Þurfa gagnrýnendur að vera næs? Þórarinn Þórarinsson skrifar 14. október 2004 00:01 Íslensk kvikmyndagerð hefur tekið mögnuðum stökkbreytingum á síðustu árum. Það er ekki ýkja langt síðan það þótti stórviðburður að ný íslensk bíómynd rataði í kvikmyndahús en í dag þykir ekkert sjálfsagðara. Stórfréttirnar sem tengjast íslenskri kvikmyndagerð í dag snúast ekki lengur um að einhver ofurhuginn ætli að freista þess að gera bíó á Íslandi heldur um það hvaða erlendar stórstjörnur verði í væntanlegum myndum og hversu dýrar þær verði í framleiðslu. Kvikmyndagerð á Íslandi er orðin alþjóðleg og það er ekki síst fyrir ötult frumkvöðlastarf Friðriks Þórs Friðrikssonar og kraftmikil og fersk tilþrif Baltasars Kormáks.Byrjendur með forgjöf Þegar frumherjar íslenskrar kvikmyndagerðar voru að stíga sín fyrstu skref var þeim vitaskuld sýndur skilningur sem hefur kristallast í gegnum árin í þeirri tilhneigingu íslenskra kvikmyndagagnrýnenda til þess að taka varlega á íslenskum myndum og í því sambandi hefur oft verið talað um að íslenskar myndir séu með eins og eina stjörnu í forgjöf á útlendar myndir. Það var í sjálfu sér ekkert athugavert við þetta í upphafi þegar íslenskar myndir voru gerðar af vanefnum og stóðu svo illa í samkeppninni við innflutt efni að forgjöfin var nánast nauðsynleg. Hljóðið í íslenskum myndum var iðulega handónýtt þannig að oft hefði ekkert veitt af því að þær væru textaðar svo söguþráðurinn færi ekki allur fyrir ofan garð og neðan. Við þessar aðstæður var auðvitað eðlilegt að gagnrýnendur einblíndu á það sem heppnaðist vel og tíunduðu svo lélegt hljóð og tæknilega annmarka sem helstu gallana við verkin. Þessi vinnubrögð eru algerlega úrelt í dag þegar öll tæknivinna við íslenskar myndir er hnökralaus og einkennist af fagmennsku. Íslenskar bíómyndir standast að öllu leyti fyllilega samanburð við það sem er verið að gera í nágrannalöndunum og því hljóta þær að vera vegnar og metnar á sömu forsendum. Tími forgjafarinnar er liðinn og ef gagnrýnanda finnst íslensk mynd slæm ber honum að segja það hreint út. Þetta er ekki öfundsverð staða þar sem forgjafarhefðin stendur á traustum grunni.Nó more mister næsgæValur Gunnarsson, kvikmyndagagnrýnandi DV, leggur út af þessu fyrirbæri í upphafi dóms síns um Næsland eftir Friðrik Þór enda fullkomlega meðvitaður um að neikvæð umsögn hans um myndina gengur þvert á pólitíska rétthugsun í íslenskri bíóorðræðu."Það er aldrei gaman að vera boðberi slæmra tíðinda, enda góð og gild hefð fyrir því að hálshöggva slíka," segir Valur en það sem gerir hlutskipti hans og fleiri gagnrýnenda enn þungbærara í tilfelli Næslands er auðvitað sú staðreynd að "Friðrik Þór hefur gert meira en nokkur annar einstakingur til að koma íslenskri kvikmyndagerð á kortið".Jón Hákon Halldórsson, gagnrýnandi hjá Kvikmyndir.com, hlífir Friðriki ekki heldur: "Friðrik Þór Friðriksson leikstjóri er frábær í sínu fagi og hefur skilið fjöldann allan af góðum kvikmyndum eftir sig. Því miður hefur ferill hans þó eitthvað verið á leið niður á við undanfarið því myndin Fálkar gekk ekki sem skyldi og Næsland er án efa hans allra versta verk." Þeir gagnrýnendur sem hafa gagnrýnt Næsland harðast halda því vel til haga að Friðrik Þór er mikill meistari en þó ekki yfir það hafinn að gera mistök. Sjálfur Alfred Hitchcock gerði 53 bíómyndir, helling af gullmolum en algert drasl inni á milli. Af hverju skyldi Friðrik Þór vera eitthvað öðruvísi? Kvikmyndagagnrýnendur ættu að geta fundið nokkra huggun í hinu fornkveðna að sá er vinur sem til vamms segir og í raun eiga íslenskir kvikmyndagerðarmenn heimtingu á því að fá heilbrigða gagnrýni á verk sín en aðhald heima fyrir ætti að brýna fólk til betri verka og búa það undir erlenda gagnrýni þar sem kvikmyndagerðarmenn eru metnir af verkinu sjálfu og engu öðru.Valur orðar þetta ansi vel í niðurlagi gagnrýni sinnar á Næsland í DV: "Friðrik Þór er mikill listamaður sem á síst skilið að ráðist sé á hann niðri í bæ. En hann á heldur ekki skilið að fólk standi upp og klappi sjálfkrafa fyrir