Háværar raddir kalla eftir falli breska samveldisins Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir skrifar 10. september 2022 10:26 Talið er að valdataka Karls muni ýta undir það að ríki samveldisins slíti tengsl við bresku krúnuna. AP/Victoria Jones Andlát Elísabetar annarrar Bretadrottningar hefur vakið þær raddir sem vilja sjá breska samveldið falla. Fimmtíu og sex ríki eru hluti af breska samveldinu og Karl III Bretakonungur leiðtogi þess. Karl III hefur nú verið formlega lýstur konungur Bretlands af arftakaráði landsins en móðir hans Elísabet II Bretadrottning lést 96 ára gömul á miðvikudag. Valdatíð Elísabetar spannaði sjötíu ár en á þeim tíma fékk fjöldi fyrrverandi nýlenda Bretlands sjálfstæði. Hjá mörgum þeirra var Elísabet hins vegar áfram þjóðhöfðingi, svona að nafninu til, en þau fengu þó minnst að kjósa eigin þing og ríkisleiðtoga. Drottning eða konungur Bretlands er þjóðhöfðingi fimmtán ríkja breska samveldisins, þar á meðal Kanada, Ástralíu, Jamaíku, Belís og Nýja-Sjálands, en þrjátíu og sex þeirra eru lýðveldi. Forsætisráðherrar Jamaíku og Antígva og Barbúda lýstu því yfir fyrr í vikunni að þjóðir þeirra myndu syrgja Elísabetu drottningu og í Antígva og Barbúda verður fánum flaggað í hálfa stöng þar til drottningin verður jarðsungin. Aðrir leiðtogar samveldisríkjanna hafa þó lýst yfir trega til að taka Karl III í sátt sem þjóðhöfðingja. Þessar raddir hafa undanfarin misseri orðið háværari. Í mars, þegar Vilhjálmur krónprins og eiginkona hans Katrín, ferðuðust um bresku ríkin Belís, Jamaíku og Bahamaeyja kölluðu margir landsmenn eyjanna eftir því að Bretland greiddi ríkjunum skaðabætur vegna nýlendustefnunnar og konungsfjölskyldan bæðist afsökunar á þrælahaldi. Vilja feta í fótspor Barbados Meira en tíu milljónir Afríkumanna voru hnepptir í þrældóm af evrópskum ríkjum frá 15. fram á 19. öld. Þeir sem lifðu af hættulegt ferðalag yfir Atlantshafið voru neyddir í þrælavinnu á ekrum í Karíbahafinu og Ameríku. Yfirvöld í Jamaíku kynntu í fyrra áætlanir um að óska eftir miskabótum frá Bretlandi fyrir að hafa flutt um það bil 600 þúsund Afríkumenn til eyríkisins á sínum tíma til að vinna þrælavinnu á sykur- og bananaekrum. Breskir þrælahaldarar græddu morðfjár á þrælavinnunni en þrælarnir sjálfir og afkomendur þeirra hafa aldrei séð krónu af þeim ágóða. Barbados sleit í fyrra tengsl við bresku krúnuna og varð að lýðveldi en yfirvöld í Jamaíku hafa ýjað að því að vilja feta í fótspor nágranna sinna. Samkvæmt skoðanakönnun sem gerð var í ágústmánuði vilja 56 prósent íbúa Jamaíka slíta tengsl við bresku krúnuna. Ríki í Karíbahafinu eru ekki ein um að vilja losna undan bresku krúnunni. Íbúar í Kanada, Ástralíu og Nýja-Sjálandi hafa lýst yfir vilja til að slíta tengslin en lýðveldishreyfingunni var haldið aftur í valdatíð Elísabetar vegna gríðarlegra vinsælda hennar. Líklegt er talið að arftaka Karls muni breyta þeirri stöðu. Skref til að afnýlenduvæða samveldin 55 prósent fólks á kjörskrá í Ástralíu árið 1999 vildi halda í bresku krúnuna en nýlegar skoðanakannanir benda til þess að stuðningur við hana hafi minnnkað. Samkvæmt könnun sem var framkvæmd árið 2020 vildu 62 prósent Ástrala kjósa sér eigin þjóðhöfðingja en flestir sögðu að það væri bundið við það að Karl tæki við krúnunni. Skoðanakannanir í Kanada benda til að um helmingur landsmanna vilji slíta tengslin við bresku krúnuna við andlát Elísabetar. Sérfræðingar telja þó að það geti reynst erfitt vegna eðlis kanadísku stjórnarskrárinnar, sem gæti frestað því að Kanada verði lýðveldi. Í Nýja-Sjálandi