Eru skattar og gjöld verðmætasköpun? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar 16. janúar 2025 13:00 Nýtt ár, ný ríkisstjórn og nýtt upphaf fyrir marga. Stefnuyfirlýsing nýrrar ríkisstjórnar felur í sér fyrirætlanir um aukna verðmætasköpun í atvinnulífinu og er virkilega ástæða til að fagna því. Atvinnulífið er að sjálfsögðu mikilvægasta uppspretta verðmætasköpunnar í landinu. Ég ætla ekki að rekja það í smáatriðum hér hversu miklum verðmætum íslensk ferðaþjónustufyrirtæki hafa skilað íslensku samfélagi síðustu áratugi og sérstaklega síðustu 12-15 ár. Þó er rétt að minna á það hér, að hún er aftur (eftir bakslag faraldursáranna) orðin stærsta gjaldeyrisskapandi atvinnugreinin okkar. Talað af vanþekkingu Í aðdraganda kosninga mátti alltof oft heyra frambjóðendur allflestra flokka tala af mikilli vanþekkingu um ferðaþjónustu og þótti hún mjög hentugur blóraböggull fyrir flest sem afvega hefur farið hér á landi undanfarin misseri. Okkur sem störfum í greininni leiðist þetta ákaflega og vildum óska þess að borin væri meiri virðing fyrir þessari mikilvægu atvinnugrein og að fólk í framboði hefði fyrir því að setja sig inn í mál hennar. Í allra síðasta lagi þó, eftir að það hefur verið kjörið á Alþingi. Skattleggjum meira og meira Þrátt fyrir að ný ríkisstjórn leggi að eigin sögn áherslu á verðmætasköpun, þá er það nánast það eina sem heyrst hefur frá henni varðandi ferðaþjónustu, að leggja á hana frekari skatta og gjöld. Ráðherrar tala reyndar út og suður um þetta - en mest áberandi er tal um komugjöld á ferðamenn og “auðlindagjald”, sem skal tengjast álagsstýringu. Þessu skal að sjálfsögðu komið á sem fyrst, þó ekki nokkur maður viti hvað eða hvaða upphæðir nákvæmlega er verið að tala um. Það er nokkuð ljóst, að ríkisstjórnin vill skattleggja ferðaþjónustuna meira, en er ekki viss um hvernig sé best að gera það sem mest og sem hraðast - og undir hvaða yfirskyni. Rétt er að geta þess hér að ferðaþjónustan hefur ekki kallað eftir auðlindagjaldi, þó hún sé opin fyrir einhvers konar álagsstýringu, þar sem það á við. Fullkomið stjórnleysi í bílastæðagjöldum Á sama tíma sitja forsvarsmenn ferðaþjónustunnar í landinu og klóra sér í kollinum yfir nýjum álögum sem tóku gildi fyrirvaralaust bæði um þarsíðustu áramót og nýliðin (gistináttaskattur, hækkun gistináttaskatts og innviðagjöld á skemmtiferðaskip). Enn meira hugarangri valda síðan hin ýmsu bílastæða- og þjónustugjöld, sem spretta upp á einkalöndum úti um allt land nánast daglega - mér er til efs að nokkur maður hafi yfirsýn yfir þau. Enda er þar um fullkomið stjórn- og regluleysi að ræða, þar sem hver sem er virðist geta krafist hvaða gjalds sem er fyrir hvaða aðstöðu sem er og jafnvel enga aðstöðu. Þessi gjöld eru orðin verulega íþyngjandi og farin að hafa neikvæð áhrif á ímynd okkar og samkeppnishæfni sem áfangastaðar. Sem dæmi má nefna að farþegi í hópferð (hringinn í kringum landið) er að greiða á bilinu 25-30 € bara í bílastæða og þjónustugjöld, eins og staðan er í dag og líklegt að sú upphæð hækki með hverjum deginum. Þessi upphæð kann að hljóma lítilvæg, en hún hækkar útsöluverð á rándýrri Íslandsferð um 40-50 €. Leitaráhugi minnkar - verri bókunarstaða Forsvarsmenn ferðaþjónustunnar í landinu hafa líka töluverðar áhyggjur af stöðunni í ferðaþjónustu almennt - þar sem greinin er ekki að vaxa hvað verðmætasköpun varðar, eins og vonast hafði verið eftir og ávallt er stefnt að. Það bendir allt til þess að samkeppnishæfni Íslands sem áfangastaðar hafi verið og sé að minnka. Á Nýársmálstofu á vegum SAF, KPMG og Íslenska ferðaklasans, sem fram fór í byrjun vikunnar, kom fram í máli Hjalta Más Einarssonar forstjóra Datera, að staðan fyrir árið 2025 væri grafalvarleg, ef litið væri til leitaráhuga á Íslandi á leitarvélum. Það hefur því miður hratt dregið úr honum beggja vegna Atlantsála. Leitaráhugi hefur forspárgildi varðandi markaðshlutdeild og því er þetta alvarlegt og gefur tilefni til að staldra við. Ekkert er hægt að fullyrða um það af hverju Ísland er að tapa flugi - en reynslan hefur þó kennt okkur að þar spilar verðlag stóra rullu. Ekki bætir svo úr skák að Ísland hefur ekki sinnt almennri neytendamarkaðssetningu erlendis eins og keppinautar okkar hafa myndarlega gert. Sömu sögu segja þeir sem selja Íslandsferðir á erlendum mörkuðum. Bókunarstaða og áhugi á Íslandi miðað við síðasta ár, eru marktækt slakari. Förum varlega Að öllu ofangreindu er því ljóst að það borgar sig að fara varlega í því að leggja frekari álögur á ferðaþjónustu á Íslandi eins og sakir standa. Skattar og gjöld hækka útsöluverð á ferðum til Íslands og það er ekkert svigrúm til slíks núna. Skattar og gjöld skapa heldur ekki verðmæti á sjálfbæran hátt, heldur geta hratt og örugglega dregið úr verðmætasköpun og snúist þar með upp í andhverfu sína. Höfundur er framkvæmdastjóri Katla DMI ehf og fyrrverandi formaður Samtaka ferðaþjónustunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarnheiður Hallsdóttir Ferðamennska á Íslandi Skattar og tollar Mest lesið Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland Skoðun Skoðun Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Nýtt ár, ný ríkisstjórn og nýtt upphaf fyrir marga. Stefnuyfirlýsing nýrrar ríkisstjórnar felur í sér fyrirætlanir um aukna verðmætasköpun í atvinnulífinu og er virkilega ástæða til að fagna því. Atvinnulífið er að sjálfsögðu mikilvægasta uppspretta verðmætasköpunnar í landinu. Ég ætla ekki að rekja það í smáatriðum hér hversu miklum verðmætum íslensk ferðaþjónustufyrirtæki hafa skilað íslensku samfélagi síðustu áratugi og sérstaklega síðustu 12-15 ár. Þó er rétt að minna á það hér, að hún er aftur (eftir bakslag faraldursáranna) orðin stærsta gjaldeyrisskapandi atvinnugreinin okkar. Talað af vanþekkingu Í aðdraganda kosninga mátti alltof oft heyra frambjóðendur allflestra flokka tala af mikilli vanþekkingu um ferðaþjónustu og þótti hún mjög hentugur blóraböggull fyrir flest sem afvega hefur farið hér á landi undanfarin misseri. Okkur sem störfum í greininni leiðist þetta ákaflega og vildum óska þess að borin væri meiri virðing fyrir þessari mikilvægu atvinnugrein og að fólk í framboði hefði fyrir því að setja sig inn í mál hennar. Í allra síðasta lagi þó, eftir að það hefur verið kjörið á Alþingi. Skattleggjum meira og meira Þrátt fyrir að ný ríkisstjórn leggi að eigin sögn áherslu á verðmætasköpun, þá er það nánast það eina sem heyrst hefur frá henni varðandi ferðaþjónustu, að leggja á hana frekari skatta og gjöld. Ráðherrar tala reyndar út og suður um þetta - en mest áberandi er tal um komugjöld á ferðamenn og “auðlindagjald”, sem skal tengjast álagsstýringu. Þessu skal að sjálfsögðu komið á sem fyrst, þó ekki nokkur maður viti hvað eða hvaða upphæðir nákvæmlega er verið að tala um. Það er nokkuð ljóst, að ríkisstjórnin vill skattleggja ferðaþjónustuna meira, en er ekki viss um hvernig sé best að gera það sem mest og sem hraðast - og undir hvaða yfirskyni. Rétt er að geta þess hér að ferðaþjónustan hefur ekki kallað eftir auðlindagjaldi, þó hún sé opin fyrir einhvers konar álagsstýringu, þar sem það á við. Fullkomið stjórnleysi í bílastæðagjöldum Á sama tíma sitja forsvarsmenn ferðaþjónustunnar í landinu og klóra sér í kollinum yfir nýjum álögum sem tóku gildi fyrirvaralaust bæði um þarsíðustu áramót og nýliðin (gistináttaskattur, hækkun gistináttaskatts og innviðagjöld á skemmtiferðaskip). Enn meira hugarangri valda síðan hin ýmsu bílastæða- og þjónustugjöld, sem spretta upp á einkalöndum úti um allt land nánast daglega - mér er til efs að nokkur maður hafi yfirsýn yfir þau. Enda er þar um fullkomið stjórn- og regluleysi að ræða, þar sem hver sem er virðist geta krafist hvaða gjalds sem er fyrir hvaða aðstöðu sem er og jafnvel enga aðstöðu. Þessi gjöld eru orðin verulega íþyngjandi og farin að hafa neikvæð áhrif á ímynd okkar og samkeppnishæfni sem áfangastaðar. Sem dæmi má nefna að farþegi í hópferð (hringinn í kringum landið) er að greiða á bilinu 25-30 € bara í bílastæða og þjónustugjöld, eins og staðan er í dag og líklegt að sú upphæð hækki með hverjum deginum. Þessi upphæð kann að hljóma lítilvæg, en hún hækkar útsöluverð á rándýrri Íslandsferð um 40-50 €. Leitaráhugi minnkar - verri bókunarstaða Forsvarsmenn ferðaþjónustunnar í landinu hafa líka töluverðar áhyggjur af stöðunni í ferðaþjónustu almennt - þar sem greinin er ekki að vaxa hvað verðmætasköpun varðar, eins og vonast hafði verið eftir og ávallt er stefnt að. Það bendir allt til þess að samkeppnishæfni Íslands sem áfangastaðar hafi verið og sé að minnka. Á Nýársmálstofu á vegum SAF, KPMG og Íslenska ferðaklasans, sem fram fór í byrjun vikunnar, kom fram í máli Hjalta Más Einarssonar forstjóra Datera, að staðan fyrir árið 2025 væri grafalvarleg, ef litið væri til leitaráhuga á Íslandi á leitarvélum. Það hefur því miður hratt dregið úr honum beggja vegna Atlantsála. Leitaráhugi hefur forspárgildi varðandi markaðshlutdeild og því er þetta alvarlegt og gefur tilefni til að staldra við. Ekkert er hægt að fullyrða um það af hverju Ísland er að tapa flugi - en reynslan hefur þó kennt okkur að þar spilar verðlag stóra rullu. Ekki bætir svo úr skák að Ísland hefur ekki sinnt almennri neytendamarkaðssetningu erlendis eins og keppinautar okkar hafa myndarlega gert. Sömu sögu segja þeir sem selja Íslandsferðir á erlendum mörkuðum. Bókunarstaða og áhugi á Íslandi miðað við síðasta ár, eru marktækt slakari. Förum varlega Að öllu ofangreindu er því ljóst að það borgar sig að fara varlega í því að leggja frekari álögur á ferðaþjónustu á Íslandi eins og sakir standa. Skattar og gjöld hækka útsöluverð á ferðum til Íslands og það er ekkert svigrúm til slíks núna. Skattar og gjöld skapa heldur ekki verðmæti á sjálfbæran hátt, heldur geta hratt og örugglega dregið úr verðmætasköpun og snúist þar með upp í andhverfu sína. Höfundur er framkvæmdastjóri Katla DMI ehf og fyrrverandi formaður Samtaka ferðaþjónustunnar.
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar