Að neyðast til að meta sína eigin umsókn í opinberan sjóð Bogi Ragnarsson skrifar 16. júní 2025 07:00 Í framhaldsskólum taka nemendur lokaverkefni sem eru metin út frá skýrum matskvarða. Kennarar veita rökstudda endurgjöf byggða á öllum matsþáttum, og undirþáttum, og útskýra hvernig einkunn er ákvörðuð. Þetta er ekki bara góð venja – heldur sjálfsagður hluti af faglegu og gagnsæju menntakerfi. En hvað ef þetta væri ekki svona? Hugsum okkur nemanda sem skilar vel unnu lokaverkefni. Kennararnir segja honum að ritgerðin sé fín – en aðrir hafi staðið sig betur. Þegar hann biður um rökstuðning fær hann örstuttan texta sem tekur aðeins á mjög takmörkuðum hluta matskvarðans. Og þegar hann spyr nánar, er honum vísað á óútfylltan kvarða á heimasíðu skólans. Þetta er í raun sú staða sem margir umsækjendur í Þróunarsjóð námsgagna standa frammi fyrir. Þegar matskvarðinn er til staðar, en ekki notaður Þegar höfundur þessarar greinar fékk rökstuðning fyrir synjun á umsókn sinni til Þróunarsjóðs námsgagna, fylgdi aðeins stuttur ákvörðunartexti – án mats á einstökum þáttum og án tilvísunar í þann matskvarða sem sjóðurinn gefur út opinberlega. Vegna þess að ekki var veitt efnisleg rökfærsla um mikilvægi verkefnisins, aðgengi þess eða kennslufræðilegan grundvöll, varð höfundur að grípa til þess að rýna eigin umsókn – og leggja sjálfstætt faglegt mat á hana út frá viðmiðum sjóðsins. Þessi grein byggir á slíkri yfirferð og dregur fram grundvallarspurningar um gagnsæi, samræmi og faglegt verklag opinberra sjóða. Umsókn sem stenst matskvarða – en fær samt synjun Matsliður 1, sem vegur 50% í heildarmati, snýst um gildi og mikilvægi verkefnisins. Þar er spurt um markmið, aðgengi, nýnæmi, kennslufræðilega hugsun og hvernig efnið styður grunnþætti menntunar. Greining á umsókninni sýnir að hún: hefur skýr markmið og er vel útfærð uppfyllir 3 af 4 forgangsatriðum sjóðsins er fyrsta íslenska bókaserían með tvíþættri útgáfu fyrir framhaldsskólanemendur hefur verið prófuð í skólum og er aðgengileg bæði rafrænt og prentað byggir á gagnrýninni hugsun, jafnrétti, lýðræði og sjálfbærni Í öllum þessum atriðum stenst umsóknin með stæl og myndi samkvæmt kvarðanum fá 9–10 stig af 10. Sama gildir um aðra matsliði: verkáætlun og fjárhagsáætlun er skýr og fagleg, og bakgrunnur umsækjanda sýnir bæði reynslu af kennslu, rannsóknum og námsefnisgerð. Í heild ætti umsóknin, samkvæmt opinberum matskvarða, að fá um 9,5 af 10 í heildarmat. Höfundur þessarar greinar er jafnframt höfundur umsóknarinnar og hefur rýnt hana ítarlega út frá matskvarðanum. Mat þetta kann að vera litað af eigin sjónarhorni, en byggist á nákvæmri yfirferð allra liða samkvæmt þeim viðmiðum sem sjóðurinn setur sjálfur. Matið má finna á Facebook síðu höfundar. Rökstuðningur sem fjallar ekki um verkefnið Þrátt fyrir þetta fékk umsóknin einkunnina 6.5 og var flokkuð í „C-flokk“, sem þýðir að hún var ekki lögð til úthlutunar. Rökstuðningurinn sem fylgdi sagði að ekki væri ljóst hverjir sinntu ritrýni eða hvernig hún færi fram. Þetta er í raun lýsing á einu tilviki í ferli verkefnisins – en ekki á heildinni og var að mestu hrakið í síðustu grein. Það vekur áhyggjur að stærsti matsliðurinn, sem vegur helming heildarmatsins, er hvergi nefndur í rökstuðningnum og umsóknin metin út frá undirþætti sem vegur miklu minna. Vantar matskvarða með rökstuðningi Það sem eykur á óvissuna er að engin rökstuðningur var veittur út frá matskvarðanum sjálfum – aðeins stuttur „ákvörðunartexti“ fylgdi með synjuninni. Umsækjandi hafði kallað sérstaklega eftir því að fá mat á grundvelli þeirra liða sem koma fram í matskvarðanum, en engin slík greinargóð skýrsla fylgdi. Í kjölfar þess var haft samband við umsjónarmann sjóðsins og sérstaklega óskað eftir því að fá mat samkvæmt matskvarðanum. Engin viðbrögð hafa borist við þeirri beiðni – þrátt fyrir að um eðlilega gagnsæiskröfu hafi verið að ræða. Ef matskvarðinn hefði verið útfylltur, hefði verið eðlilegt að hann fylgdi með upphaflega rökstuðningnum. Þá