er svipuð staða uppi, eða var það árið 2016 þegar íbúar höfnuðu þeirri tillögu að fjarlægja breska fánann úr nýsjálenska fánanum. Í sömu þjóðaratkvæðagreiðslu mátti nema að yngra fólk væri hlynntara lýðveldi en eldra og Jacinda Ardern forsætisráðherra Nýja-Sjálands hefur lýst því að hún telji að Nýja-Sjáland verði lýðveldi á hennar líftíma. Staðan gæti hins vegar verið önnur í Nýja-Sjálandi í dag. Til umræðu er þar í landi að breyta bæði fána og opinberu nafni þess í það sem Maori-þjóðin, frumbyggjar landsins nota. Gangi það eftir verður nafni Nýja-Sjálands breytt í Aotearoa. Jamaíka Antígva og Barbúda Bretland Andlát Elísabetar II Bretadrottningar Nýja-Sjáland Kanada Ástralía Barbados Tengdar fréttir Karl III verður formlega konungur Karl III verður lýstur konungur yfir Bretlandi klukkan 9.00 á íslenskum tíma í dag, þegar arftakaráð, sérstök nefnd um valdaskipti, kemur formlega saman. 10. september 2022 08:10 Vilhjálmur og Katrín fá nýja titla Í ávarpi sínu fyrr í kvöld tilkynnti Karl III Bretlandskonungur að Vilhjálmur Prins yrði nýi prinsinn af Wales og kona hans Katrín sömuleiðis prinsessan af Wales. Katrín er sú fyrsta til að bera þann titil síðan Díana prinsessa, móðir Vilhjálms lést árið 1997. 9. september 2022 20:40 Karl III sór þegnum sínum hollustueið Í fyrsta ávarpi sínu til þjóðarinnar í dag þakkaði Karl III nýr konungur Bretlands Elísabetu II móður sinni fyrir þá ást og umhyggju sem hún sýndi fjölskyldu sinni og óbilandi trúnað hennar og skyldurækni í störfum og samskiptum við þegna hennar. 9. september 2022 19:20 Mest lesið Ein leið í og úr hverfinu dragi úr öryggi íbúa Innlent „Í mínum huga alveg útilokað“ Innlent Hlaut of þunga refsingu fyrir mistök Innlent Stærðarinnar skilti sem ekkert má sýna Innlent „Ef þessi maður kemst út úr fangelsi mun hann drepa barnið mitt“ Innlent Jarðgöng undir Miklubraut fýsilegri kostur Innlent Trump eykur forskotið og Biden ekki á förum Erlent Segja Ásgeir Helga hafa verið 20 mínútur í stæðinu Innlent Óhjákvæmilegt fyrir stjórnvöld að grípa inn í Innlent Sveitastrákur mætir með byssuna sína á Ólympíuleikana Innlent Fleiri fréttir Trump eykur forskotið og Biden ekki á förum Þvertaka fyrir að Biden sé efins um framboð Ákærður fyrir árásina á Mette Frederiksen Ákærðir fyrir að hafa fellt tré með banvænum afleiðingum Maður á þrítugsaldri stunginn til bana í Kaupmannahöfn Gert að eyða gjafasæði vegna mistaka við merkingu Beryl við það að skella á Jamaíku Sá fyrsti sem kallar eftir því að Biden stígi til hliðar Friðhelgin stórauki vald forsetans Ákvörðun um refsingu Trump frestað 87 talin af vegna troðnings Einn látinn og þúsundir án vatns og rafmagns Enn slasast tugir í ókyrrð Orbán hyggst óvænt heimsækja Úkraínu Í höndum Macron að koma í veg fyrir stórsigur Le Pen Hæstiréttur segir Trump njóta friðhelgi að hluta Einn helsti rithöfundur Albaníu er allur Strangrúaðir mótmæltu herskyldu Varað við fellibylnum Beryl sem er á leið yfir Karíbahafið Kínversk geimflaug hrapaði til jarðar Flestir á því að Biden valdi ekki starfinu Sögulegur dagur fyrir frönsku þjóðina að baki „Ástæða til að hafa áhyggjur“ Franska þjóðfylkingin leiðir samkvæmt útgönguspám Vöknuðu á floti og stigu út með drulluna upp að hnjám „Fólk er einfaldlega hrætt“ Leitin að Slater blásin af Frakkar ganga að kjörborðinu Útlitið svart hjá Macron fyrir kosningar á morgun Bandarískum kjósendum líst illa á stöðuna í forsetaslagnum Sjá meira
Karl III hefur nú verið formlega lýstur konungur Bretlands af arftakaráði landsins en móðir hans Elísabet II Bretadrottning lést 96 ára gömul á miðvikudag. Valdatíð Elísabetar spannaði sjötíu ár en á þeim tíma fékk fjöldi fyrrverandi nýlenda Bretlands sjálfstæði. Hjá mörgum þeirra var Elísabet hins vegar áfram þjóðhöfðingi, svona að nafninu til, en þau fengu þó minnst að kjósa eigin þing og ríkisleiðtoga. Drottning eða konungur Bretlands er þjóðhöfðingi fimmtán ríkja breska samveldisins, þar á meðal Kanada, Ástralíu, Jamaíku, Belís og Nýja-Sjálands, en þrjátíu og sex þeirra eru lýðveldi. Forsætisráðherrar Jamaíku og Antígva og Barbúda lýstu því yfir fyrr í vikunni að þjóðir þeirra myndu syrgja Elísabetu drottningu og í Antígva og Barbúda verður fánum flaggað í hálfa stöng þar til drottningin verður jarðsungin. Aðrir leiðtogar samveldisríkjanna hafa þó lýst yfir trega til að taka Karl III í sátt sem þjóðhöfðingja. Þessar raddir hafa undanfarin misseri orðið háværari. Í mars, þegar Vilhjálmur krónprins og eiginkona hans Katrín, ferðuðust um bresku ríkin Belís, Jamaíku og Bahamaeyja kölluðu margir landsmenn eyjanna eftir því að Bretland greiddi ríkjunum skaðabætur vegna nýlendustefnunnar og konungsfjölskyldan bæðist afsökunar á þrælahaldi. Vilja feta í fótspor Barbados Meira en tíu milljónir Afríkumanna voru hnepptir í þrældóm af evrópskum ríkjum frá 15. fram á 19. öld. Þeir sem lifðu af hættulegt ferðalag yfir Atlantshafið voru neyddir í þrælavinnu á ekrum í Karíbahafinu og Ameríku. Yfirvöld í Jamaíku kynntu í fyrra áætlanir um að óska eftir miskabótum frá Bretlandi fyrir að hafa flutt um það bil 600 þúsund Afríkumenn til eyríkisins á sínum tíma til að vinna þrælavinnu á sykur- og bananaekrum. Breskir þrælahaldarar græddu morðfjár á þrælavinnunni en þrælarnir sjálfir og afkomendur þeirra hafa aldrei séð krónu af þeim ágóða. Barbados sleit í fyrra tengsl við bresku krúnuna og varð að lýðveldi en yfirvöld í Jamaíku hafa ýjað að því að vilja feta í fótspor nágranna sinna. Samkvæmt skoðanakönnun sem gerð var í ágústmánuði vilja 56 prósent íbúa Jamaíka slíta tengsl við bresku krúnuna. Ríki í Karíbahafinu eru ekki ein um að vilja losna undan bresku krúnunni. Íbúar í Kanada, Ástralíu og Nýja-Sjálandi hafa lýst yfir vilja til að slíta tengslin en lýðveldishreyfingunni var haldið aftur í valdatíð Elísabetar vegna gríðarlegra vinsælda hennar. Líklegt er talið að arftaka Karls muni breyta þeirri stöðu. Skref til að afnýlenduvæða samveldin 55 prósent fólks á kjörskrá í Ástralíu árið 1999 vildi halda í bresku krúnuna en nýlegar skoðanakannanir benda til þess að stuðningur við hana hafi minnnkað. Samkvæmt könnun sem var framkvæmd árið 2020 vildu 62 prósent Ástrala kjósa sér eigin þjóðhöfðingja en flestir sögðu að það væri bundið við það að Karl tæki við krúnunni. Skoðanakannanir í Kanada benda til að um helmingur landsmanna vilji slíta tengslin við bresku krúnuna við andlát Elísabetar. Sérfræðingar telja þó að það geti reynst erfitt vegna eðlis kanadísku stjórnarskrárinnar, sem gæti frestað því að Kanada verði lýðveldi. Í Nýja-Sjálandi er svipuð staða uppi, eða var það árið 2016 þegar íbúar höfnuðu þeirri tillögu að fjarlægja breska fánann úr nýsjálenska fánanum. Í sömu þjóðaratkvæðagreiðslu mátti nema að yngra fólk væri hlynntara lýðveldi en eldra og Jacinda Ardern forsætisráðherra Nýja-Sjálands hefur lýst því að hún telji að Nýja-Sjáland verði lýðveldi á hennar líftíma. Staðan gæti hins vegar verið önnur í Nýja-Sjálandi í dag. Til umræðu er þar í landi að breyta bæði fána og opinberu nafni þess í það sem Maori-þjóðin, frumbyggjar landsins nota. Gangi það eftir verður nafni Nýja-Sjálands breytt í Aotearoa.
Jamaíka Antígva og Barbúda Bretland Andlát Elísabetar II Bretadrottningar Nýja-Sjáland Kanada Ástralía Barbados Tengdar fréttir Karl III verður formlega konungur Karl III verður lýstur konungur yfir Bretlandi klukkan 9.00 á íslenskum tíma í dag, þegar arftakaráð, sérstök nefnd um valdaskipti, kemur formlega saman. 10. september 2022 08:10 Vilhjálmur og Katrín fá nýja titla Í ávarpi sínu fyrr í kvöld tilkynnti Karl III Bretlandskonungur að Vilhjálmur Prins yrði nýi prinsinn af Wales og kona hans Katrín sömuleiðis prinsessan af Wales. Katrín er sú fyrsta til að bera þann titil síðan Díana prinsessa, móðir Vilhjálms lést árið 1997. 9. september 2022 20:40 Karl III sór þegnum sínum hollustueið Í fyrsta ávarpi sínu til þjóðarinnar í dag þakkaði Karl III nýr konungur Bretlands Elísabetu II móður sinni fyrir þá ást og umhyggju sem hún sýndi fjölskyldu sinni og óbilandi trúnað hennar og skyldurækni í störfum og samskiptum við þegna hennar. 9. september 2022 19:20 Mest lesið Ein leið í og úr hverfinu dragi úr öryggi íbúa Innlent „Í mínum huga alveg útilokað“ Innlent Hlaut of þunga refsingu fyrir mistök Innlent Stærðarinnar skilti sem ekkert má sýna Innlent „Ef þessi maður kemst út úr fangelsi mun hann drepa barnið mitt“ Innlent Jarðgöng undir Miklubraut fýsilegri kostur Innlent Trump eykur forskotið og Biden ekki á förum Erlent Segja Ásgeir Helga hafa verið 20 mínútur í stæðinu Innlent Óhjákvæmilegt fyrir stjórnvöld að grípa inn í Innlent Sveitastrákur mætir með byssuna sína á Ólympíuleikana Innlent Fleiri fréttir Trump eykur forskotið og Biden ekki á förum Þvertaka fyrir að Biden sé efins um framboð Ákærður fyrir árásina á Mette Frederiksen Ákærðir fyrir að hafa fellt tré með banvænum afleiðingum Maður á þrítugsaldri stunginn til bana í Kaupmannahöfn Gert að eyða gjafasæði vegna mistaka við merkingu Beryl við það að skella á Jamaíku Sá fyrsti sem kallar eftir því að Biden stígi til hliðar Friðhelgin stórauki vald forsetans Ákvörðun um refsingu Trump frestað 87 talin af vegna troðnings Einn látinn og þúsundir án vatns og rafmagns Enn slasast tugir í ókyrrð Orbán hyggst óvænt heimsækja Úkraínu Í höndum Macron að koma í veg fyrir stórsigur Le Pen Hæstiréttur segir Trump njóta friðhelgi að hluta Einn helsti rithöfundur Albaníu er allur Strangrúaðir mótmæltu herskyldu Varað við fellibylnum Beryl sem er á leið yfir Karíbahafið Kínversk geimflaug hrapaði til jarðar Flestir á því að Biden valdi ekki starfinu Sögulegur dagur fyrir frönsku þjóðina að baki „Ástæða til að hafa áhyggjur“ Franska þjóðfylkingin leiðir samkvæmt útgönguspám Vöknuðu á floti og stigu út með drulluna upp að hnjám „Fólk er einfaldlega hrætt“ Leitin að Slater blásin af Frakkar ganga að kjörborðinu Útlitið svart hjá Macron fyrir kosningar á morgun Bandarískum kjósendum líst illa á stöðuna í forsetaslagnum Sjá meira
Karl III verður formlega konungur Karl III verður lýstur konungur yfir Bretlandi klukkan 9.00 á íslenskum tíma í dag, þegar arftakaráð, sérstök nefnd um valdaskipti, kemur formlega saman. 10. september 2022 08:10
Vilhjálmur og Katrín fá nýja titla Í ávarpi sínu fyrr í kvöld tilkynnti Karl III Bretlandskonungur að Vilhjálmur Prins yrði nýi prinsinn af Wales og kona hans Katrín sömuleiðis prinsessan af Wales. Katrín er sú fyrsta til að bera þann titil síðan Díana prinsessa, móðir Vilhjálms lést árið 1997. 9. september 2022 20:40
Karl III sór þegnum sínum hollustueið Í fyrsta ávarpi sínu til þjóðarinnar í dag þakkaði Karl III nýr konungur Bretlands Elísabetu II móður sinni fyrir þá ást og umhyggju sem hún sýndi fjölskyldu sinni og óbilandi trúnað hennar og skyldurækni í störfum og samskiptum við þegna hennar. 9. september 2022 19:20