar verur. 

Miðlægar breiddargráður þar sem hitinn yrði hærri væru hættulegastar fyrir menn. Þar gæti meðalhitinn á láglendi verið á bilinu 50-60°C og hitamælirinn farið enn hærra einstaka daga.

Utan hitabeltisins gætu öfgar í hina áttina einnig torveldað líf manna. Borgir eins og Arrakeen og Carthag nærri pólunum þyrftu að takast á við bæði öfgahita og kulda sem ekki væri hægt að lifa af án tæknibúnaðar.