hefði einnig átt að vera hægur vandi að senda hann í kjölfar beiðninnar. Það að slíkur kvarði hafi hvorki fylgt með né verið afhentur síðar bendir til þess að hann hafi ekki verið notaður við matið – eða að ekki hafi verið talin þörf á að skila af sér útfylltu mati, þrátt fyrir að slíkt eigi að vera grunnstoð matsferlis. Þetta vekur spurningar um hvort matskvarðinn hafi verið notaður að fullu eða útfylltur yfirhöfuð – og hvort stjórnin hafi í raun byggt ákvörðun sína á heildarmati. Sé það raunin dregur það verulega úr gagnsæi og skapar hættu á að mat verði tilviljanakennt eða byggt á misvísandi áherslum. Atriðin sem tekin eru fram í rökstuðningi endurspegla aðeins hluta matskvarðans og gefa þar með ranga eða ófullnægjandi mynd af umsókninni í heild. Þetta vekur spurningar um hvort sjálft matið hafi verið heildstætt – eða hvort túlkun matsins hafi vísvitandi eða óvart orðið of þröng. Þegar stærsti matsliðurinn er ekki til umræðu í rökstuðningi eru blikur á lofti um að kerfið sjálft virði ekki sín eigin viðmið. Þegar form fær meira vægi en faglegt innihald Þetta er ekki bara einkamál höfundar. Það varpar ljósi á stærra kerfisvandamál: Ef verkefni með rótgróinni þróun, sem hefur verið prófað og nýtist í skólum, fær synjun fyrir óskýra lýsingu á einum verkhluta, að mati sjóðsins, hljótum við að spyrja: Hvað er í raun verið að meta? Ný lög verða að efla gæði og aðgengi Í nýjum lögum um námsgögn er áhersla lögð á að efla gæði og aðgengi. Það verður ekki gert nema með gagnsæju og samræmdu mati. Umsækjendur eiga rétt á að vita hvernig umsóknir þeirra eru metnar – og rökstuðningur á að byggja á öllum matsþáttum. Í næstu grein: Hvernig geta umsækjendur í opinbera sjóði unnið „rétt“ – þegar forsendurnar eru þversagnakenndar? Höfundur er kennari við Fjölbrautaskóla Suðurnesja og stofnandi stafbok.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bogi Ragnarsson Mest lesið Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Halldór 27.03.2024 Halldór Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Samúel Karl Ólason,Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Samúel Karl Ólason,Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Sjá meira
Í framhaldsskólum taka nemendur lokaverkefni sem eru metin út frá skýrum matskvarða. Kennarar veita rökstudda endurgjöf byggða á öllum matsþáttum, og undirþáttum, og útskýra hvernig einkunn er ákvörðuð. Þetta er ekki bara góð venja – heldur sjálfsagður hluti af faglegu og gagnsæju menntakerfi. En hvað ef þetta væri ekki svona? Hugsum okkur nemanda sem skilar vel unnu lokaverkefni. Kennararnir segja honum að ritgerðin sé fín – en aðrir hafi staðið sig betur. Þegar hann biður um rökstuðning fær hann örstuttan texta sem tekur aðeins á mjög takmörkuðum hluta matskvarðans. Og þegar hann spyr nánar, er honum vísað á óútfylltan kvarða á heimasíðu skólans. Þetta er í raun sú staða sem margir umsækjendur í Þróunarsjóð námsgagna standa frammi fyrir. Þegar matskvarðinn er til staðar, en ekki notaður Þegar höfundur þessarar greinar fékk rökstuðning fyrir synjun á umsókn sinni til Þróunarsjóðs námsgagna, fylgdi aðeins stuttur ákvörðunartexti – án mats á einstökum þáttum og án tilvísunar í þann matskvarða sem sjóðurinn gefur út opinberlega. Vegna þess að ekki var veitt efnisleg rökfærsla um mikilvægi verkefnisins, aðgengi þess eða kennslufræðilegan grundvöll, varð höfundur að grípa til þess að rýna eigin umsókn – og leggja sjálfstætt faglegt mat á hana út frá viðmiðum sjóðsins. Þessi grein byggir á slíkri yfirferð og dregur fram grundvallarspurningar um gagnsæi, samræmi og faglegt verklag opinberra sjóða. Umsókn sem stenst matskvarða – en fær samt synjun Matsliður 1, sem vegur 50% í heildarmati, snýst um gildi og mikilvægi verkefnisins. Þar er spurt um markmið, aðgengi, nýnæmi, kennslufræðilega hugsun og hvernig efnið styður grunnþætti menntunar. Greining á umsókninni sýnir að hún: hefur skýr markmið og er vel útfærð uppfyllir 3 af 4 forgangsatriðum sjóðsins er fyrsta íslenska bókaserían með tvíþættri útgáfu fyrir framhaldsskólanemendur hefur verið prófuð í skólum og er aðgengileg bæði rafrænt og prentað byggir á gagnrýninni hugsun, jafnrétti, lýðræði og sjálfbærni Í öllum þessum atriðum stenst umsóknin með stæl og myndi samkvæmt kvarðanum fá 9–10 stig af 10. Sama gildir um aðra matsliði: verkáætlun og fjárhagsáætlun er skýr og fagleg, og bakgrunnur umsækjanda sýnir bæði reynslu af kennslu, rannsóknum og námsefnisgerð. Í heild ætti umsóknin, samkvæmt opinberum matskvarða, að fá um 9,5 af 10 í heildarmat. Höfundur þessarar greinar er jafnframt höfundur umsóknarinnar og hefur rýnt hana ítarlega út frá matskvarðanum. Mat þetta kann að vera litað af eigin sjónarhorni, en byggist á nákvæmri yfirferð allra liða samkvæmt þeim viðmiðum sem sjóðurinn setur sjálfur. Matið má finna á Facebook síðu höfundar. Rökstuðningur sem fjallar ekki um verkefnið Þrátt fyrir þetta fékk umsóknin einkunnina 6.5 og var flokkuð í „C-flokk“, sem þýðir að hún var ekki lögð til úthlutunar. Rökstuðningurinn sem fylgdi sagði að ekki væri ljóst hverjir sinntu ritrýni eða hvernig hún færi fram. Þetta er í raun lýsing á einu tilviki í ferli verkefnisins – en ekki á heildinni og var að mestu hrakið í síðustu grein. Það vekur áhyggjur að stærsti matsliðurinn, sem vegur helming heildarmatsins, er hvergi nefndur í rökstuðningnum og umsóknin metin út frá undirþætti sem vegur miklu minna. Vantar matskvarða með rökstuðningi Það sem eykur á óvissuna er að engin rökstuðningur var veittur út frá matskvarðanum sjálfum – aðeins stuttur „ákvörðunartexti“ fylgdi með synjuninni. Umsækjandi hafði kallað sérstaklega eftir því að fá mat á grundvelli þeirra liða sem koma fram í matskvarðanum, en engin slík greinargóð skýrsla fylgdi. Í kjölfar þess var haft samband við umsjónarmann sjóðsins og sérstaklega óskað eftir því að fá mat samkvæmt matskvarðanum. Engin viðbrögð hafa borist við þeirri beiðni – þrátt fyrir að um eðlilega gagnsæiskröfu hafi verið að ræða. Ef matskvarðinn hefði verið útfylltur, hefði verið eðlilegt að hann fylgdi með upphaflega rökstuðningnum. Þá hefði einnig átt að vera hægur vandi að senda hann í kjölfar beiðninnar. Það að slíkur kvarði hafi hvorki fylgt með né verið afhentur síðar bendir til þess að hann hafi ekki verið notaður við matið – eða að ekki hafi verið talin þörf á að skila af sér útfylltu mati, þrátt fyrir að slíkt eigi að vera grunnstoð matsferlis. Þetta vekur spurningar um hvort matskvarðinn hafi verið notaður að fullu eða útfylltur yfirhöfuð – og hvort stjórnin hafi í raun byggt ákvörðun sína á heildarmati. Sé það raunin dregur það verulega úr gagnsæi og skapar hættu á að mat verði tilviljanakennt eða byggt á misvísandi áherslum. Atriðin sem tekin eru fram í rökstuðningi endurspegla aðeins hluta matskvarðans og gefa þar með ranga eða ófullnægjandi mynd af umsókninni í heild. Þetta vekur spurningar um hvort sjálft matið hafi verið heildstætt – eða hvort túlkun matsins hafi vísvitandi eða óvart orðið of þröng. Þegar stærsti matsliðurinn er ekki til umræðu í rökstuðningi eru blikur á lofti um að kerfið sjálft virði ekki sín eigin viðmið. Þegar form fær meira vægi en faglegt innihald Þetta er ekki bara einkamál höfundar. Það varpar ljósi á stærra kerfisvandamál: Ef verkefni með rótgróinni þróun, sem hefur verið prófað og nýtist í skólum, fær synjun fyrir óskýra lýsingu á einum verkhluta, að mati sjóðsins, hljótum við að spyrja: Hvað er í raun verið að meta? Ný lög verða að efla gæði og aðgengi Í nýjum lögum um námsgögn er áhersla lögð á að efla gæði og aðgengi. Það verður ekki gert nema með gagnsæju og samræmdu mati. Umsækjendur eiga rétt á að vita hvernig umsóknir þeirra eru metnar – og rökstuðningur á að byggja á öllum matsþáttum. Í næstu grein: Hvernig geta umsækjendur í opinbera sjóði unnið „rétt“ – þegar forsendurnar eru þversagnakenndar? Höfundur er kennari við Fjölbrautaskóla Suðurnesja og stofnandi stafbok.is.
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun