Virðing fyrir skoðunum barna Hanna Borg Jónsdóttir skrifar 17. október 2022 17:27 Á undanförnum misserum hefur UNICEF á Íslandi lagt ríka áherslu á auka meðvitund í samfélaginu um mikilvægi þess að börn fái tækifæri til þess að hafa áhrif á samfélag sitt og umhverfi. Til þess að það sé mögulegt þurfa að vera til staðar aðgengilegar leiðir fyrir börn til að koma skoðunum sínum og hugmyndum á framfæri þannig að þau eigi raunhæfa möguleika á því að hafa áhrif á öll mál er þau varða. Það er nefnilega þannig að í röddum, reynslu og hugmyndum barna felast verðmæti og það er skylda okkar fullorðna fólksins að nýta þessi verðmæti. Börn geta bent okkur á svo margt sem við fullorðna fólkið getum ekki vitað og sett fram hugmyndir sem okkur hefði aldrei dottið í hug. Vernd, umönnun og þátttaka Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna fjallar í meginatriðum um þrennt; skyldu fullorðna fólksins til þess að tryggja öllum börnum vernd, umönnun og þátttöku. Með þátttöku er átt við að börn fái tækifæri til að tjá skoðanir sínar í öllum málum sem þau varða og að tekið sé tillit til skoðana þeirra í samræmi við aldur og þroska. Þetta á við allsstaðar í samfélaginu, alveg frá heimilinu þar sem barn hefur áhrif á hverju það klæðist, hvað það borðar, hvernig það leikur sér og hvaða bók er lesin og yfir í að hafa áhrif á námið sitt, hverfisskipulagið eða opinbera ákvörðun um umgengni eða forsjá. Þarna er ekki átt við að börn eigi alltaf að ráða öllu ein þar sem einnig þarf að hugsa um önnur réttindi barnsins; Barnið á einnig rétt á leiðsögn foreldra, forsjáraðila eða umsjónaraðila sem byggir á því sem er best fyrir barnið og tryggja þarf jafnræði allra barna. Allar greinar Barnasáttmálans tengjast og mikilvægt er að horfa heildrænt til réttinda barna. Ef við ímyndum okkur hvernig líf okkar væri ef að okkur væri vissulega tryggt öruggt og notalegt húsaskjól, nóg af mat og drykk og vinsamlegur félagsskapur en við fengjum ekki að ráða því eða hafa áhrif á það hvað við gerðum, hvað við horfðum á, hvenær við færum út, hvaða íþróttir við stunduðum, hverju við klæddumst og væri bannað að kjósa - þá liði okkur ekki vel. Við verðum að bera virðingu fyrir skoðunum barna og skoðanafrelsi þeirra. Hvaða mál varða börn? En hvaða mál eru það sem varða börn? Eru það einungis málefni sem tengjast heimilinu, skólanum og tómstundunum? Getur verið að það séu líka samfélagsleg málefni líkt og skipulagsmál og fjárhagsáætlanagerð? Hverjir eru það sem nota hverfin okkar einna mest og vita nákvæmlega hvar það er sem alltaf er keyrt of hratt, hvar vantar lýsingu og hvar væri hentugt að koma fyrir leikvelli? Hverjir geta líka sagt okkur hvaða staðir eru einfaldlega frábærir og hvar þeim líður vel? Já, það eru ekki síst börnin. Ákvarðanir sem teknar eru í tengslum við fjárhagsáætlanagerð hafa svo alltaf óbein áhrif á börn því allt spilar saman; hversu framarlega á forgangslistann skal það fara að fjármagn sé tryggt í viðhald og endurbætur á skólahúsnæði, uppsetningu nýrra gangbrautarljósa eða í að tryggja nægan stuðning innan skóla og leikskóla? Á hvaða málefnum geta börn myndað sér skoðanir? En hvernig eiga börn eiginlega að hafa áhrif á svo flóknar ákvarðanir og geta þau skilið þetta nægilega vel til þess að geta myndað sér skoðun? Börn geta það í samræmi við aldur og þroska en til þess að geta myndað sér skoðun er algjör grundvallarforsenda að börn hafi aðgang að stuðningi og skýrum upplýsingum. Það má sannarlega tryggja börnum þessi tækifæri og þessar leiðir og það er einmitt það sem við hjá UNICEF á Íslandi höfum verið að leggja okkur fram um að fræða bæði börn og fullorðna um. Höfum við í þeim tilgangi framleitt fræðsluefni, haldið námskeið, vinnustofur og fyrirlestra fyrir fjölbreytta hópa sem vinna með okkur að verkefnunum Barnvæn sveitarfélög og Réttindaskólar UNICEF, bæði fyrir fullorðna og börn. Ráðstefna um þátttöku barna Á haustdögum héldum við ráðstefnu um þátttöku barna og tækifæri þeirra til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og samfélag. Markmiðið var að bjóða starfsfólki sveitarfélaga og skóla að koma og fræðast um fjölbreyttar þátttökuleiðir fyrir börn. Meðal þess sem þar fór fram var kynning fulltrúa frá skipulagssviði Reykjavíkurborgar á því hvernig hægt er að tryggja að börn fái tækifæri til að hafa áhrif á sitt nærumhverfi og hverfisskipulag með verklaginu Skapandi samráð sem ég hvet öll sveitarfélög til þess að kynna sér vel. Í stuttu máli hafa börn mikilvægt hlutverk þegar kemur að skapandi samráði; þau fá fræðslu um hverfisskipulag og rétt sinn til þátttöku, taka þátt í að útbúa líkan af hverfinu og eru svo hvött til þess að skrifa sínar ábendingar á miða og setja á viðeigandi staði á líkaninu. Úr þessu er svo unnið á markvissan hátt. Barnvæn sveitarfélög kynntu fleiri þátttökuleiðir, líkt og að koma upp veggspjöldum víða um bæinn þar sem börn eiga leið hjá þar sem börn eru hvött til þess að senda inn ábendingar sínar og/eða hugmyndir um bæinn með hjálp QR kóða eða koma upp ábendingar- og tilkynningahnöppum á spjaldtölvur nemenda. Fjallað var um leiðir fyrir leikskólabörn til þess að hafa áhrif á leikskólastarfið og umhverfið í leikskólanum, t.d. með einföldum göngutúrum um svæðið þar sem hlustað er eftir líðan og skoðunum barna á umhverfi sínu. Einnig var fjallað um leiðir fyrir börn í grunnskóla til þess að hafa áhrif á skólaumhverfið og námið sitt og mikilvægi þess að búa til umhverfi innan skólans þar sem mannréttindi og lýðræði eru virt. Umhverfi þar sem öll börn fá tækifæri til og þora að taka þátt og segja sínar skoðanir og hafa þannig áhrif á menntun sína og skólamenningu. Á ráðstefnunni var lögð áhersla á mikilvægi þess að allt fullorðið fólk fái fræðslu um réttindi barna og að við tileinkum okkur barnaréttindanálgun í öllum okkar störfum en það er það sem bæði innanlandsverkefni UNICEF, Barnvæn sveitarfélög og Réttindaskólar leggja mikla áherslu á. Öll sveitarfélög hafi virk og upplýst ungmennaráð Önnur áhrifarík þátttökuleið fyrir börn sem einnig var fjallað um á ráðstefnunni eru ungmennaráð sveitarfélaga. Ungmennaráð geta verið gífurlega áhrifamikil ef vel er að þeim staðið og þau fá þann stuðning sem þarf til þess að þátttaka þeirra sé merkingarbær en ekki aðeins til skrauts. Samkvæmt æskulýðslögum ber sveitarfélögum að hlutast til um að ungmennaráð séu stofnuð og að þau séu ráðgefandi fyrir sveitarstjórnir. Að mörgu er að huga ef virkja á öflugt ungmennaráð sem hefur raunveruleg tækifæri til þess að hafa áhrif á málefni bæjarins, þau þurfa stuðning, upplýsingar og utanumhald og þá þurfa allir aðilar innan stjórnsýslunnar að vera meðvitaðir um tilvist þess og tilgang. Í kjölfarið á ráðstefnunni sendi UNICEF á Íslandi út erindisbréf til allra sveitarfélaga landsins þar sem þau eru hvött til þess að tryggja framangreint. Það er von okkar að sem allra flest sveitarfélög og menntastofnanir taki þátt í átakinu og yfirfari hvaða leiðir standa börnum til boða til þess að hafa raunveruleg áhrif og bæti úr. Höfundur er sérfræðingur í innleiðingu Barnasáttmálans og verkefnastjóri Barnvænna sveitarfélaga UNICEF. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Réttindi barna Mest lesið Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu Skoðun Skoðun Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann skrifar Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir skrifar Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Sjá meira
Á undanförnum misserum hefur UNICEF á Íslandi lagt ríka áherslu á auka meðvitund í samfélaginu um mikilvægi þess að börn fái tækifæri til þess að hafa áhrif á samfélag sitt og umhverfi. Til þess að það sé mögulegt þurfa að vera til staðar aðgengilegar leiðir fyrir börn til að koma skoðunum sínum og hugmyndum á framfæri þannig að þau eigi raunhæfa möguleika á því að hafa áhrif á öll mál er þau varða. Það er nefnilega þannig að í röddum, reynslu og hugmyndum barna felast verðmæti og það er skylda okkar fullorðna fólksins að nýta þessi verðmæti. Börn geta bent okkur á svo margt sem við fullorðna fólkið getum ekki vitað og sett fram hugmyndir sem okkur hefði aldrei dottið í hug. Vernd, umönnun og þátttaka Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna fjallar í meginatriðum um þrennt; skyldu fullorðna fólksins til þess að tryggja öllum börnum vernd, umönnun og þátttöku. Með þátttöku er átt við að börn fái tækifæri til að tjá skoðanir sínar í öllum málum sem þau varða og að tekið sé tillit til skoðana þeirra í samræmi við aldur og þroska. Þetta á við allsstaðar í samfélaginu, alveg frá heimilinu þar sem barn hefur áhrif á hverju það klæðist, hvað það borðar, hvernig það leikur sér og hvaða bók er lesin og yfir í að hafa áhrif á námið sitt, hverfisskipulagið eða opinbera ákvörðun um umgengni eða forsjá. Þarna er ekki átt við að börn eigi alltaf að ráða öllu ein þar sem einnig þarf að hugsa um önnur réttindi barnsins; Barnið á einnig rétt á leiðsögn foreldra, forsjáraðila eða umsjónaraðila sem byggir á því sem er best fyrir barnið og tryggja þarf jafnræði allra barna. Allar greinar Barnasáttmálans tengjast og mikilvægt er að horfa heildrænt til réttinda barna. Ef við ímyndum okkur hvernig líf okkar væri ef að okkur væri vissulega tryggt öruggt og notalegt húsaskjól, nóg af mat og drykk og vinsamlegur félagsskapur en við fengjum ekki að ráða því eða hafa áhrif á það hvað við gerðum, hvað við horfðum á, hvenær við færum út, hvaða íþróttir við stunduðum, hverju við klæddumst og væri bannað að kjósa - þá liði okkur ekki vel. Við verðum að bera virðingu fyrir skoðunum barna og skoðanafrelsi þeirra. Hvaða mál varða börn? En hvaða mál eru það sem varða börn? Eru það einungis málefni sem tengjast heimilinu, skólanum og tómstundunum? Getur verið að það séu líka samfélagsleg málefni líkt og skipulagsmál og fjárhagsáætlanagerð? Hverjir eru það sem nota hverfin okkar einna mest og vita nákvæmlega hvar það er sem alltaf er keyrt of hratt, hvar vantar lýsingu og hvar væri hentugt að koma fyrir leikvelli? Hverjir geta líka sagt okkur hvaða staðir eru einfaldlega frábærir og hvar þeim líður vel? Já, það eru ekki síst börnin. Ákvarðanir sem teknar eru í tengslum við fjárhagsáætlanagerð hafa svo alltaf óbein áhrif á börn því allt spilar saman; hversu framarlega á forgangslistann skal það fara að fjármagn sé tryggt í viðhald og endurbætur á skólahúsnæði, uppsetningu nýrra gangbrautarljósa eða í að tryggja nægan stuðning innan skóla og leikskóla? Á hvaða málefnum geta börn myndað sér skoðanir? En hvernig eiga börn eiginlega að hafa áhrif á svo flóknar ákvarðanir og geta þau skilið þetta nægilega vel til þess að geta myndað sér skoðun? Börn geta það í samræmi við aldur og þroska en til þess að geta myndað sér skoðun er algjör grundvallarforsenda að börn hafi aðgang að stuðningi og skýrum upplýsingum. Það má sannarlega tryggja börnum þessi tækifæri og þessar leiðir og það er einmitt það sem við hjá UNICEF á Íslandi höfum verið að leggja okkur fram um að fræða bæði börn og fullorðna um. Höfum við í þeim tilgangi framleitt fræðsluefni, haldið námskeið, vinnustofur og fyrirlestra fyrir fjölbreytta hópa sem vinna með okkur að verkefnunum Barnvæn sveitarfélög og Réttindaskólar UNICEF, bæði fyrir fullorðna og börn. Ráðstefna um þátttöku barna Á haustdögum héldum við ráðstefnu um þátttöku barna og tækifæri þeirra til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og samfélag. Markmiðið var að bjóða starfsfólki sveitarfélaga og skóla að koma og fræðast um fjölbreyttar þátttökuleiðir fyrir börn. Meðal þess sem þar fór fram var kynning fulltrúa frá skipulagssviði Reykjavíkurborgar á því hvernig hægt er að tryggja að börn fái tækifæri til að hafa áhrif á sitt nærumhverfi og hverfisskipulag með verklaginu Skapandi samráð sem ég hvet öll sveitarfélög til þess að kynna sér vel. Í stuttu máli hafa börn mikilvægt hlutverk þegar kemur að skapandi samráði; þau fá fræðslu um hverfisskipulag og rétt sinn til þátttöku, taka þátt í að útbúa líkan af hverfinu og eru svo hvött til þess að skrifa sínar ábendingar á miða og setja á viðeigandi staði á líkaninu. Úr þessu er svo unnið á markvissan hátt. Barnvæn sveitarfélög kynntu fleiri þátttökuleiðir, líkt og að koma upp veggspjöldum víða um bæinn þar sem börn eiga leið hjá þar sem börn eru hvött til þess að senda inn ábendingar sínar og/eða hugmyndir um bæinn með hjálp QR kóða eða koma upp ábendingar- og tilkynningahnöppum á spjaldtölvur nemenda. Fjallað var um leiðir fyrir leikskólabörn til þess að hafa áhrif á leikskólastarfið og umhverfið í leikskólanum, t.d. með einföldum göngutúrum um svæðið þar sem hlustað er eftir líðan og skoðunum barna á umhverfi sínu. Einnig var fjallað um leiðir fyrir börn í grunnskóla til þess að hafa áhrif á skólaumhverfið og námið sitt og mikilvægi þess að búa til umhverfi innan skólans þar sem mannréttindi og lýðræði eru virt. Umhverfi þar sem öll börn fá tækifæri til og þora að taka þátt og segja sínar skoðanir og hafa þannig áhrif á menntun sína og skólamenningu. Á ráðstefnunni var lögð áhersla á mikilvægi þess að allt fullorðið fólk fái fræðslu um réttindi barna og að við tileinkum okkur barnaréttindanálgun í öllum okkar störfum en það er það sem bæði innanlandsverkefni UNICEF, Barnvæn sveitarfélög og Réttindaskólar leggja mikla áherslu á. Öll sveitarfélög hafi virk og upplýst ungmennaráð Önnur áhrifarík þátttökuleið fyrir börn sem einnig var fjallað um á ráðstefnunni eru ungmennaráð sveitarfélaga. Ungmennaráð geta verið gífurlega áhrifamikil ef vel er að þeim staðið og þau fá þann stuðning sem þarf til þess að þátttaka þeirra sé merkingarbær en ekki aðeins til skrauts. Samkvæmt æskulýðslögum ber sveitarfélögum að hlutast til um að ungmennaráð séu stofnuð og að þau séu ráðgefandi fyrir sveitarstjórnir. Að mörgu er að huga ef virkja á öflugt ungmennaráð sem hefur raunveruleg tækifæri til þess að hafa áhrif á málefni bæjarins, þau þurfa stuðning, upplýsingar og utanumhald og þá þurfa allir aðilar innan stjórnsýslunnar að vera meðvitaðir um tilvist þess og tilgang. Í kjölfarið á ráðstefnunni sendi UNICEF á Íslandi út erindisbréf til allra sveitarfélaga landsins þar sem þau eru hvött til þess að tryggja framangreint. Það er von okkar að sem allra flest sveitarfélög og menntastofnanir taki þátt í átakinu og yfirfari hvaða leiðir standa börnum til boða til þess að hafa raunveruleg áhrif og bæti úr. Höfundur er sérfræðingur í innleiðingu Barnasáttmálans og verkefnastjóri Barnvænna sveitarfélaga UNICEF.
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun