Dáður á Vesturlöndum en fyrirlitinn heima fyrir Heimir Már Pétursson skrifar 31. ágúst 2022 11:55 Mikhail Gorbachev og Ronald Reagan við upphaf leiðtogafundarins í Höfða 11. október 1986. AP/Scott Stewart Mikhail Gorbachev síðasti leiðtogi Sovétríkjanna sem lést í dag níutíu og eins árs að aldri var dáður á Vesturlöndum fyrir þátt hans í lokum kalda stríðsins en fyrirlitinn heima fyrir vegna hruns Sovétríkjanna og versnandi hag almennings. Mikhail Gorbachev reyndi að breyta skipulagi Sovétríkjanna með opnun á málfrelsi og slökun á miðstýrðum áætlanabúskap í efnahagsmálum.AP/Boris Yurchenko Mikhail Gorbachev var sjötti aðalritari sovéska Kommúnistaflokksins og sjöundi og síðasti leiðtogi Sovétríkjanna. Þegar hann tók við völdum hinn 5. mars 1985 hafi efnahagur Sovétríkjanna verið staðnaður í langan tíma og ríkið var í raun gjaldþrota eftir áratuga vígbúnaðarkapphlaup við Bandaríkin og NATO-ríkin. Gorbachev var þetta full ljóst og því lagði hann áherslu á að stöðva vígbúnaðarkapphlaupið. Þar var við ramman reip að draga því fjórum árum áður hafði Ronald Regan tekið við sem forseti Bandaríkjanna og hann rak harða stefnu gagnvart Sovétríkjunum sem hann kallaði Heimsveldi hins illa í ræðu árið 1983. Reagan og Gorbachev varð að lokum vel til vina og entist sú vinátta til dauðadags Reagans.AP/Boris Yurchenko Þetta sama ár kynnti Reagan til sögunnar SDI varnarkerfið, sem var áætlun um eldflaugavarnir í geimnum sem gæti grandað nær öllum langdrægum kjarnorkueldflaugum Sovétríkjanna og var kallað stjörnustríðsáætlunin í daglegu tali. Þótt færustu vísindamenn teldu þessar hugmyndir óraunhæfar hélt Reagan þeim til streitu og Sovétmenn óttuðust kostnaðinn við að færa vígbúnaðarkapphlaupið á nýtt og dýrarar stig í geimnum. Þetta voru aðstæðurnar þegar þeir Mikhail Gorbachev og Ronald Regan komu óvænt saman til leiðtogafundar í Höfða í Reykjavík dagana 11. til 12. október 1986. Þar komust þeir mjög nálægt því að semja um útrýmingu allra kjarnorkuvopna ríkja sinna en samkomulag strandaði á stjörnustríðsáætlun Reagans. Eftir valdaránstilraunina í ágúst 1991 niðurlægði Boris Yeltsin forseti Rússlands Mikhail Gorbachev forseta Sovétríkjanna með því að skipa honum að lesa yfirlýsingu sem Yeltsin hafði látið útbúa á aukafundi rússneska þingsins.AP/Boris Yurchenko Þótt leiðtogafundurinn hafi fyrst í stað verið talinn árangurslaus, eru allir helstu sérfræðingar í málefnum kalda stríðsins sammála um að á fundinum hafi ísinn verið brotinn og grunnur lagður að umfangsmiklum afvopnunarsamningum sem ríkin náðu síðar. Gorbachev kom aftur til Reykjavíkur árið 2006 þegar þess var minnst að tuttugu ár voru liðin frá leiðtogafundinum. Tilraunir Gorbachevs til umbóta í Sovétríkjunum undir slagorðunum Glasnost, eða opnun með slökun á ritskoðun og höftum á málfrelsi, og Perestroika, með losun verðlagshafta og markaðsumbótum, gengu mjög illa heima fyrir. Þrátt fyrir aukið málfrelsi hélt efnahagurinn áfram að versna. Stefna hans varð hins vegar til að berja andstöðuöflum í mörgum austur Evrópuríkjum kjark í brjóst. Fram að því að Mikhail Gorbachev varð leiðtogi Sovétríkjanna höfðu eiginkonur leiðtoga ríkisins nánast verið ósýnilegar. Raisa eiginkona Gorbachevs var hins vegar áberandi í opinberu lífi aðalritarans og forsetans og kom meðal annars með honum á leiðtogafundinn í Reykjavík.AP//Laurent Rebours Eftir misheppnaða valdaránstilraun harðlínumanna í Kommúnistaflokknum þar sem Gorbachev og Raisu eiginkonu hans var haldið í gíslingu í nokkra daga í sumarhúsi leiðtogans í ágúst 1991, dvínuðu völd hans hratt. Hvert sovétlýðveldið af öðru lýsti yfir sjálfstæði sínu og Sovétríkin leystust upp í 15 ríki. Á jóladag 1991 var Sovéski fáninn dreginn niður í Kreml í hinsta sinn og sá rússneski dregninn að húni. Nokkrum mínútum áður hafði Gorbachev sagt af sér sem forseti Sovétríkjanna í sjónvarpsávarpi til þjóðarinnar. Þar með var draumur hans um samband sjálfstæðra lýðvelda með manneskjulegum kommúnisma var liðinn undir lok. Rússland Andlát Míkhaíl Gorbatsjov Sovétríkin Kalda stríðið Ronald Reagan Leiðtogafundurinn í Höfða Tengdar fréttir Míkhaíl Gorbatsjov er látinn Míkhaíl Gorbatsjov, síðasti leiðtogi Sovétríkjanna, er látinn 91 árs að aldri. Gorbatsjov hafði verið að glíma við veikindi í langan tíma og lést á spítala í Moskvuborg í dag. 30. ágúst 2022 20:46 Mest lesið Sakar Snorra um að tendra bál fordóma Innlent Mansalsmál Gríska hússins: Vann sjö daga í viku hverri og svaf í kjallaranum Innlent Engin endurgreiðsla þrátt fyrir rifbeinsbrot Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Nýju húsnæði Myndlistaskólans lokað Innlent „Dagurinn sem átti að vera fullur af gleði hlaðinn nístandi sorg“ Innlent Fóru í óboðað eftirlit vegna ábendinga um slæman aðbúnað leikskólabarna Innlent Var búin að gleyma að hafa kallað Trump fordómafullan fábjána Innlent Samstaða í Færeyjum um að bjóða út Suðureyjargöng Erlent Mikill eldur í iðnaðarhúsnæði á Akureyri Innlent Fleiri fréttir Samstaða í Færeyjum um að bjóða út Suðureyjargöng Hverfa aftur til fortíðar vegna gervihnattatruflana Rússa Pútín óskar Trump til hamingju Yfirmaður COP29 sagður hafa reynt að selja jarðefnaeldsneyti Ráðist á ísraelska stuðningsmenn í Amsterdam Trump velur starfsmannastjóra úr innstu röðum Spennuþrungin barátta um fulltrúadeildina Þrír handteknir vegna dauða Liam Payne Vilja banna 16 ára og yngri að nota samfélagsmiðla Fundu ellefu lík í yfirgefnum pallbíll Ávarp Bidens: „Þú getur ekki elskað nágranna þinn bara þegar þið eruð sammála“ Vill taka vantraustið fyrir strax Engin furða að verkafólk hafi snúið baki við Demókrataflokknum Ríkissjórn Scholz er sprungin Óskaði Trump til hamingju og ítrekaði friðsamleg valdaskipti Ríkisstjórn Scholz á barmi þess að springa Harris búin að hringja í Trump og undirbýr ávarp Óttast verulegt bakslag á mörgum vígstöðvum Baráttan um Bandaríkin: Donald Trump verður forseti, og hvað svo? Þjóðarleiðtogar kasta kveðju á Trump Trump lýsir yfir sigri: Guð hafi bjargað honum svo hann gæti bjargað Ameríku Andstæðingar þungunarrofs unnu í Flórída Donald Trump forseti á nýjan leik Mikill fögnuður hjá Trump-liðum Repúblikanar ná meirihluta í öldungadeildinni Gætum þurft að bíða í nokkra daga ef ekkert óvænt gerist Netanjahú rekur varnarmálaráðherrann Spurning hvort hræðsluáróður eða jákvæðni nái betur til kjósenda Baráttan um Bandaríkin: Hvað gerist eiginlega í nótt? Mikill viðbúnaður vegna ásakana um svindl í lykilsýslu Arizona Sjá meira
Mikhail Gorbachev reyndi að breyta skipulagi Sovétríkjanna með opnun á málfrelsi og slökun á miðstýrðum áætlanabúskap í efnahagsmálum.AP/Boris Yurchenko Mikhail Gorbachev var sjötti aðalritari sovéska Kommúnistaflokksins og sjöundi og síðasti leiðtogi Sovétríkjanna. Þegar hann tók við völdum hinn 5. mars 1985 hafi efnahagur Sovétríkjanna verið staðnaður í langan tíma og ríkið var í raun gjaldþrota eftir áratuga vígbúnaðarkapphlaup við Bandaríkin og NATO-ríkin. Gorbachev var þetta full ljóst og því lagði hann áherslu á að stöðva vígbúnaðarkapphlaupið. Þar var við ramman reip að draga því fjórum árum áður hafði Ronald Regan tekið við sem forseti Bandaríkjanna og hann rak harða stefnu gagnvart Sovétríkjunum sem hann kallaði Heimsveldi hins illa í ræðu árið 1983. Reagan og Gorbachev varð að lokum vel til vina og entist sú vinátta til dauðadags Reagans.AP/Boris Yurchenko Þetta sama ár kynnti Reagan til sögunnar SDI varnarkerfið, sem var áætlun um eldflaugavarnir í geimnum sem gæti grandað nær öllum langdrægum kjarnorkueldflaugum Sovétríkjanna og var kallað stjörnustríðsáætlunin í daglegu tali. Þótt færustu vísindamenn teldu þessar hugmyndir óraunhæfar hélt Reagan þeim til streitu og Sovétmenn óttuðust kostnaðinn við að færa vígbúnaðarkapphlaupið á nýtt og dýrarar stig í geimnum. Þetta voru aðstæðurnar þegar þeir Mikhail Gorbachev og Ronald Regan komu óvænt saman til leiðtogafundar í Höfða í Reykjavík dagana 11. til 12. október 1986. Þar komust þeir mjög nálægt því að semja um útrýmingu allra kjarnorkuvopna ríkja sinna en samkomulag strandaði á stjörnustríðsáætlun Reagans. Eftir valdaránstilraunina í ágúst 1991 niðurlægði Boris Yeltsin forseti Rússlands Mikhail Gorbachev forseta Sovétríkjanna með því að skipa honum að lesa yfirlýsingu sem Yeltsin hafði látið útbúa á aukafundi rússneska þingsins.AP/Boris Yurchenko Þótt leiðtogafundurinn hafi fyrst í stað verið talinn árangurslaus, eru allir helstu sérfræðingar í málefnum kalda stríðsins sammála um að á fundinum hafi ísinn verið brotinn og grunnur lagður að umfangsmiklum afvopnunarsamningum sem ríkin náðu síðar. Gorbachev kom aftur til Reykjavíkur árið 2006 þegar þess var minnst að tuttugu ár voru liðin frá leiðtogafundinum. Tilraunir Gorbachevs til umbóta í Sovétríkjunum undir slagorðunum Glasnost, eða opnun með slökun á ritskoðun og höftum á málfrelsi, og Perestroika, með losun verðlagshafta og markaðsumbótum, gengu mjög illa heima fyrir. Þrátt fyrir aukið málfrelsi hélt efnahagurinn áfram að versna. Stefna hans varð hins vegar til að berja andstöðuöflum í mörgum austur Evrópuríkjum kjark í brjóst. Fram að því að Mikhail Gorbachev varð leiðtogi Sovétríkjanna höfðu eiginkonur leiðtoga ríkisins nánast verið ósýnilegar. Raisa eiginkona Gorbachevs var hins vegar áberandi í opinberu lífi aðalritarans og forsetans og kom meðal annars með honum á leiðtogafundinn í Reykjavík.AP//Laurent Rebours Eftir misheppnaða valdaránstilraun harðlínumanna í Kommúnistaflokknum þar sem Gorbachev og Raisu eiginkonu hans var haldið í gíslingu í nokkra daga í sumarhúsi leiðtogans í ágúst 1991, dvínuðu völd hans hratt. Hvert sovétlýðveldið af öðru lýsti yfir sjálfstæði sínu og Sovétríkin leystust upp í 15 ríki. Á jóladag 1991 var Sovéski fáninn dreginn niður í Kreml í hinsta sinn og sá rússneski dregninn að húni. Nokkrum mínútum áður hafði Gorbachev sagt af sér sem forseti Sovétríkjanna í sjónvarpsávarpi til þjóðarinnar. Þar með var draumur hans um samband sjálfstæðra lýðvelda með manneskjulegum kommúnisma var liðinn undir lok.
Rússland Andlát Míkhaíl Gorbatsjov Sovétríkin Kalda stríðið Ronald Reagan Leiðtogafundurinn í Höfða Tengdar fréttir Míkhaíl Gorbatsjov er látinn Míkhaíl Gorbatsjov, síðasti leiðtogi Sovétríkjanna, er látinn 91 árs að aldri. Gorbatsjov hafði verið að glíma við veikindi í langan tíma og lést á spítala í Moskvuborg í dag. 30. ágúst 2022 20:46 Mest lesið Sakar Snorra um að tendra bál fordóma Innlent Mansalsmál Gríska hússins: Vann sjö daga í viku hverri og svaf í kjallaranum Innlent Engin endurgreiðsla þrátt fyrir rifbeinsbrot Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Nýju húsnæði Myndlistaskólans lokað Innlent „Dagurinn sem átti að vera fullur af gleði hlaðinn nístandi sorg“ Innlent Fóru í óboðað eftirlit vegna ábendinga um slæman aðbúnað leikskólabarna Innlent Var búin að gleyma að hafa kallað Trump fordómafullan fábjána Innlent Samstaða í Færeyjum um að bjóða út Suðureyjargöng Erlent Mikill eldur í iðnaðarhúsnæði á Akureyri Innlent Fleiri fréttir Samstaða í Færeyjum um að bjóða út Suðureyjargöng Hverfa aftur til fortíðar vegna gervihnattatruflana Rússa Pútín óskar Trump til hamingju Yfirmaður COP29 sagður hafa reynt að selja jarðefnaeldsneyti Ráðist á ísraelska stuðningsmenn í Amsterdam Trump velur starfsmannastjóra úr innstu röðum Spennuþrungin barátta um fulltrúadeildina Þrír handteknir vegna dauða Liam Payne Vilja banna 16 ára og yngri að nota samfélagsmiðla Fundu ellefu lík í yfirgefnum pallbíll Ávarp Bidens: „Þú getur ekki elskað nágranna þinn bara þegar þið eruð sammála“ Vill taka vantraustið fyrir strax Engin furða að verkafólk hafi snúið baki við Demókrataflokknum Ríkissjórn Scholz er sprungin Óskaði Trump til hamingju og ítrekaði friðsamleg valdaskipti Ríkisstjórn Scholz á barmi þess að springa Harris búin að hringja í Trump og undirbýr ávarp Óttast verulegt bakslag á mörgum vígstöðvum Baráttan um Bandaríkin: Donald Trump verður forseti, og hvað svo? Þjóðarleiðtogar kasta kveðju á Trump Trump lýsir yfir sigri: Guð hafi bjargað honum svo hann gæti bjargað Ameríku Andstæðingar þungunarrofs unnu í Flórída Donald Trump forseti á nýjan leik Mikill fögnuður hjá Trump-liðum Repúblikanar ná meirihluta í öldungadeildinni Gætum þurft að bíða í nokkra daga ef ekkert óvænt gerist Netanjahú rekur varnarmálaráðherrann Spurning hvort hræðsluáróður eða jákvæðni nái betur til kjósenda Baráttan um Bandaríkin: Hvað gerist eiginlega í nótt? Mikill viðbúnaður vegna ásakana um svindl í lykilsýslu Arizona Sjá meira
Míkhaíl Gorbatsjov er látinn Míkhaíl Gorbatsjov, síðasti leiðtogi Sovétríkjanna, er látinn 91 árs að aldri. Gorbatsjov hafði verið að glíma við veikindi í langan tíma og lést á spítala í Moskvuborg í dag. 30. ágúst 2022 20:46