Illviðrið mögulega ákafara vegna hlýnunar jarðar Kjartan Kjartansson skrifar 29. september 2022 12:52 Á Oddeyrinni á Akureyri flæddi sjór yfir götur og inn í hús í lægðinni sem gekk yfir um helgina. Vísir/Tryggvi Páll Mögulegt er að öfgafullt illviðri sem gekk yfir landið um helgina hafi verið ákafara en ella vegna þeirrar hnattrænu hlýnunar sem hefur átt sér stað, að mati veðurfræðings. Leifar af fellibyl sem hafði áhrif á lægðina voru óvenjuöflugar vegna sjávarhlýnunar sem er beintengd hlýnun loftslags. Rafmagnslaust varð frá Blöndu á norðvestanverðu landinu til Hafnar í Hornafirði á Suðausturlandi þegar óvenjukröpp lægð gekk yfir landið á sunnudag. Rauðar og gular viðvaranir voru gefnar út vegna hennar. Tré rifnuðu sums staðar upp með rótum, rúður sprungu og þök rifnuðu af í heilu lagi. Tugir ferðamanna urðu innlyksa á Möðrudalsöræfum og fjöldi bílaleigubíla skemmdist í ofsaveðrinu. Á Akureyri varð sjávarflóð og flæddi yfir götur og inn í hús á Eyrinni. Í pistli á vefsíðunni Bliku veltir Einar Sveinbjörnsson, veðurfræðingur, fyrir sér hvort að hnattræn hlýnun hafi valdið veðuröfgunum um helgina. Tengls hlýnunar og vaxandi veðuröfga af ýmsu tagi eru þekkt. Hitabylgjur verða snarpari og tíðari, fellibyljir sæki aukin kraft í hlýrri sjó og aftakaúrkoma tengist auknum raka í lofthjúpnum. Tengsl á milli hvassviðris á norðlægum slóðum og hnattrænnar hlýnunar eru hins vegar meiri óvissu háð. Ekki sé hægt að sjá með óyggjandi hætti neitt sem tengir saman hlýnun við breytta lægðabraut, aukinn styrk lægða eða fleiri djúpar lægðir, sérstaklega að vetrarlagi. „Í sjálfu sér er svo ofboðslega mikill breytileiki frá einum vetri til þess næsta og líka áratugasveifla. Það getur verið, og ekkert ólíklegt, að hlýnunin hafi einhver áhrif en það er þá bara ekki komið fram ennþá út af þessum mikla breytileika,“ segir Einar í samtali við Vísi. Sjórinn tveimur gráðum hlýrri en vanalega Þó að það gæti legið beinast við að ætla að engin tengsl hafi verið á milli óveðursins og hlýnunar af völdum manna segir Einar að við nánari skoðun gæti verið að það hafi verið öflugara vegna hennar. Rekur Einar aðdraganda lægðarinnar í pistli sínum. Fellibylurinn Fíóna, sem olli usla í Karíbahafi í síðustu viku, hafi komið upp að ströndum Nova Scotia á laugardag. Aldrei hefur loftþrýstingur mælst eins lágur í Kanada og þá um helgina, 931 hektópaskal. Fellibylurinn og leifar hans ruddu á undan sér hlýju og röku lofti til norðurs og norðausturs yfir Atlantshafið sem náði til Íslands á laugardag. Hiti mældist þá 24 stig á Dalatang í snarpri vestanátt. Hitabeltisloftið styrkti hæð sem var suður af landinu og jók þannig svonefnda þrýstispennu á milli hennar og lægðarinnar. Auk þess beindi það viðbótarraka í veg fyrir lægðina sem var að myndast norður af landinu. Kraftur Fíónu var óvenjulegur svo norðarlega. Lægðin var ekki farin að missa afl að ráði þegar hún mætti köldu háloftadragi. Ástæðuna segir Einar í pistlinum óvenjuhlýjan sjó. Yfirborðssjór á hafinu úti fyrir austurströnd Bandaríkjanna hafi verð tveimur stigum heitari í sumar en að meðaltali og stundum enn hlýrri. „Mjög hlýr sjór hefur því verið útbreiddarai og náð norðar en í venjulegu árferði. Þessi sjávarhlýnun er beintengd loftslagshlýnun,“ skrifar Einar. Mögulega ákafara en hefði orðið áður fyrr Niðurstaða Einars er að þó að lægðin sem olli óviðrinu á Íslandi hafi verið tilviljanakenndur viðburður þá kunni hún mögulega að hafa verið dýpri og krappari en hún hefði annars orðið vegna hlýnunar jarðar. Fellibylurinn hafi verið lengur yfir hlýjum sjó og því öflugri en áður. Þess vegna hafi hann rutt meira hitabeltislofti hingað norður eftir en annars hefði verið. „Réttara væri því að segja að öfgafullt illviðri helgarinnar hafi mögulega verið ákafara en hefði orðið hér áður fyrr við svipaða atburðarás vegna hlýnunar jarðar,“ skrifar veðurfræðingurinn. Veður Loftslagsmál Náttúruhamfarir Óveður 25. september 2022 Mest lesið Tveir reyndust í skotti bíls Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Innlent Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Innlent Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Innlent Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Innlent Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Innlent Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Innlent Engum verði vísað út við myndbirtingu Erlent Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Innlent Fleiri fréttir Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Munu hlýða kröfu landsfundar verði tillaga um stjórnarslit samþykkt Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Orlof húsmæðra: Barn síns tíma eða liður í jafnrétti? Ákveðinn hópur hafi unnið að niðurstöðunni undir yfirborðinu „Öllum ljóst að Ölfusárbrú verði að rísa“ Loksins mega hommar gefa blóð Blóðgjöf samkynhneigðra karla leyfð og ósáttar húsmæður Fimm bíla árekstur á Vesturlandsvegi Nefndin deili ekki við þá sem gagnrýna hana á „mis málefnalegan hátt“ Bein útsending: Ávarp fráfarandi formanns Vinstri grænna Nágrannaerjur í Kópavogi: Ekki sýnt fram á að ákveðin tré valdi verulegum óþægindum Segir valsað um sjúkraskrána eins og á rölti um Kringluna Ábendingarnar verði teknar alvarlega Hætta rannsókn á mútumálinu á Selfossi Þrettán fengið samtals 512 eldri orlofsdaga greidda við starfslok Sjá meira
Rafmagnslaust varð frá Blöndu á norðvestanverðu landinu til Hafnar í Hornafirði á Suðausturlandi þegar óvenjukröpp lægð gekk yfir landið á sunnudag. Rauðar og gular viðvaranir voru gefnar út vegna hennar. Tré rifnuðu sums staðar upp með rótum, rúður sprungu og þök rifnuðu af í heilu lagi. Tugir ferðamanna urðu innlyksa á Möðrudalsöræfum og fjöldi bílaleigubíla skemmdist í ofsaveðrinu. Á Akureyri varð sjávarflóð og flæddi yfir götur og inn í hús á Eyrinni. Í pistli á vefsíðunni Bliku veltir Einar Sveinbjörnsson, veðurfræðingur, fyrir sér hvort að hnattræn hlýnun hafi valdið veðuröfgunum um helgina. Tengls hlýnunar og vaxandi veðuröfga af ýmsu tagi eru þekkt. Hitabylgjur verða snarpari og tíðari, fellibyljir sæki aukin kraft í hlýrri sjó og aftakaúrkoma tengist auknum raka í lofthjúpnum. Tengsl á milli hvassviðris á norðlægum slóðum og hnattrænnar hlýnunar eru hins vegar meiri óvissu háð. Ekki sé hægt að sjá með óyggjandi hætti neitt sem tengir saman hlýnun við breytta lægðabraut, aukinn styrk lægða eða fleiri djúpar lægðir, sérstaklega að vetrarlagi. „Í sjálfu sér er svo ofboðslega mikill breytileiki frá einum vetri til þess næsta og líka áratugasveifla. Það getur verið, og ekkert ólíklegt, að hlýnunin hafi einhver áhrif en það er þá bara ekki komið fram ennþá út af þessum mikla breytileika,“ segir Einar í samtali við Vísi. Sjórinn tveimur gráðum hlýrri en vanalega Þó að það gæti legið beinast við að ætla að engin tengsl hafi verið á milli óveðursins og hlýnunar af völdum manna segir Einar að við nánari skoðun gæti verið að það hafi verið öflugara vegna hennar. Rekur Einar aðdraganda lægðarinnar í pistli sínum. Fellibylurinn Fíóna, sem olli usla í Karíbahafi í síðustu viku, hafi komið upp að ströndum Nova Scotia á laugardag. Aldrei hefur loftþrýstingur mælst eins lágur í Kanada og þá um helgina, 931 hektópaskal. Fellibylurinn og leifar hans ruddu á undan sér hlýju og röku lofti til norðurs og norðausturs yfir Atlantshafið sem náði til Íslands á laugardag. Hiti mældist þá 24 stig á Dalatang í snarpri vestanátt. Hitabeltisloftið styrkti hæð sem var suður af landinu og jók þannig svonefnda þrýstispennu á milli hennar og lægðarinnar. Auk þess beindi það viðbótarraka í veg fyrir lægðina sem var að myndast norður af landinu. Kraftur Fíónu var óvenjulegur svo norðarlega. Lægðin var ekki farin að missa afl að ráði þegar hún mætti köldu háloftadragi. Ástæðuna segir Einar í pistlinum óvenjuhlýjan sjó. Yfirborðssjór á hafinu úti fyrir austurströnd Bandaríkjanna hafi verð tveimur stigum heitari í sumar en að meðaltali og stundum enn hlýrri. „Mjög hlýr sjór hefur því verið útbreiddarai og náð norðar en í venjulegu árferði. Þessi sjávarhlýnun er beintengd loftslagshlýnun,“ skrifar Einar. Mögulega ákafara en hefði orðið áður fyrr Niðurstaða Einars er að þó að lægðin sem olli óviðrinu á Íslandi hafi verið tilviljanakenndur viðburður þá kunni hún mögulega að hafa verið dýpri og krappari en hún hefði annars orðið vegna hlýnunar jarðar. Fellibylurinn hafi verið lengur yfir hlýjum sjó og því öflugri en áður. Þess vegna hafi hann rutt meira hitabeltislofti hingað norður eftir en annars hefði verið. „Réttara væri því að segja að öfgafullt illviðri helgarinnar hafi mögulega verið ákafara en hefði orðið hér áður fyrr við svipaða atburðarás vegna hlýnunar jarðar,“ skrifar veðurfræðingurinn.
Veður Loftslagsmál Náttúruhamfarir Óveður 25. september 2022 Mest lesið Tveir reyndust í skotti bíls Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Innlent Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Innlent Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Innlent Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Innlent Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Innlent Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Innlent Engum verði vísað út við myndbirtingu Erlent Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Innlent Fleiri fréttir Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Munu hlýða kröfu landsfundar verði tillaga um stjórnarslit samþykkt Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Orlof húsmæðra: Barn síns tíma eða liður í jafnrétti? Ákveðinn hópur hafi unnið að niðurstöðunni undir yfirborðinu „Öllum ljóst að Ölfusárbrú verði að rísa“ Loksins mega hommar gefa blóð Blóðgjöf samkynhneigðra karla leyfð og ósáttar húsmæður Fimm bíla árekstur á Vesturlandsvegi Nefndin deili ekki við þá sem gagnrýna hana á „mis málefnalegan hátt“ Bein útsending: Ávarp fráfarandi formanns Vinstri grænna Nágrannaerjur í Kópavogi: Ekki sýnt fram á að ákveðin tré valdi verulegum óþægindum Segir valsað um sjúkraskrána eins og á rölti um Kringluna Ábendingarnar verði teknar alvarlega Hætta rannsókn á mútumálinu á Selfossi Þrettán fengið samtals 512 eldri orlofsdaga greidda við starfslok Sjá meira