Kristaltært? Um umboð eða umboðsleysi Páll Ágúst Ólafsson skrifar 8. ágúst 2023 07:30 Í liðinni viku hélt höfundur því fram á þessum vettvangi að biskup væri ekki umboðlaus í embætti sínu. Sú niðurstaða var leidd af bráðabirgðaákvæði í lögum um þjóðkirkjuna frá 2021. Spurningin um umboð biskups er til umfjöllunar hjá Úrskurðarnefnd þjóðkirkjunnar. Forseti kirkjuþings vill þrátt fyrir þá stöðu málsins, með stuðningi amk. 2. varaforseta kirkjuþings, hlutast til um að knúnar verði fram biskupskosningar hið fyrsta. Eini skynsamlegi kosturinn í stöðunni er að bíða niðurstöðu úrskurðarnefndar og halda óbreyttri áætlun kjörnefndar enda gefi niðurstaða úrskurðarnefndar ekki tilefni til annars. Almennt er skynsamlegt og fer best á því að aðilar haldi að sér höndum meðan skorið er úr vafamálum hjá þar til bærum aðilum. *** Hvað raunverulega rekur þessa aðila áfram er ráðgáta. Steindór Runiberg Haraldsson, 2. varaforseti kirkjuþings, fullyrti að umboðsleysi biskups væri „kristaltært“ í viðtali við Morgunblaðið 3. ágúst sl. Það sem yfirstjórn kirkjuþings telur „kristaltært“ er hreint ekki svo tært heldur sveipað lögfræðilegum vafa, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Jafnframt liggur fyrir að kjörnefnd þjóðkirkjunnar hyggst hefja undirbúning að biskupskjöri snemma á næsta ári. Þangað til eru örfáir mánuðir. Vakna áleitnar spurningar um hvaða hagsmuni þessir aðilar eru að verja eða hverra erinda þeir ganga. Af hverju liggur á núna? Kann að vera að það þjóni hagsmunum fárra að tilteknar stjórnvaldsákvarðanir biskups verði teknar upp að nýju því þær teljist óheppilegar ákveðnum aðilum og meðvirkni með þeim svo mikil að forysta kirkjuþings sjái ekki skóginn fyrir einstaka fyrirferðarmiklum trjám? Misskilningur? Höfundur var sagður misskilja regluverk kirkjunnar í kjölfar greinar, sem birtist 31. júlí sl. Með öllu er óljóst í hverju sá misskilningur felst enda er bráðabirgðaákvæði þjóðkirkjulaganna skýrt. Staðreyndin er sú að starfsmannalögin skulu gilda út skipunartíma biskups. Biskup á að njóta réttinda og skyldna starfsmannalaga á skipunartímanum. Hluti réttinda starfsmannalaga er að skipunartími framlengist sjálfkrafa, sé ekki tilkynnt um annað áður en sex mánuðir eru til loka skipunartíma. Höfundur telur að bráðabirgðaákvæði þjóðkirkjulaga hefði sérstaklega þurft að undanskilja þessi tilteknu réttindi, ef þau áttu ekki að gilda gagnvart biskupi. Sú lögskýring, að lagasetning sé ígildi tilkynningar um starfslok stenst ekki skoðun að mati höfundar. Sérstaklega í ljósi þess að það virðist ekki hafa verið einboðið að biskup hætti við lok skipunartímans. Kristaltært? Höfundur telur því að skipunartími biskups hafi sjálfkrafa endurnýjast af þeirri einföldu ástæðu að kirkjuþing sinnti ekki þeirri skyldu sinni að setja starfsreglur um annað. Ábyrgðin er kirkjuþings og forystu þess. Framhjá því verður ekki litið og þau mistök verður forysta kirkjuþings að horfast í augu við. Því fer fjarri að „kristaltært“ sé að biskup Íslands sé umboðslaus. Þvert á móti bendir flest til þess að svo sé einmitt ekki. Höfundur telur að í þessari stöðu eigi að halda sig við það sem ákveðið hefur verið, að hefja undirbúning biskupskjörs í upphafi nýs árs og vígja nýjan biskup næsta sumar. Óvönduð vinnubrögð Undanfarin ár hafa margir gagnrýnt embætti biskups fyrir að fara frjálslega með það regluverk sem kirkjunni er sniðið – bæði lög sett af Alþingi sem og starfsreglur settar af kirkjuþingi. Höfundur þekkir sjálfur til þeirrar umræðu og verklags, enda hefur hann ítrekað látið reyna á stjórnvaldsákvarðanir embættis biskups fyrir dómstólum og haft betur í öll skiptin. Einhverjir kunna að velta vöngum yfir því að höfundur fagni hreinlega ekki tillögu forseta kirkjuþings um að sem fyrst sé kosinn nýr biskup. Svo er þó ekki, því þetta mál sem nú er um þrætt – jafnt og önnur - hvorki eiga né mega vera persónuleg. Niðurstaða skal byggð á regluverki og lagatúlkun en ekki einstaka persónum og leikendum. Hafa skal einfaldlega það sem sannara reynist. Um leið og einstök mál eru persónugerð og leikendur látnir hafa áhrif á efnismeðferð og niðurstöðu er voðinn vís enda álíka heppilegt að blanda saman tilfinningum og lögfræði og olíu og vatni. Einstakt tækifæri – nýtt verklag Forysta kirkjunnar á að vera fyrirmynd annarra í að lögum og reglum sé fylgt. Bæði af lagalegri en ekki síður siðferðislegri skyldu. Nú er tækifæri fyrir kirkjuþing, sem kosið var á síðasta ári, og nýjan biskup, sem væntanlega verður vígður sumarið 2024, að hefja sig yfir það verklag sem viðgengist hefur alltof lengi innan yfirstjórnar kirkjunnar. Þetta verklag hefur einkennst af því að ákveða niðurstöðu mála fyrirfram án tillits til regluverksins sem um kirkjuna gildir. Regluverkið virðist oft ekki einu sinni hafa verið haft til hliðsjónar við ákvarðanatöku. Nýtt kirkjuþing og nýr biskup, þegar hann tekur við, fá einstakt tækifæri til að draga línu í sandinn, fylgja regluverkinu og hefja víðtæka uppbyggingu á starfi þjóðkirkjunnar alveg frá yfirstjórn ofan í grasrót. Þessum aðilum ber að hafa metnað fyrir og tryggja að allar ákvarðanir verði vandaðar og reistar á lögmætum grunni en ekki handahófskenndar og teknar af geðþótta eins og þekkt dæmi eru um. Trúnaður og traust fólks Traust til þjóðkirkjunnar hefur farið minnkandi hin síðustu ár. Margir hafa áhyggjur af þeirri þróun. Orð eru til lítils ef verkin eru ekki látin tala. Nýr biskup fær tækifæri til þess að sýna endurnýjun hugarfars, nýja starfshætti og verklag. Ég hvet kjörna fulltrúa á kirkjuþingi – lærða sem leika – og nýjan biskup, þegar hann tekur við, að láta þetta tækifæri ekki framhjá sér fara. Aðeins þannig mun trúnaður og traust kirkjunnar gagnvart fólkinu í landinu aukast á ný. Kapp umfram fegurð? Starfsmenn kirkjunnar og sjálfboðaliðar landið um kring gera allt sem í þeirra valdi stendur og leggja mikið á sig til að sinna af alúð skyldum sínum gagnvart þeim verkefnum í lífi fólks sem kirkjunni eru falin. Ég vil trúa því að yfirstjórn kirkjuþings muni gera orð sr. Friðriks Friðrikssonar að sínum að láta ekki kappið bera fegurðina ofurliði. Það er bæði skynsamlegt og ekki of seint að draga andann djúpt, anda frá sér og láta fegurðina hafa yfirhönd yfir kappinu. Höfundur er lögmaður og prestur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þjóðkirkjan Trúmál Mest lesið Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir Skoðun Ljósið – samtök úti í bæ Jens Garðar Helgason Skoðun Bankarnir og þjáningin Ingólfur Sverrisson Skoðun Ég er ekki hættuleg – ég er veik Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Er hægt að bíða lengur? Björg Baldursdóttir Skoðun Tími til að fagna, minna á og hvetja áfram – 50 ár frá Kvennaverkfallinu Ólöf Kristjánsdóttir Skoðun Á hvaða vegferð er heilbrigðisráðherra? Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Tími til að endurhugsa hagvöxt! Dóra Guðrún Guðmundsdóttir,Soffia S. Sigurgeisdóttir,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Það er munur á veðmálum og veðmálum Auður Inga Þorsteinsdóttir Skoðun Gefum í – því unglingarnir okkar eiga það skilið Skoðun Skoðun Skoðun Bankarnir og þjáningin Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með Ljósinu! Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum að tala um Heiðmörk Guðmundur Hörður Guðmundsson skrifar Skoðun Aðild Íslands að ESB: Vegvísir til velsældar? Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Misnotkun á velferðarkerfinu: Áhyggjur vegna nýbúa og kerfisglufa Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Ávinningur fyrri ára í hættu Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Gefum í – því unglingarnir okkar eiga það skilið skrifar Skoðun Það er munur á veðmálum og veðmálum Auður Inga Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Er hægt að bíða lengur? Björg Baldursdóttir skrifar Skoðun Tími til að fagna, minna á og hvetja áfram – 50 ár frá Kvennaverkfallinu Ólöf Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Jafnréttisbærinn Hafnarfjörður – nema þegar þú ert þolandi Ingibjörg Gróa Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Um meint hlutleysi Kína í Úkraínustríðinu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Ljósið – samtök úti í bæ Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Af lokuðum búsetuúrræðum og sérlausnum í flugi Þorgerður M Þorbjarnardóttir,Halldór Reynisson skrifar Skoðun Á hvaða vegferð er heilbrigðisráðherra? Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun VR-félagar, ykkar er valið! Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Laufey og brúin milli kynslóðanna Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Árangur skólanna, hvað veist þú um hann? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Ég er ekki hættuleg – ég er veik Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Kartöflurnar eru of dýrar til að kasta í veiðiþjófa Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Þögnin í háskólanum Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Neyðarkall frá Gaza: Svona getur þú hjálpað skrifar Skoðun Tími til að endurhugsa hagvöxt! Dóra Guðrún Guðmundsdóttir,Soffia S. Sigurgeisdóttir,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvíti stafur menningarinnar Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Hafnarfjörður er leiðandi í jafnréttismálum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Aðferðarfræði til að auka áfallaþol þjóða Böðvar Tómasson skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Hvernig borgarfulltrúar verðmeta tímann þinn Ragnhildur Alda Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Lífsbjörg okkar er í veði Hanna Katrín Friðriksson skrifar Sjá meira
Í liðinni viku hélt höfundur því fram á þessum vettvangi að biskup væri ekki umboðlaus í embætti sínu. Sú niðurstaða var leidd af bráðabirgðaákvæði í lögum um þjóðkirkjuna frá 2021. Spurningin um umboð biskups er til umfjöllunar hjá Úrskurðarnefnd þjóðkirkjunnar. Forseti kirkjuþings vill þrátt fyrir þá stöðu málsins, með stuðningi amk. 2. varaforseta kirkjuþings, hlutast til um að knúnar verði fram biskupskosningar hið fyrsta. Eini skynsamlegi kosturinn í stöðunni er að bíða niðurstöðu úrskurðarnefndar og halda óbreyttri áætlun kjörnefndar enda gefi niðurstaða úrskurðarnefndar ekki tilefni til annars. Almennt er skynsamlegt og fer best á því að aðilar haldi að sér höndum meðan skorið er úr vafamálum hjá þar til bærum aðilum. *** Hvað raunverulega rekur þessa aðila áfram er ráðgáta. Steindór Runiberg Haraldsson, 2. varaforseti kirkjuþings, fullyrti að umboðsleysi biskups væri „kristaltært“ í viðtali við Morgunblaðið 3. ágúst sl. Það sem yfirstjórn kirkjuþings telur „kristaltært“ er hreint ekki svo tært heldur sveipað lögfræðilegum vafa, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Jafnframt liggur fyrir að kjörnefnd þjóðkirkjunnar hyggst hefja undirbúning að biskupskjöri snemma á næsta ári. Þangað til eru örfáir mánuðir. Vakna áleitnar spurningar um hvaða hagsmuni þessir aðilar eru að verja eða hverra erinda þeir ganga. Af hverju liggur á núna? Kann að vera að það þjóni hagsmunum fárra að tilteknar stjórnvaldsákvarðanir biskups verði teknar upp að nýju því þær teljist óheppilegar ákveðnum aðilum og meðvirkni með þeim svo mikil að forysta kirkjuþings sjái ekki skóginn fyrir einstaka fyrirferðarmiklum trjám? Misskilningur? Höfundur var sagður misskilja regluverk kirkjunnar í kjölfar greinar, sem birtist 31. júlí sl. Með öllu er óljóst í hverju sá misskilningur felst enda er bráðabirgðaákvæði þjóðkirkjulaganna skýrt. Staðreyndin er sú að starfsmannalögin skulu gilda út skipunartíma biskups. Biskup á að njóta réttinda og skyldna starfsmannalaga á skipunartímanum. Hluti réttinda starfsmannalaga er að skipunartími framlengist sjálfkrafa, sé ekki tilkynnt um annað áður en sex mánuðir eru til loka skipunartíma. Höfundur telur að bráðabirgðaákvæði þjóðkirkjulaga hefði sérstaklega þurft að undanskilja þessi tilteknu réttindi, ef þau áttu ekki að gilda gagnvart biskupi. Sú lögskýring, að lagasetning sé ígildi tilkynningar um starfslok stenst ekki skoðun að mati höfundar. Sérstaklega í ljósi þess að það virðist ekki hafa verið einboðið að biskup hætti við lok skipunartímans. Kristaltært? Höfundur telur því að skipunartími biskups hafi sjálfkrafa endurnýjast af þeirri einföldu ástæðu að kirkjuþing sinnti ekki þeirri skyldu sinni að setja starfsreglur um annað. Ábyrgðin er kirkjuþings og forystu þess. Framhjá því verður ekki litið og þau mistök verður forysta kirkjuþings að horfast í augu við. Því fer fjarri að „kristaltært“ sé að biskup Íslands sé umboðslaus. Þvert á móti bendir flest til þess að svo sé einmitt ekki. Höfundur telur að í þessari stöðu eigi að halda sig við það sem ákveðið hefur verið, að hefja undirbúning biskupskjörs í upphafi nýs árs og vígja nýjan biskup næsta sumar. Óvönduð vinnubrögð Undanfarin ár hafa margir gagnrýnt embætti biskups fyrir að fara frjálslega með það regluverk sem kirkjunni er sniðið – bæði lög sett af Alþingi sem og starfsreglur settar af kirkjuþingi. Höfundur þekkir sjálfur til þeirrar umræðu og verklags, enda hefur hann ítrekað látið reyna á stjórnvaldsákvarðanir embættis biskups fyrir dómstólum og haft betur í öll skiptin. Einhverjir kunna að velta vöngum yfir því að höfundur fagni hreinlega ekki tillögu forseta kirkjuþings um að sem fyrst sé kosinn nýr biskup. Svo er þó ekki, því þetta mál sem nú er um þrætt – jafnt og önnur - hvorki eiga né mega vera persónuleg. Niðurstaða skal byggð á regluverki og lagatúlkun en ekki einstaka persónum og leikendum. Hafa skal einfaldlega það sem sannara reynist. Um leið og einstök mál eru persónugerð og leikendur látnir hafa áhrif á efnismeðferð og niðurstöðu er voðinn vís enda álíka heppilegt að blanda saman tilfinningum og lögfræði og olíu og vatni. Einstakt tækifæri – nýtt verklag Forysta kirkjunnar á að vera fyrirmynd annarra í að lögum og reglum sé fylgt. Bæði af lagalegri en ekki síður siðferðislegri skyldu. Nú er tækifæri fyrir kirkjuþing, sem kosið var á síðasta ári, og nýjan biskup, sem væntanlega verður vígður sumarið 2024, að hefja sig yfir það verklag sem viðgengist hefur alltof lengi innan yfirstjórnar kirkjunnar. Þetta verklag hefur einkennst af því að ákveða niðurstöðu mála fyrirfram án tillits til regluverksins sem um kirkjuna gildir. Regluverkið virðist oft ekki einu sinni hafa verið haft til hliðsjónar við ákvarðanatöku. Nýtt kirkjuþing og nýr biskup, þegar hann tekur við, fá einstakt tækifæri til að draga línu í sandinn, fylgja regluverkinu og hefja víðtæka uppbyggingu á starfi þjóðkirkjunnar alveg frá yfirstjórn ofan í grasrót. Þessum aðilum ber að hafa metnað fyrir og tryggja að allar ákvarðanir verði vandaðar og reistar á lögmætum grunni en ekki handahófskenndar og teknar af geðþótta eins og þekkt dæmi eru um. Trúnaður og traust fólks Traust til þjóðkirkjunnar hefur farið minnkandi hin síðustu ár. Margir hafa áhyggjur af þeirri þróun. Orð eru til lítils ef verkin eru ekki látin tala. Nýr biskup fær tækifæri til þess að sýna endurnýjun hugarfars, nýja starfshætti og verklag. Ég hvet kjörna fulltrúa á kirkjuþingi – lærða sem leika – og nýjan biskup, þegar hann tekur við, að láta þetta tækifæri ekki framhjá sér fara. Aðeins þannig mun trúnaður og traust kirkjunnar gagnvart fólkinu í landinu aukast á ný. Kapp umfram fegurð? Starfsmenn kirkjunnar og sjálfboðaliðar landið um kring gera allt sem í þeirra valdi stendur og leggja mikið á sig til að sinna af alúð skyldum sínum gagnvart þeim verkefnum í lífi fólks sem kirkjunni eru falin. Ég vil trúa því að yfirstjórn kirkjuþings muni gera orð sr. Friðriks Friðrikssonar að sínum að láta ekki kappið bera fegurðina ofurliði. Það er bæði skynsamlegt og ekki of seint að draga andann djúpt, anda frá sér og láta fegurðina hafa yfirhönd yfir kappinu. Höfundur er lögmaður og prestur.
Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir Skoðun
Tími til að fagna, minna á og hvetja áfram – 50 ár frá Kvennaverkfallinu Ólöf Kristjánsdóttir Skoðun
Tími til að endurhugsa hagvöxt! Dóra Guðrún Guðmundsdóttir,Soffia S. Sigurgeisdóttir,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir skrifar
Skoðun Misnotkun á velferðarkerfinu: Áhyggjur vegna nýbúa og kerfisglufa Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Tími til að fagna, minna á og hvetja áfram – 50 ár frá Kvennaverkfallinu Ólöf Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Jafnréttisbærinn Hafnarfjörður – nema þegar þú ert þolandi Ingibjörg Gróa Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af lokuðum búsetuúrræðum og sérlausnum í flugi Þorgerður M Þorbjarnardóttir,Halldór Reynisson skrifar
Skoðun Tími til að endurhugsa hagvöxt! Dóra Guðrún Guðmundsdóttir,Soffia S. Sigurgeisdóttir,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar
Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir Skoðun
Tími til að fagna, minna á og hvetja áfram – 50 ár frá Kvennaverkfallinu Ólöf Kristjánsdóttir Skoðun
Tími til að endurhugsa hagvöxt! Dóra Guðrún Guðmundsdóttir,Soffia S. Sigurgeisdóttir,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun