Hringrásarhagkerfið: Þurfum að huga betur að heilsu hafsins

„En við þurfum að fara að hugsa betur um heilsu þess. Og hvernig við ætlum að nýta það betur og hlúa betur að því í þágu umhverfis- og sjálfbærnimála.“

Stærsta hringrásarráðstefna á Norðurlöndunum er haldin í Reykjavík í þessari viku, Nordic Circular Summit. Af því tilefni fjallar Atvinnulífið um sjálfbærnimálin í dag og á morgun.

Viðskiptalegir hvatar og styrkir

Þetta er í fjórða sinn sem ráðstefnan Nordic Circular Summit er haldin, en hún stendur yfir í tvo daga: Frá 17.-18.október.

Erindi ráðstefnunnar eru fjölbreytt, þar sem rætt er um náttúru og líffræðilega fjölbreytni, hringrásarsamfélagið, efnisfæðið, auðgandi viðskiptamódel, orku og auðlindir, mannvirkjagerðir og fleira.

Þórður er einn fyrirlesara á ráðstefnunni en hann hélt sitt erindi á ráðstefnunni í gær. Þórður hefur síðastliðin sex ár starfað hjá Nordic Innovation, sem heyrir undir Norrænu ráðherranefndina. Markmið Nordic Innovation er að gera Norðurlönd að frumkvöðlasvæði fyrir sjálfbæran vöxt með því að efla nýsköpun og samkeppnishæfni í norrænum fyrirtækjum.

Það svið sem Þórður starfar í vinnur samkvæmt þessum markmiðum að öllu því sem snýr að hagsmunum hafsins.

„Ég myndi líkja starfinu mínu við verkefnastjóra þar sem við stýrum safni margra verkefna tengdum hafinu sem hafa sama endamarkmið, það er að auka samkeppnishæfni Norrænna fyrirtækja og sjálfbærni hafsins samtímis“ segir Þórður.

Sem dæmi um verkefni má nefna ýmiss nýsköpunarverkefni sem Nordic Innovation fjármagnar. Fjármögnunin er í formi styrkja sem byggja á því að verkefni sem fyrirtæki eða stofnanir vinna að, falli að þeim markmiðum sem Nordic Innovation vinnur að því að ná. Kröfur eru þá gerðar um að fyrirtæki séu í samstarfi við að aðila í að minnsta kosti þremur Norðurlöndum og sjái sjálf um að fjármagna helming kostnaðar sjálfir eða með öðrum leiðum.

Allt gengur út á að hafið og hagsmunir þeim tengdum verði sem sjálfbærust og þá helst þannig að hringrásarkerfið skili sér í plús, þ.e. jákvæðum umhverfisáhrifum.

En líka að viðskiptalegir hvatar verði til.

Þórður nefnir sem dæmi plastið sem Íslendingum er oft tíðrætt um að sé mikið áhyggjuefni, enda mikið magn af því í sjónum og nú að greinast í fiskum.

Dæmigert verkefni fyrir okkur að taka þátt í og styrkja væri til dæmis ef eitthvað fyrirtæki á Norðurlöndunum myndi finna nýja lausn á því að hreinsa plast úr hafinu og vinna að því í samstarfi með aðilum frá minnst þremur Norðurlöndum og að verkefnið hefði viðskiptalega hvata til framtíðar.“

Það er ákjósanlegt ef hægt er að beita viðskipalegum hvötum til þess að leysa ýmiss aðkallandi umhverfismál, auka sjálfbærni og helst að búa til jákvæða hringrás hagkerfisins.

Dæmi: Þorskur nánast horfinn úr Oslóarfirði

Þórður segir mikla hagsmuni í húfi fyrir Norðurlöndin.

„Enda liggja allar höfuðborgir Norðurlandanna við sjó.“

Þórður telur mikla vitundavakningu vera á Íslandi hvað málefni hafsins varða, en meira þurfi til.

„Vitundavakningin á Íslandi um málefni hafsins hefur verið mikil síðustu árin. Sjávarklasinn og starfsemin þar er gott dæmi. En eins eru stjórnvöld að stíga vel inn í og almennt er fólk að átta sig betur á því hversu mikilvægt það er að huga að hafinu og sjálfbærni þess,“ segir Þórður og bætir við:

En vitundavakningin er jafnframt mikil í löndunum sem við erum að starfa með. Ég nefni sem dæmi ástand Eystrasaltsaltsins en Finnar, Svíar og að einhverju leyti Danir hafa reynt það á eigin skinni hvað breytingar í hafinu geta verið dýrkeyptar. 

Þá hafa orðið miklar breytingar á lífríkinu í Oslóarfirði og sem dæmi hefur þorskstofninn þar minnkað verulega, sem er ágætis dæmi um hversu mikil breyting getur orðið í vistkerfinu ef heilsu hafsins er ekki sinnt.“

Í erindi Þórðar í gær benti hann á að samkvæmt úttekt Nordic Innovation eru Norðurlöndin einna fremst í flokki þjóða þegar kemur að málefnum hafsins í eftirfarandi þáttum:

• Sjávarmeti/matur
• Orkuframleiðslu á hafinu
• Samgöngum á hafi
• Ferðaþjónusta tengd hafinu

Til að vinna að hagsmunum hafsins hefur Nordic Innovation skilgreint þrjú áherslusvið og nefnir Þórður nokkur dæmi til að skýra út hvert svið.

Ocean based biomass:

Sem dæmi um verkefni sem Nordic Innovation hefur fjármagnað í þessum flokki er nýsköpunarverkefni sem felur í sér framleiðslu á lömpum, borðplötum og fleiru sem er framleitt að verulegu leiti úr skeljum. Einnig samstarf við byggingaaðila sem eru að þreifa fyrir sér að nota þara í byggingarefni til að framleiða til dæmis spónarplötur.

Co-located activites:

Hér gæti dæmið til dæmis verið þróun nokkurs konar iðngarða á hafi, þar sem hrat eins aðila verður hráefni annars og mynda þannig hringrásahagkerfi. 

Í byrjun þessa mánaðar hélt Sjávarklasinn í samstarfi við Nordic Innovation hakkaþon þar sem komu fram margar áhugaverðar hugmyndir og líkön um mögulega iðngarða á hafinu.

Nordic Testbeds:

Hér erum við að tala um verkefni sem snúa að því að auðvelda prófanir á nýjum lausnum þvert á Norrænu landamærin. 

Sem dæmi mætti ímynda sér verkefni í Finnlandi þar sem aðilar væru þróa eftirlitsróbóta til notkunar í laxeldi. 

Í gegnum slíkt samstarf/verkefni gætu þessari aðilar fengið prófaða sýna lausn í laxeldi á öðrum Norðurlöndum til hagsbóta fyrir báða aðila og þannig stuðlað að aukinni samkeppnishæfi þessara fyrirtækja.

„Í öllum þeim verkefnum sem við tökum þátt í er útgangspunkturinn okkar Norrænn virðisauki. Því með samstarfi þvert á norrænu landamærin viljum við leysa úr læðingi virðisauka sem ella væri ekki fyrir hendi,“ segir Þórður en það fjármagn sem er eyrnamerkt „Sustainable Ocean Economy“ prógramminu er samtals um 350 milljónir íslenskra króna fyrir árin 2021-2024.

„Með verkefnum okkar ætlum við að leggja okkar lóð á vogaskálarnar þannig að markmið Norrænnar samvinnu, um að Norðurlöndin verði samþættasta og sjálfbærasta svæði veraldar árið 2030 náist. Jafnframt viljum við að verkefnin okkur stuðli að Heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun. Gegnum norrænt samstarf hafa Norðurlöndin einstakt tækifæri til að vera leiðandi á heimsvísu þegar kemur að sjálfbærni hafsins,“ segir Þórður og bætir við:

„Þetta á ekki síst við um Íslendinga. Því við erum stafræn og vel menntuð þjóð, jarðvegurinn hér er mjög góður og því allt sem styður það að við gætum á heimsvísu náð miklu forskoti. En það þýðir þá líka að við þurfum að fara af krafti af stað ekki seinna en núna.“