Evrópudagur talþjálfunar: Talmeinafræðingar þjóna öllum æviskeiðum Eyrún Ísfold Gísladóttir, Bryndís Guðmundsdóttir og Hjördís Hafsteinsdóttir skrifa 2. mars 2022 08:00 Greinin er skrifuð í tilefni af Evrópudegi talþjálfunar 6. mars n.k. Félag Talmeinafræðinga á Íslandi (FTÍ) er aðili að Evrópusamtökum talmeinafræðinga (ESLA) sem ná til 27 landa í Evrópu og telja yfir 50 þúsund meðlimi. Á hverju ári beina samtökin sjónum að ákveðnu þema sem vakin er sérstök athygli á. Þetta árið er kastljósinu beint að þjónustu talmeinafræðinga þvert á æviskeið; þjónustu sem vegur þungt þegar litið er til tækifæra, möguleika og farsældar í námi og starfi og innihaldsríkra tjáskipta ævina á enda. Snemmtæk íhlutun Þegar ung börn greinast með frávik eða röskun í tileinkun máls, eða grunur vaknar um að málþroski barns víki frá dæmigerðri framvindu, þarf að vera hægt að bregðast við með snemmtækri íhlutun. Ekki er lengur talið ásættanlegt að bíða og sjá til hvort úr rætist. Snemmtæk íhlutun felst m.a. í fræðslu og ráðgjöf til foreldra og fagfólks sem lærir að beita aðferðum sem ýta undir málþroska auk þess sem barninu þarf að standa til boða talþjálfun. Vart þarf að undirstrika mikilvægi á aðkomu talmeinafræðings þegar málþroski ungra barna er í húfi. Að sama skapi þarf að koma í veg fyrir að langir biðlistar eftir talþjálfun valdi því að börn fari á mis við snemmtæka íhlutun með ófyrirséðum afleiðingum. Þörfin er til staðar á öllum æviskeiðum Ákveðinn hópur einstaklinga á öllum æviskeiðum glímir við erfiðleika er varða mál, tal og tjáskipti hvort sem um ræðir meðfæddar orsakir eða áunna erfiðleika í kjölfar sjúkdóma, áfalla eða slysa. Þjónusta talmeinafræðinga þarf því að vera aðgengileg fyrir alla aldurshópa. Hér ná nefna ungt barn með skerta tjáskiptafærni, leikskólabarn með kjörþögli, grunnskólabarn með heyrnarskerðingu, framhaldsskólanema sem stamar, fullorðinn einstakling með raddbandalömun og aldraðan einstakling með málstol af völdum heilablóðfalls. Mikið hefur verið fjallað um brýna þörf barna á leik- og grunnskólaaldri fyrir talþjálfun, m.a. vegna málþroskaröskunar DLD, framburðarerfiðleika, lestrar- og ritunarvanda eða ýmissa fatlana, og hve mikilvægt sé að þau þurfi ekki að bíða mánuðum eða jafnvel árum saman eftir þjónustu. Hins vegar hefur langtum minna verið rætt um þörf eldri aldurshópa fyrir þjónustu talmeinafræðinga sem er þó sannarlega til staðar. Hér má nefna raddvandamál af ýmsum toga, kyngingarörðugleika og ýmsa taugasjúkdóma, s.s. Parkinson, MS og MND. Talmeinafræðingar gegna mikilvægu hlutverki í greiningu, ráðgjöf og meðferð hinna ýmsu erfiðleika og sjúkdóma sem leggjast gjarnan á einstaklinga á fullorðinsárum og þegar líða tekur á ævina. Sú staðreynd liggur fyrir að að þjóðin eldist hratt. Í opinberum skýrslum frá árinu 2021 kemur fram að sjöundi hver landsmaður sé 65 ára eða eldri og að árið 2050 muni fjórði hver landsmaður verða á þeim aldri. Það má því ætla að þörfin fyrir þjónustu talmeinafræðinga vegna endurhæfingar í kjölfar áfalla og sjúkdóma meðal eldra fólks muni aukast margfalt á komandi árum og áratugum. Notkun máls ævina á enda – tjáning fyrir alla Viðeigandi notkun máls er lykill að farsælum samskiptum. En til hvers notum við málið, ungir sem aldnir? Við notum málið m.a. til að heilsa, kveðja og þakka fyrir okkur. Einnig til að biðja um aðstoð, tjá tilfinningar, mótmæla, útskýra, segja frá o.s.frv. Allir þurfa að geta notað málið til tjáskipta, hvort sem það er með hefðbundnum hætti eða óhefðbundnum tjáskiptaleiðum. Það eru sjálfsögð mannréttindi að geta tjáð sig og er m.a. kveðið á um það í Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og mannréttindasáttmálum sem Íslendingar eiga aðild að og við þurfum að leggja metnað okkar í að fylgja eftir. Mikil lífsgæði felast í að geta tjáð sig í ræðu og riti á áreynslulausan og skilvirkan hátt. Flestum finnst það eflaust sjálfsagt og leiða ekki hugann að því að þeir geti orðið fyrir ófyrirséðum áföllum á lífsleiðinni sem skerða möguleika þeirra á að gera sig skiljanlega og eiga eðlileg samskipti við sína nánustu og aðra í umhverfinu. Við búum svo vel að mikil sérfræðileg þekking og reynsla er til staðar meðal íslenskra talmeinafræðinga til að takast á við hin ýmsu svið mál- og talmeina. Talmeinafræðingar á Íslandi hafa verið fámenn stétt og því oft óásættanlega langur biðtími eftir þjónustu. Eftir að stofnuð var námsbraut í talmeinafræði við Háskóla Íslands, árið 2010, horfir hins vegar til betri vegar með fjölgun í stéttinni sem mun koma breiðum hópi einstaklinga með vanda á sviði mál- og talmeina á öllum skeiðum ævinnar til góða. Við horfum því björtum augum til framtíðarinnar. Kynningarmyndband Í tilefni af Evrópudegi talþjálfunar hefur Félag talmeinafræðinga á Íslandi (FTÍ) látið gera myndband sem sýnir í hnotskurn þjónustu talmeinafræðinga með tilliti til mismunandi æviskeiða og helstu mál- og talmeina sem einstaklingar á hverju skeiði glíma við. Þar má jafnframt finna gagnlegan fróðleik um tíðni, orsakir og einkenni ýmissa mál- og talmeina ofl. Við hvetjum sem flesta til að horfa á þetta áhugaverða myndband og deila óspart svo það megi gagnast sem flestum. Á næstunni munu talmeinafræðingar miðla fræðslu og kynna starfsvettvang sinn á ýmsan hátt í fjölmiðlum af tilefni Evrópudagsins. Við hvetjum alla áhugasama til fylgjast grannt með. Höfundur er talmeinafræðingar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Greinin er skrifuð í tilefni af Evrópudegi talþjálfunar 6. mars n.k. Félag Talmeinafræðinga á Íslandi (FTÍ) er aðili að Evrópusamtökum talmeinafræðinga (ESLA) sem ná til 27 landa í Evrópu og telja yfir 50 þúsund meðlimi. Á hverju ári beina samtökin sjónum að ákveðnu þema sem vakin er sérstök athygli á. Þetta árið er kastljósinu beint að þjónustu talmeinafræðinga þvert á æviskeið; þjónustu sem vegur þungt þegar litið er til tækifæra, möguleika og farsældar í námi og starfi og innihaldsríkra tjáskipta ævina á enda. Snemmtæk íhlutun Þegar ung börn greinast með frávik eða röskun í tileinkun máls, eða grunur vaknar um að málþroski barns víki frá dæmigerðri framvindu, þarf að vera hægt að bregðast við með snemmtækri íhlutun. Ekki er lengur talið ásættanlegt að bíða og sjá til hvort úr rætist. Snemmtæk íhlutun felst m.a. í fræðslu og ráðgjöf til foreldra og fagfólks sem lærir að beita aðferðum sem ýta undir málþroska auk þess sem barninu þarf að standa til boða talþjálfun. Vart þarf að undirstrika mikilvægi á aðkomu talmeinafræðings þegar málþroski ungra barna er í húfi. Að sama skapi þarf að koma í veg fyrir að langir biðlistar eftir talþjálfun valdi því að börn fari á mis við snemmtæka íhlutun með ófyrirséðum afleiðingum. Þörfin er til staðar á öllum æviskeiðum Ákveðinn hópur einstaklinga á öllum æviskeiðum glímir við erfiðleika er varða mál, tal og tjáskipti hvort sem um ræðir meðfæddar orsakir eða áunna erfiðleika í kjölfar sjúkdóma, áfalla eða slysa. Þjónusta talmeinafræðinga þarf því að vera aðgengileg fyrir alla aldurshópa. Hér ná nefna ungt barn með skerta tjáskiptafærni, leikskólabarn með kjörþögli, grunnskólabarn með heyrnarskerðingu, framhaldsskólanema sem stamar, fullorðinn einstakling með raddbandalömun og aldraðan einstakling með málstol af völdum heilablóðfalls. Mikið hefur verið fjallað um brýna þörf barna á leik- og grunnskólaaldri fyrir talþjálfun, m.a. vegna málþroskaröskunar DLD, framburðarerfiðleika, lestrar- og ritunarvanda eða ýmissa fatlana, og hve mikilvægt sé að þau þurfi ekki að bíða mánuðum eða jafnvel árum saman eftir þjónustu. Hins vegar hefur langtum minna verið rætt um þörf eldri aldurshópa fyrir þjónustu talmeinafræðinga sem er þó sannarlega til staðar. Hér má nefna raddvandamál af ýmsum toga, kyngingarörðugleika og ýmsa taugasjúkdóma, s.s. Parkinson, MS og MND. Talmeinafræðingar gegna mikilvægu hlutverki í greiningu, ráðgjöf og meðferð hinna ýmsu erfiðleika og sjúkdóma sem leggjast gjarnan á einstaklinga á fullorðinsárum og þegar líða tekur á ævina. Sú staðreynd liggur fyrir að að þjóðin eldist hratt. Í opinberum skýrslum frá árinu 2021 kemur fram að sjöundi hver landsmaður sé 65 ára eða eldri og að árið 2050 muni fjórði hver landsmaður verða á þeim aldri. Það má því ætla að þörfin fyrir þjónustu talmeinafræðinga vegna endurhæfingar í kjölfar áfalla og sjúkdóma meðal eldra fólks muni aukast margfalt á komandi árum og áratugum. Notkun máls ævina á enda – tjáning fyrir alla Viðeigandi notkun máls er lykill að farsælum samskiptum. En til hvers notum við málið, ungir sem aldnir? Við notum málið m.a. til að heilsa, kveðja og þakka fyrir okkur. Einnig til að biðja um aðstoð, tjá tilfinningar, mótmæla, útskýra, segja frá o.s.frv. Allir þurfa að geta notað málið til tjáskipta, hvort sem það er með hefðbundnum hætti eða óhefðbundnum tjáskiptaleiðum. Það eru sjálfsögð mannréttindi að geta tjáð sig og er m.a. kveðið á um það í Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og mannréttindasáttmálum sem Íslendingar eiga aðild að og við þurfum að leggja metnað okkar í að fylgja eftir. Mikil lífsgæði felast í að geta tjáð sig í ræðu og riti á áreynslulausan og skilvirkan hátt. Flestum finnst það eflaust sjálfsagt og leiða ekki hugann að því að þeir geti orðið fyrir ófyrirséðum áföllum á lífsleiðinni sem skerða möguleika þeirra á að gera sig skiljanlega og eiga eðlileg samskipti við sína nánustu og aðra í umhverfinu. Við búum svo vel að mikil sérfræðileg þekking og reynsla er til staðar meðal íslenskra talmeinafræðinga til að takast á við hin ýmsu svið mál- og talmeina. Talmeinafræðingar á Íslandi hafa verið fámenn stétt og því oft óásættanlega langur biðtími eftir þjónustu. Eftir að stofnuð var námsbraut í talmeinafræði við Háskóla Íslands, árið 2010, horfir hins vegar til betri vegar með fjölgun í stéttinni sem mun koma breiðum hópi einstaklinga með vanda á sviði mál- og talmeina á öllum skeiðum ævinnar til góða. Við horfum því björtum augum til framtíðarinnar. Kynningarmyndband Í tilefni af Evrópudegi talþjálfunar hefur Félag talmeinafræðinga á Íslandi (FTÍ) látið gera myndband sem sýnir í hnotskurn þjónustu talmeinafræðinga með tilliti til mismunandi æviskeiða og helstu mál- og talmeina sem einstaklingar á hverju skeiði glíma við. Þar má jafnframt finna gagnlegan fróðleik um tíðni, orsakir og einkenni ýmissa mál- og talmeina ofl. Við hvetjum sem flesta til að horfa á þetta áhugaverða myndband og deila óspart svo það megi gagnast sem flestum. Á næstunni munu talmeinafræðingar miðla fræðslu og kynna starfsvettvang sinn á ýmsan hátt í fjölmiðlum af tilefni Evrópudagsins. Við hvetjum alla áhugasama til fylgjast grannt með. Höfundur er talmeinafræðingar.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun