Stendur okkur á sama? 13. nóvember 2004 00:01 Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Halldór 23.11.2024 Halldór Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun