Viðreisn vill flýta samþjöppun Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 30. ágúst 2022 13:02 Fyrir nokkru ritaði ég grein í Fréttablaðið þar sem vikið var að þeirri staðreynd að stefna Viðreisnar í sjávarútvegsmálum muni ýta undir enn meiri samþjöppun í atvinnugreininni. Þetta hafa þingmenn flokksins staðfest í viðtölum. Af þessum sökum átti ég síður von á þeim viðbrögðum sem greinin fékk frá formanni Viðreisnar. Ég sagði einfaldlega það sem rétt er. Með þögn um þetta atriði í svargrein gengst formaðurinn auðvitað við þessari stefnu. Hvað sem því líður setur formaðurinn fram ýmiskonar hugleiðingar og staðhæfingar um Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS), sem flestar eru rangar. Ég leyfi mér að nefna nokkur dæmi: 1. SFS fagna allri umræðu um sjávarútveg. Uppbyggileg skoðanaskipti auka skilning. Nýting náttúruauðlinda er aukinheldur eðlilegt viðfangsefni stjórnmálanna og sjávarútvegur getur því ekki kveinkað sér yfir mikilli eða harkalegri umræðu á þeim vettvangi. Þegar kemur hins vegar að grundvallarbreytingum í umhverfi sjávarútvegs, þá hljóta atvinnugreinin, fyrirtækin, fólkið sem vinnur við sjávarútveg og sjávarútvegssveitarfélög, svo einhverjir hagaðilar séu nefndir, að mega gera þá sanngjörnu kröfu að stjórnmálin færi rök fyrir tillögum sínum og útskýri hver áhrif þeirra muni verða. Í ljósi þess að rætt var um áhyggjur fólks af samþjöppun í sjávarútvegi í þeirri frétt sem ég vitnaði til í upphaflegri grein minni og fréttamaður óskaði viðbragða formanns Viðreisnar, þá hefði það sannanlega átt erindi til almennings að upplýsa að aukin samþjöppun yrði einmitt afleiðing ef stefna þess flokks næði fram að ganga. Þess í stað var látið að því liggja, ranglega, að Viðreisn hefði einhvers konar lausn til að sefa þessar áhyggjur almennings. Það var sérkennilegt. Önnur var athugasemd mín ekki – og síst af öllu var henni ætlað að skapa geðshræringu og ótta um að lýðræðið væri komið að fótum fram vegna þessara orða minna. 2. SFS eru hlynnt því að greitt sé fyrir nýtingu náttúruauðlinda. Ákjósanlegra væri að sjá meira jafnræði með atvinnugreinum sem nýta allar auðlindir landsins, líkt og markmiðið var með skýrslu auðlindanefndar, undir stjórn Jóhannesar Nordal, frá árinu 2000. Hvað sem því líður hafa SFS ekki mótmælt hóflegu auðlindagjaldi. Megináhersla SFS hefur verið sú að gjaldtakan skaði ekki samkeppnishæfni íslensks sjávarútvegs, enda verða áhrifin þau að samfélagið í heild sinni tapar. Veiðigjald er ekki einangruð stærð, heldur hluti af heildarmynd sem mikilvægt er að hafa í huga þegar rætt er um tilhögun og umfang gjaldtökunnar. Á þetta benti varaformaður Viðreisnar þegar hann var ráðgjafi þeirrar nefndar sem formaður Viðreisnar skipaði árið 2017. Þá sagði hann að sér fyndist hugmyndir manna „um umfang rentu í sjávarútvegi á Íslandi oft vera skringilega bjartsýnar“ og að veiðigjald yrði aldrei neinn meiriháttar tekjustofn fyrir ríkissjóð og myndi aldrei leysa af hólmi tekjuskatta. Afstaða SFS er því að líkindum ekki svo fjarri afstöðu varaformanns Viðreisnar. 3. Löggjafinn stýrir umgjörðinni, ekki SFS. Í kjölfar ágætrar vinnu áðurgreindrar auðlindanefndar árið 2000, tók löggjafinn þá ákvörðun að tilhögun auðlindagjalds í sjávarútvegi skyldi vera í formi veiðigjalds sem tæki mið afkomu fiskveiða og að gjaldið skyldi vera það sama óháð því hver veiddi fiskinn. Með þessum hætti vildi löggjafinn m.a. stuðla að því að hagkvæmur og heilbrigður rekstur sjávarútvegsfyrirtækja yrði ofan á, enda væri það grundvöllur þjóðfélagslegs ábata. Þetta þekkir formaður Viðreisnar vel, enda greiddi hún atkvæði á þingi með frumvarpi því sem leiddi veiðigjaldið upphaflega í lög. Það var árið 2002. Þess má geta að auðlindanefndin fjallaði einnig um fyrningarleiðina, sem Viðreisn hefur nú gefið hið nýstárlega heiti markaðslausn. Sú leið varð ekki fyrir valinu, að vel ígrunduðu máli. Þrátt fyrir að tveir áratugir séu liðnir hafa þessar hugmyndir enn ekki fengið brautargengi. Það verður formaður Viðreisnar að eiga við kjósendur en ekki SFS. 4. Enginn sniðgengur lög í skjóli SFS. Það er alveg skýrt að löggjafinn hefur á sínu valdi að ákveða þá umgjörð sem um sjávarútveg skal gilda. Sú skýlausa krafa er gerð af hálfu SFS að félagsmenn fylgi settum reglum. Það er því rangt hjá formanni Viðreisnar að fyrirtæki, með einhvers konar stuðningi SFS, sniðgangi sett lög eða stjórnvaldsfyrirmæli um hámarks aflahlutdeild. 5. SFS styðja hina einu sönnu markaðslausn. Þau fyrirtæki sem veiða fiskinn nú hafa keypt aflaheimildir af þeim sem hafa hætt á markaðsvirði hvers tíma. Markaðurinn er sannanlega frjáls og ríkið tekur sinn skerf í formi skatta þegar aflaheimildir skipta um hendur. Sú hugmynd Viðreisnar að svipta fyrirtæki lykileignum og endurúthluta þeim í miðstýrðu, flóknu, dýru og ógagnsæju ferli, á lítið skylt við hinn frjálsa markað. Sagan geymir aukinheldur allt of mörg dæmi þess að hið opinbera er hvorki góður eigandi né seljandi takmarkaðra gæða. Við lestur á hugleiðingum formanns Viðreisnar varð mér hugsað til orða Halldórs Laxness í Innansveitarkroniku um aðal- og aukaatriði. Sagði þar orðrétt: „Því hefur verið haldið fram að íslendíngar beygi sig lítt fyrir skynsamlegum rökum, fjármunarökum varla heldur, og þó enn síður fyrir rökum trúarinnar, en leysi vandræði sín með því að stunda orðheingilshátt og deila um titlíngaskít sem ekki kemur málinu við; en verði skelfíngu lostnir og setji hljóða hvenær sem komið er að kjarna máls.“ Þrátt fyrir allar staðleysur formanns Viðreisnar var kjarna upphaflegs pistils míns ekki mótmælt. Það nægir mér. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Viðreisn Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Sjá meira
Fyrir nokkru ritaði ég grein í Fréttablaðið þar sem vikið var að þeirri staðreynd að stefna Viðreisnar í sjávarútvegsmálum muni ýta undir enn meiri samþjöppun í atvinnugreininni. Þetta hafa þingmenn flokksins staðfest í viðtölum. Af þessum sökum átti ég síður von á þeim viðbrögðum sem greinin fékk frá formanni Viðreisnar. Ég sagði einfaldlega það sem rétt er. Með þögn um þetta atriði í svargrein gengst formaðurinn auðvitað við þessari stefnu. Hvað sem því líður setur formaðurinn fram ýmiskonar hugleiðingar og staðhæfingar um Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS), sem flestar eru rangar. Ég leyfi mér að nefna nokkur dæmi: 1. SFS fagna allri umræðu um sjávarútveg. Uppbyggileg skoðanaskipti auka skilning. Nýting náttúruauðlinda er aukinheldur eðlilegt viðfangsefni stjórnmálanna og sjávarútvegur getur því ekki kveinkað sér yfir mikilli eða harkalegri umræðu á þeim vettvangi. Þegar kemur hins vegar að grundvallarbreytingum í umhverfi sjávarútvegs, þá hljóta atvinnugreinin, fyrirtækin, fólkið sem vinnur við sjávarútveg og sjávarútvegssveitarfélög, svo einhverjir hagaðilar séu nefndir, að mega gera þá sanngjörnu kröfu að stjórnmálin færi rök fyrir tillögum sínum og útskýri hver áhrif þeirra muni verða. Í ljósi þess að rætt var um áhyggjur fólks af samþjöppun í sjávarútvegi í þeirri frétt sem ég vitnaði til í upphaflegri grein minni og fréttamaður óskaði viðbragða formanns Viðreisnar, þá hefði það sannanlega átt erindi til almennings að upplýsa að aukin samþjöppun yrði einmitt afleiðing ef stefna þess flokks næði fram að ganga. Þess í stað var látið að því liggja, ranglega, að Viðreisn hefði einhvers konar lausn til að sefa þessar áhyggjur almennings. Það var sérkennilegt. Önnur var athugasemd mín ekki – og síst af öllu var henni ætlað að skapa geðshræringu og ótta um að lýðræðið væri komið að fótum fram vegna þessara orða minna. 2. SFS eru hlynnt því að greitt sé fyrir nýtingu náttúruauðlinda. Ákjósanlegra væri að sjá meira jafnræði með atvinnugreinum sem nýta allar auðlindir landsins, líkt og markmiðið var með skýrslu auðlindanefndar, undir stjórn Jóhannesar Nordal, frá árinu 2000. Hvað sem því líður hafa SFS ekki mótmælt hóflegu auðlindagjaldi. Megináhersla SFS hefur verið sú að gjaldtakan skaði ekki samkeppnishæfni íslensks sjávarútvegs, enda verða áhrifin þau að samfélagið í heild sinni tapar. Veiðigjald er ekki einangruð stærð, heldur hluti af heildarmynd sem mikilvægt er að hafa í huga þegar rætt er um tilhögun og umfang gjaldtökunnar. Á þetta benti varaformaður Viðreisnar þegar hann var ráðgjafi þeirrar nefndar sem formaður Viðreisnar skipaði árið 2017. Þá sagði hann að sér fyndist hugmyndir manna „um umfang rentu í sjávarútvegi á Íslandi oft vera skringilega bjartsýnar“ og að veiðigjald yrði aldrei neinn meiriháttar tekjustofn fyrir ríkissjóð og myndi aldrei leysa af hólmi tekjuskatta. Afstaða SFS er því að líkindum ekki svo fjarri afstöðu varaformanns Viðreisnar. 3. Löggjafinn stýrir umgjörðinni, ekki SFS. Í kjölfar ágætrar vinnu áðurgreindrar auðlindanefndar árið 2000, tók löggjafinn þá ákvörðun að tilhögun auðlindagjalds í sjávarútvegi skyldi vera í formi veiðigjalds sem tæki mið afkomu fiskveiða og að gjaldið skyldi vera það sama óháð því hver veiddi fiskinn. Með þessum hætti vildi löggjafinn m.a. stuðla að því að hagkvæmur og heilbrigður rekstur sjávarútvegsfyrirtækja yrði ofan á, enda væri það grundvöllur þjóðfélagslegs ábata. Þetta þekkir formaður Viðreisnar vel, enda greiddi hún atkvæði á þingi með frumvarpi því sem leiddi veiðigjaldið upphaflega í lög. Það var árið 2002. Þess má geta að auðlindanefndin fjallaði einnig um fyrningarleiðina, sem Viðreisn hefur nú gefið hið nýstárlega heiti markaðslausn. Sú leið varð ekki fyrir valinu, að vel ígrunduðu máli. Þrátt fyrir að tveir áratugir séu liðnir hafa þessar hugmyndir enn ekki fengið brautargengi. Það verður formaður Viðreisnar að eiga við kjósendur en ekki SFS. 4. Enginn sniðgengur lög í skjóli SFS. Það er alveg skýrt að löggjafinn hefur á sínu valdi að ákveða þá umgjörð sem um sjávarútveg skal gilda. Sú skýlausa krafa er gerð af hálfu SFS að félagsmenn fylgi settum reglum. Það er því rangt hjá formanni Viðreisnar að fyrirtæki, með einhvers konar stuðningi SFS, sniðgangi sett lög eða stjórnvaldsfyrirmæli um hámarks aflahlutdeild. 5. SFS styðja hina einu sönnu markaðslausn. Þau fyrirtæki sem veiða fiskinn nú hafa keypt aflaheimildir af þeim sem hafa hætt á markaðsvirði hvers tíma. Markaðurinn er sannanlega frjáls og ríkið tekur sinn skerf í formi skatta þegar aflaheimildir skipta um hendur. Sú hugmynd Viðreisnar að svipta fyrirtæki lykileignum og endurúthluta þeim í miðstýrðu, flóknu, dýru og ógagnsæju ferli, á lítið skylt við hinn frjálsa markað. Sagan geymir aukinheldur allt of mörg dæmi þess að hið opinbera er hvorki góður eigandi né seljandi takmarkaðra gæða. Við lestur á hugleiðingum formanns Viðreisnar varð mér hugsað til orða Halldórs Laxness í Innansveitarkroniku um aðal- og aukaatriði. Sagði þar orðrétt: „Því hefur verið haldið fram að íslendíngar beygi sig lítt fyrir skynsamlegum rökum, fjármunarökum varla heldur, og þó enn síður fyrir rökum trúarinnar, en leysi vandræði sín með því að stunda orðheingilshátt og deila um titlíngaskít sem ekki kemur málinu við; en verði skelfíngu lostnir og setji hljóða hvenær sem komið er að kjarna máls.“ Þrátt fyrir allar staðleysur formanns Viðreisnar var kjarna upphaflegs pistils míns ekki mótmælt. Það nægir mér. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun