Álverin óttast áhrif kolefnisgjalds á innflutt ál

Evrópuþingið og leiðtogaráð Evrópusambandsins hafa náð samkomulagi um svonefnt kolefnislandamærajöfnunarkerfi (CBAM). Það gerði innflytjendum á ákveðnum vörum til Evrópu, þar á meðal áli, að greiða mismuninn á kolefnisgjaldi í framleiðslulandinu annars vegar og því gjaldi sem evrópskir framleiðendur greiða innan viðskiptakerfis Evrópusambandsins með losunarheimildir (ETS).

Þrátt fyrir að markmið regluverksins sé að hvetja ríki utan Evrópu til þess að herða sig í loftslagsmálum og fyrirbyggja að framleiðsla færist frá Evrópu til ríkja sem gera minni kröfur í þeim efnum eru álfyrirtæki uggandi um nýja kerfið.

Pétur Blöndal, framkvæmdastjóri Samtaka álframleiðenda á Íslandi (Samál), segir erfitt að ná utan um hversu mikil losun hlýst af álframleiðslu utan Evrópu og að hafa eftirlit með því. Samhliða innleiðingu CBAM-kerfisins ætlar Evrópusambandið að fasa út ókeypis losunarheimildir sem álfyrirtæki og önnur stóriðja hefur fengið. Fyrirtækin muni þá þurfa að greiða margfalt meira fyrir sína losun, þar á meðal íslensk álver.

„Þá varðar auðvitað miklu að kerfið virki, það er að segja að raunverulega sé greitt fyrir losun vegna framleiðslu áls sem flutt er til Evrópu. Flækjustigið er það mikið að efasemdir eru um að það takist og það myndi dýpka vanda áliðnaðar í Evrópu,“ segir Pétur við Vísi.

Hverfandi gjöld utan Evrópu

Kolefnisspor evrópskra álvera er þegar það lægsta í heimi og það er hvergi lægra en á Íslandi, jafnvel þótt horft sé fram hjá orkunotkun þeirra, að sögn Péturs. Á sama tíma hafi Evrópusambandið hlaðið meiri kostnaði á iðnaðinn en tíðkist í öðrum heimsálfum með ýmsum grænum sköttum, bæði á framleiðendurna sjálfa og orkufyrirtæki.

Verðið á losunarheimildum hafi þannig farið úr fimm evrum á hvert kíló af koltvísýringi árið 2017 í áttatíu evrur á þessu ári. Kostnaðurinn við losun eykst enn frekar þegar hætt verður að úthluta ókeypis losunarheimildum. Framleiðendur utan Evrópu greiða hins vegar hverfandi gjöld fyrir sína losun, að sögn Péturs.

„Það er auðvitað alvarlegt ef kerfi er tekið upp sem í raun skekkir enn frekar samkeppnisstöðu áliðnaðar í Evrópu gagnvart áliðnaði utan Evrópu. Það er yrði niðurstaðan ef það hleður frekari kostnaði á framleiðslu áls í Evrópu en virkar ekki gagnvart áliðnaði utan Evrópu,“ segir Pétur.

Gæti dýpkað loftslagsvandann

Þá óttast evrópskir álframleiðendur að breytingarnar á viðskiptakerfinu með losunarheimildir og nýja kolefnisgjaldið á innflutt ál leiði til þess að álverð hækki í Evrópu. Fyrirtæki sem framleiða vörur úr áli eins og bíla þurfi að kaupa málminn dýrari dómum en keppinautar í öðrum heimshlutum. Þannig verði grafið undan samkeppnisstöðu þeirra.

„Þá skapast hætta á að framleiðslan flytjist út fyrir Evrópu, þar sem kostnaður er lægri. Það væri þungt högg fyrir evrópskan iðnað og gæti haft áhrif á íslenskan áliðnað,“ segir Pétur og bendir á að nær allt ál sem sé framleitt á Íslandi sé selt til Evrópu þar sem það er notað í bíla, orkumannvirki og fleira.

Í grundvallaratriðum sé iðnaðurinn fylgjandi losunarkerfi sem nái til áliðnaðarins í heild. Kerfi Evrópusambandins sé ætlað að vera hvati til að flýta fyrir orkuskiptum í iðnaði. Ef kostnaðurinn við kolefnisfrekan iðnað aukist hins vegar aðeins í einum heimshluta sé hætta á að framleiðslan færist þangað þar sem kolefnissporið er stærra. Álframleiðsla í Evrópu hafi þegar dregist verulega saman á undanförnum árum.

„Ef kostnaður við losun leggst þyngst á iðnað í Evrópu, þá skapast hætta á framleiðslan flytjist annað. Þá myndu slíkar loftslagsaðgerðir einungis dýpka loftslagsvandann. Um leið væri kerfi losunarheimilda að ganga gegn upprunalegum markmiðum sínum. Það blasir við að það er skammgóður vermir að ná staðbundnum árangri ef vandinn dýpkar heimsvísu. Verkefnið er að ná tökum á loftslagsvandanum hnattrænt,“ segir Pétur.