öllu sem hann gerir. Við eigum betra skilið af honum en þetta. Og hann af okkur."Síðasta vígi gömlu gildanna Dómar um Fálka Friðriks Þórs og Næsland benda eindregið til þess að íslensku bíómyndinrar séu að missa einnar stjörnu forgjöfina en Morgunblaðið virðist þó enn hafa þetta kerfi í hávegum og þar á bæ mega íslenskir kvikmyndagerðarmenn ganga að þremur stjörnum vísum.Fálkar olli almennum vonbrigðum en fékk þrjár stjörnur hjá Mogganum, sömu sögu er að segja um Næsland og mörgum er enn í minni þriggja stjarna dómur sem Opinberun Hannesar, mynd Hrafns Gunnlaugssonar, fékk um áramótin. Myndirnar Kaldaljós og Nói albínói, sem ég held að óhætt sé að fullyrða að séu tvær bestu íslensku myndir síðustu ára og hafa fallið vel í kramið á erlendri grundu, fengu þrjár og hálfa stjörnu hvor. Nú eru það ólíkir gagnrýnendur sem útdeila þessum stjörnum og smekkur fólks er vissulega misjafn og matið því einstaklingsbundið en þegar aðeins hálf stjarna skilur Nóa albínóa og Opinberun Hannesar að hlýtur að læðast að manni sá grunur að horft hafi verið framhjá áberandi göllum Opinberunarinnar þar sem hún er íslensk og verk höfundar síns. Föst áskrift Friðriks Þórs að þremur stjörnum, jafnvel þegar um tvær slökustu myndir hans á ferlinum er að ræða, hlýtur líka að vekja grunsemdir um að gömul og úr sér gengin þjóðernishyggja liti skoðanir gagnrýnenda. Það er nefnilega ekki allt gott sem er íslenskt. Ekki einu sinni í bíó. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bíó og sjónvarp Í brennidepli Þórarinn Þórarinsson Mest lesið Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Vilja Ísland í sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Skipta ekki öll börn jafn miklu máli? Greiðslur Reykjavíkurborgar fyrir nám barna utan sveitarfélags Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er sjálfbærni bara fyrir raungreinafólk? Saga Helgason skrifar Skoðun Börn í skjóli Kvennaathvarfsins Auður Magnúsdóttir skrifar Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nýr vettvangur samskipta? Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar Skoðun Vilja Ísland í sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Blikkandi viðvörunarljós Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir skrifar Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson skrifar Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson skrifar Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Sjá meira
Íslensk kvikmyndagerð hefur tekið mögnuðum stökkbreytingum á síðustu árum. Það er ekki ýkja langt síðan það þótti stórviðburður að ný íslensk bíómynd rataði í kvikmyndahús en í dag þykir ekkert sjálfsagðara. Stórfréttirnar sem tengjast íslenskri kvikmyndagerð í dag snúast ekki lengur um að einhver ofurhuginn ætli að freista þess að gera bíó á Íslandi heldur um það hvaða erlendar stórstjörnur verði í væntanlegum myndum og hversu dýrar þær verði í framleiðslu. Kvikmyndagerð á Íslandi er orðin alþjóðleg og það er ekki síst fyrir ötult frumkvöðlastarf Friðriks Þórs Friðrikssonar og kraftmikil og fersk tilþrif Baltasars Kormáks.Byrjendur með forgjöf Þegar frumherjar íslenskrar kvikmyndagerðar voru að stíga sín fyrstu skref var þeim vitaskuld sýndur skilningur sem hefur kristallast í gegnum árin í þeirri tilhneigingu íslenskra kvikmyndagagnrýnenda til þess að taka varlega á íslenskum myndum og í því sambandi hefur oft verið talað um að íslenskar myndir séu með eins og eina stjörnu í forgjöf á útlendar myndir. Það var í sjálfu sér ekkert athugavert við þetta í upphafi þegar íslenskar myndir voru gerðar af vanefnum og stóðu svo illa í samkeppninni við innflutt efni að forgjöfin var nánast nauðsynleg. Hljóðið í íslenskum myndum var iðulega handónýtt þannig að oft hefði ekkert veitt af því að þær væru textaðar svo söguþráðurinn færi ekki allur fyrir ofan garð og neðan. Við þessar aðstæður var auðvitað eðlilegt að gagnrýnendur einblíndu á það sem heppnaðist vel og tíunduðu svo lélegt hljóð og tæknilega annmarka sem helstu gallana við verkin. Þessi vinnubrögð eru algerlega úrelt í dag þegar öll tæknivinna við íslenskar myndir er hnökralaus og einkennist af fagmennsku. Íslenskar bíómyndir standast að öllu leyti fyllilega samanburð við það sem er verið að gera í nágrannalöndunum og því hljóta þær að vera vegnar og metnar á sömu forsendum. Tími forgjafarinnar er liðinn og ef gagnrýnanda finnst íslensk mynd slæm ber honum að segja það hreint út. Þetta er ekki öfundsverð staða þar sem forgjafarhefðin stendur á traustum grunni.Nó more mister næsgæValur Gunnarsson, kvikmyndagagnrýnandi DV, leggur út af þessu fyrirbæri í upphafi dóms síns um Næsland eftir Friðrik Þór enda fullkomlega meðvitaður um að neikvæð umsögn hans um myndina gengur þvert á pólitíska rétthugsun í íslenskri bíóorðræðu."Það er aldrei gaman að vera boðberi slæmra tíðinda, enda góð og gild hefð fyrir því að hálshöggva slíka," segir Valur en það sem gerir hlutskipti hans og fleiri gagnrýnenda enn þungbærara í tilfelli Næslands er auðvitað sú staðreynd að "Friðrik Þór hefur gert meira en nokkur annar einstakingur til að koma íslenskri kvikmyndagerð á kortið".Jón Hákon Halldórsson, gagnrýnandi hjá Kvikmyndir.com, hlífir Friðriki ekki heldur: "Friðrik Þór Friðriksson leikstjóri er frábær í sínu fagi og hefur skilið fjöldann allan af góðum kvikmyndum eftir sig. Því miður hefur ferill hans þó eitthvað verið á leið niður á við undanfarið því myndin Fálkar gekk ekki sem skyldi og Næsland er án efa hans allra versta verk." Þeir gagnrýnendur sem hafa gagnrýnt Næsland harðast halda því vel til haga að Friðrik Þór er mikill meistari en þó ekki yfir það hafinn að gera mistök. Sjálfur Alfred Hitchcock gerði 53 bíómyndir, helling af gullmolum en algert drasl inni á milli. Af hverju skyldi Friðrik Þór vera eitthvað öðruvísi? Kvikmyndagagnrýnendur ættu að geta fundið nokkra huggun í hinu fornkveðna að sá er vinur sem til vamms segir og í raun eiga íslenskir kvikmyndagerðarmenn heimtingu á því að fá heilbrigða gagnrýni á verk sín en aðhald heima fyrir ætti að brýna fólk til betri verka og búa það undir erlenda gagnrýni þar sem kvikmyndagerðarmenn eru metnir af verkinu sjálfu og engu öðru.Valur orðar þetta ansi vel í niðurlagi gagnrýni sinnar á Næsland í DV: "Friðrik Þór er mikill listamaður sem á síst skilið að ráðist sé á hann niðri í bæ. En hann á heldur ekki skilið að fólk standi upp og klappi sjálfkrafa fyrir öllu sem hann gerir. Við eigum betra skilið af honum en þetta. Og hann af okkur."Síðasta vígi gömlu gildanna Dómar um Fálka Friðriks Þórs og Næsland benda eindregið til þess að íslensku bíómyndinrar séu að missa einnar stjörnu forgjöfina en Morgunblaðið virðist þó enn hafa þetta kerfi í hávegum og þar á bæ mega íslenskir kvikmyndagerðarmenn ganga að þremur stjörnum vísum.Fálkar olli almennum vonbrigðum en fékk þrjár stjörnur hjá Mogganum, sömu sögu er að segja um Næsland og mörgum er enn í minni þriggja stjarna dómur sem Opinberun Hannesar, mynd Hrafns Gunnlaugssonar, fékk um áramótin. Myndirnar Kaldaljós og Nói albínói, sem ég held að óhætt sé að fullyrða að séu tvær bestu íslensku myndir síðustu ára og hafa fallið vel í kramið á erlendri grundu, fengu þrjár og hálfa stjörnu hvor. Nú eru það ólíkir gagnrýnendur sem útdeila þessum stjörnum og smekkur fólks er vissulega misjafn og matið því einstaklingsbundið en þegar aðeins hálf stjarna skilur Nóa albínóa og Opinberun Hannesar að hlýtur að læðast að manni sá grunur að horft hafi verið framhjá áberandi göllum Opinberunarinnar þar sem hún er íslensk og verk höfundar síns. Föst áskrift Friðriks Þórs að þremur stjörnum, jafnvel þegar um tvær slökustu myndir hans á ferlinum er að ræða, hlýtur líka að vekja grunsemdir um að gömul og úr sér gengin þjóðernishyggja liti skoðanir gagnrýnenda. Það er nefnilega ekki allt gott sem er íslenskt. Ekki einu sinni í bíó.
Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun
Skoðun Skipta ekki öll börn jafn miklu máli? Greiðslur Reykjavíkurborgar fyrir nám barna utan sveitarfélags Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun