Einar Gunnarsson: Af „líffræðilegum fjölbreytileika“ 30. apríl 2010 10:02 Hæstvirtur umhverfisráðherra, Svandís Svavarsdóttir, kveður sér hljóðs í Fréttablaðinu 23. apríl síðast liðinn. Umfjöllunarefnið er barátta (hvað annað) fyrir vexti og viðgangi dýra og plöntutegunda og þeirri meintu ógn sem moðsuðuklisjunni óþjálu, um „líffræðilegan fjölbreytileika“ stafar af „framandi ágengum tegundum“. Er svo að skilja að á Íslandi ríki jafnvægi lífbreytileika og heilbrigðra vistkerfa. Draumaland sem beri að varðveita eins og steingerving, enda drjúpi smjör af sérhverju íslensku strái. Nú er það svo að Ísland geymir eitt mest raskaða gróðurvistkerfi í heimi af mannavöldum og flóra og fána einkennast öðru fremur af fábreytni. Sérstæðurnar á heimsvísu eru því fáar hvað varðar gróður og dýralíf, nema ef vera skyldi skortur á breytileika lífs. Sæmilega heilleg gróðurvistkerfi þekja innan við 5% af flatarmáli landsins og því er til þess að gera afmarkað verkefni að vernda þau. Þessi svæði flokkast eftir sem áður sem hálfnáttúruleg, því vart er lófa stór blettur á þessu landi sem ekki hefur orðið fyrir umtalsverðri röskun af mannavöldum, þótt ekki standi þar mannvirki eða sýnilegar mannvistarleifar, enda margar löngu borist á haf út. Í grein ráðherra eru fullyrðingar sem ástæða er til að staldra við og óska frekari rökstuðnings og heimilda fyrir, enda ber stjórnvaldi að gæta orða sinna og athafna í hvívetna. 1. Því er haldið fram sem alkunnum sannleika að „Lúpína og skógarkerfill [séu] ágengar tegundir og erfitt getur reynst að hemja útbreiðslu þeirra“. Nú er ekki gott að ræða þessar tvær ólíku tegundir í sömu andránni (hvað þá mink) þótt helstu talsmenn gegn framandi tegundum hafi tamið sér orðræðu öfga og haturs líkt og þeir sem tala um pestir, faraldra, glæpi og útlendinga með vaðal ógnar og heimóttaskapar. Fylgir gjarnan sögunni, á innsoginu, að fæðingatíðnin sé ógnvænleg. Um lúpínuna er talsvert vitað og um hálfrar aldar reynsla er af ræktun hennar, aðallega á verstu rofsvæðum landsins. Talsverð útbreiðsla hennar er þó að mestu til kominn vegna stórvirkra vélsáninga á vegum Landgræðslu ríkisins á skilgreindum landgræðslusvæðum en er ekki tilkominn vegna skjótrar útbreiðslu tegundarinnar sem slíkrar. Þá tóku skógræktar- og landverndarmenn (sem lengi hefur verið sama fólkið) lúpínu í sína þjónustu í árdaga skógræktar, t.d. til þess að græða upp rjúkandi flög á holtunum austan og sunnan Reykjavíkur. Þar er nú hafin skógrækt sem hefði verið nær ógjörningur áður en lúpínan var búin að mynda þykkan frjósaman jarðveg þar sem áður var fyrir líffjandsamlegur fokjarðvegur sem gerði borgarbúum lífið leitt á leið sinni til sjávar. Sínum augum lítur hver silfrið, en það sem einum virðist kostur getur öðrum fundist hinn versti löstur. Vart þarf þó að deila um að lúpínan bindur jarðveg og kolefni og á henni þrífst niturbindandi örvera. En íslenskur gróður líður fyrir nær algjöra þurrð á köfnunarefni eftir 11 alda rányrkju og skort á niturbindandi plöntum og skógarvistkerfum. Margskonar gróður þrífst í skjóli lúpínunnar og gróðurframvinda er til þess að gera hröð þar sem lúpína er. Samanborið við útbreiddasta manngerða gróðurvistkerfið, graslendi, batnar málstaður lúpínu en frekar. Það er svo skilgreiningaratriði hvort lúpína sé ágeng tegund. Ekki er útbreiðsluhraðanum fyrir að fara og vart fer lúpína yfir gróið land nema gróðurþekja sé lítil eða rof talsvert, líkt og algengt er í lyngmóum. Það er svo afstætt eftir aðstæðum hvort ekki sé bættur skaðinn. Lyngmóar eru oft þar sem áður óx skógur og eru því ekkert heilagt lokatakmark náttúrunnar sjálfrar, enda hefur hún, svo vitað sé, enga skoðun aðra en þá sem við gerum henni upp. Lítið er til af rannsóknum á áhrifum lúpínu á lífríkið en nokkrar um afmarkaða þætti. Um hegðan skógarkerfils í gjaldþrota íslensku gróðurvistkerfi er enn minna vitað en dæmi eru um að hann hafi náð nokkurri útbreiðslu í gömlum túnum, saurmenguðum skurðum og lúpínubreiðum og leggst þá hvít hula yfir bláa litinn, sem ætti að falla núverandi umhverfisráðherra vel í geð. 2. Í næstu setningu virðist sem Umhverfisráðherrann geirnegli kenningu um hina gríðarlegu ógn sem öllu lífi steðja af þessum skaðvöldum. „Í Hrísey hafa lúpína og skógarkerfill til að mynda orðið ríkjandi á þeim hluta eyjunnar sem er á náttúruminjaskrá vegna fjölskrúðugs gróðurs og fuglalífs. Þannig geta þessar plöntutegundir ógnað líffræðilegri fjölbreytni hér á landi“. Að hugsa sér að þessar plöntur skuli voga sér að haga sér svona í óþökk krossfaramanna um “líffræðilegan“ fjölbreytileika. En að öllu gamni slepptu, hvar eru rannsóknirnar sem styðja þessar fullyrðingar? Nú er það svo að þegar lúpínu var sáð í Hrísey var gróðurlendið mikið raskað og rofið. Því hefur nýlega verið haldið fram að lúpína þeki um 15% svæðisins sem er á náttúruminjaskrá og áður var örfoka og að það sé mikil ógn við rjúpnastofninn í landinu. Þetta er þó aðeins staðlaus staðhæfing, enda dvelja rjúpur gjarnan í lúpínubreiðum með unga sína ófleyga. Þar er og urmull skordýra og skjól fyrir fálka og mávum. Hagamýs kunna vel að meta aukna framlegð lúpínunnar, nokkuð sem uglur hagnýta sér. 3. „Ágengar framandi lífverur ógna ekki aðeins jafnvægi í náttúrunni heldur geta þær líka valdið fjárhagslegu tjóni“. Hvaðan er kenningin um að það ríki jafnvægi í náttúrunni komin? Er hún í einhverri reglugerð? Ráðherrann nefnir dæmi um svimandi háan kostnað ríkja Evrópusambandsins og kostnaðarfrekar lúpínuherferðir í Skaftafelli, málar ástandið með sterkum lit. Sér aðeins kostnað og ógn en lítur fram hjá virði vistþjónustu. Hvað þá að spurt sé þeirrar spurningar, hvað kalli á þessi útgjöld. Er þeirra þörf? Allir sem fást við ræktun eða líf yfirleitt vita að náttúran, hvort sem hún er með öllu eða að hluta manngerð, eða ósnortin, gefur og tekur, séð frá okkar stjórnsama sjónarhorni. Ef við yfirgæfum landið með búsmala og aðrar „framandi“ tegundir, yrði ásýnd landsins fljótt með öðrum brag og gróskumeira. „Ágengar“ innlendar tegundir yxu þar sem áður var gisinn holtagróður, krækilyngið hörfaði fyrir hágróðri og nýjar næmu land. Við stæðum frammi fyrir gríðarstóru vonlausu verkefni við að koma öllu í samt horf, heimkomin eða endurfædd. Alla vega ef við stilltum hlutunum upp eins og Svandís Svavarsdóttir í umræddri grein. Miklar væntingar til hennar hafa því breyst í vonbrigði þar sem hún rennir á skeið með krossförum trúarkenningar um að framandi ágengar tegundir séu helsta ógn við„líffræðilegan fjölbreytileika“. Boðberum bókstafstrúar sem einblína á undirgrein h. 8. greinar alþjóðasáttmála um lífbreytileika og túlka líkt og ofsatrúarsöfnuðir hina helgu bók. Orðræða sem er sláandi lík upprunafordómum. Þessi vegferð er feigðarflan og furðuleg forgangsröðun fjármuna á erfiðum tímum. Íslendingar hafa í gegnum aldirnar valdið algjöru vistfræðilegu gjaldþroti á landi og standa nú frammi fyrir skammarlegu skipbroti „hins íslenska efnahagsundurs“ sem líkt og hið fyrra var varðað góðum ásetningi, heimóttaskap, hefðarspeki, þjóðrembu, þagnar- og þjóðarlygi. Taumlaus rányrkja, græðgi og útrýmingarárátta á þar hlut að máli. Útrýmingarárátta sem refurinn hefur gefið langt nef um aldir. Líffræðileg fjölbreytileikasella ríkisins „ekki meir, ekki meir“. Bestu kveðjur frá Dalsmynni. Einar Gunnarsson, skógfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Trú er holl Skúli S. Ólafsson Skoðun Heiðarleg stjórnmál skila árangri - árangur Pírata í borgarstjórn 2024 Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þurr janúar. Er það ekki málið? Árni Einarsson Skoðun Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun „Egó“, umhyggja og árangursríkasta áramótaheitið Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun RÚV og litla vandamálið Ásgeir Sigurðsson Skoðun Undirgefni, trúleysi og tómarúm Einar Baldvin Árnason Skoðun Er sjávarútvegur einkamál kvótakónga? Finnbjörn A. Hermannsson Skoðun Halldór 28.12.2024 Halldór Skoðun Skoðun „Egó“, umhyggja og árangursríkasta áramótaheitið Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Þurr janúar. Er það ekki málið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Heiðarleg stjórnmál skila árangri - árangur Pírata í borgarstjórn 2024 Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Trú er holl Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Styrkjum stöðu sjúkraliða fyrir betri heilbrigðisþjónustu Sandra B. Franks skrifar Skoðun Sterk sveitarfélög skipta máli Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Undirgefni, trúleysi og tómarúm Einar Baldvin Árnason skrifar Skoðun Reistu hamingjunni heimili Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Það tapa allir á orkuskortinum Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun RÚV og litla vandamálið Ásgeir Sigurðsson skrifar Skoðun ESB aðild eða fylki í USA, eða bara gamla Ísland og blessuð krónan? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Takk Björgvin Njáll, eða þannig Ólafur Þór Ólafsson skrifar Skoðun Vilja Ísland í evrópskt sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Aðför að réttindum verkafólks Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Orkuverð og sæstrengir Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Veðurstofa Sjálfstæðisflokksins frestar fundi Daníel Hjörvar Guðmundsson skrifar Skoðun Að þora að stíga skref Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Ísland er ekki stjórntækt með verðtryggingu? Örn Karlsson skrifar Skoðun Ó Palestína Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Er sjávarútvegur einkamál kvótakónga? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun „Þetta er algerlega galið“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig getum við stigið upp úr sorginni? Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Stórveldi eiga hagsmuni en ekki vini: Deilur tveggja NATO ríkja um Grænland Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Vinnulag í rannsóknaverkefnum er ekki vísbending um stjórnarhætti þess sem borgar Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Fersk fyrirheit: máttur nýársheita og skýrra markmiða Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Skilaboð hátíðarinnar Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Er þetta alvöru? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Hugum að loftgæðum, heilsu og sjálfbærni um jólin – eigum loftgæða jól! Heiða Mjöll Stefánsdóttir,Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Raforkunotkun gagnavera minnkað mikið Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gott knatthús veldur deilum Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Sjá meira
Hæstvirtur umhverfisráðherra, Svandís Svavarsdóttir, kveður sér hljóðs í Fréttablaðinu 23. apríl síðast liðinn. Umfjöllunarefnið er barátta (hvað annað) fyrir vexti og viðgangi dýra og plöntutegunda og þeirri meintu ógn sem moðsuðuklisjunni óþjálu, um „líffræðilegan fjölbreytileika“ stafar af „framandi ágengum tegundum“. Er svo að skilja að á Íslandi ríki jafnvægi lífbreytileika og heilbrigðra vistkerfa. Draumaland sem beri að varðveita eins og steingerving, enda drjúpi smjör af sérhverju íslensku strái. Nú er það svo að Ísland geymir eitt mest raskaða gróðurvistkerfi í heimi af mannavöldum og flóra og fána einkennast öðru fremur af fábreytni. Sérstæðurnar á heimsvísu eru því fáar hvað varðar gróður og dýralíf, nema ef vera skyldi skortur á breytileika lífs. Sæmilega heilleg gróðurvistkerfi þekja innan við 5% af flatarmáli landsins og því er til þess að gera afmarkað verkefni að vernda þau. Þessi svæði flokkast eftir sem áður sem hálfnáttúruleg, því vart er lófa stór blettur á þessu landi sem ekki hefur orðið fyrir umtalsverðri röskun af mannavöldum, þótt ekki standi þar mannvirki eða sýnilegar mannvistarleifar, enda margar löngu borist á haf út. Í grein ráðherra eru fullyrðingar sem ástæða er til að staldra við og óska frekari rökstuðnings og heimilda fyrir, enda ber stjórnvaldi að gæta orða sinna og athafna í hvívetna. 1. Því er haldið fram sem alkunnum sannleika að „Lúpína og skógarkerfill [séu] ágengar tegundir og erfitt getur reynst að hemja útbreiðslu þeirra“. Nú er ekki gott að ræða þessar tvær ólíku tegundir í sömu andránni (hvað þá mink) þótt helstu talsmenn gegn framandi tegundum hafi tamið sér orðræðu öfga og haturs líkt og þeir sem tala um pestir, faraldra, glæpi og útlendinga með vaðal ógnar og heimóttaskapar. Fylgir gjarnan sögunni, á innsoginu, að fæðingatíðnin sé ógnvænleg. Um lúpínuna er talsvert vitað og um hálfrar aldar reynsla er af ræktun hennar, aðallega á verstu rofsvæðum landsins. Talsverð útbreiðsla hennar er þó að mestu til kominn vegna stórvirkra vélsáninga á vegum Landgræðslu ríkisins á skilgreindum landgræðslusvæðum en er ekki tilkominn vegna skjótrar útbreiðslu tegundarinnar sem slíkrar. Þá tóku skógræktar- og landverndarmenn (sem lengi hefur verið sama fólkið) lúpínu í sína þjónustu í árdaga skógræktar, t.d. til þess að græða upp rjúkandi flög á holtunum austan og sunnan Reykjavíkur. Þar er nú hafin skógrækt sem hefði verið nær ógjörningur áður en lúpínan var búin að mynda þykkan frjósaman jarðveg þar sem áður var fyrir líffjandsamlegur fokjarðvegur sem gerði borgarbúum lífið leitt á leið sinni til sjávar. Sínum augum lítur hver silfrið, en það sem einum virðist kostur getur öðrum fundist hinn versti löstur. Vart þarf þó að deila um að lúpínan bindur jarðveg og kolefni og á henni þrífst niturbindandi örvera. En íslenskur gróður líður fyrir nær algjöra þurrð á köfnunarefni eftir 11 alda rányrkju og skort á niturbindandi plöntum og skógarvistkerfum. Margskonar gróður þrífst í skjóli lúpínunnar og gróðurframvinda er til þess að gera hröð þar sem lúpína er. Samanborið við útbreiddasta manngerða gróðurvistkerfið, graslendi, batnar málstaður lúpínu en frekar. Það er svo skilgreiningaratriði hvort lúpína sé ágeng tegund. Ekki er útbreiðsluhraðanum fyrir að fara og vart fer lúpína yfir gróið land nema gróðurþekja sé lítil eða rof talsvert, líkt og algengt er í lyngmóum. Það er svo afstætt eftir aðstæðum hvort ekki sé bættur skaðinn. Lyngmóar eru oft þar sem áður óx skógur og eru því ekkert heilagt lokatakmark náttúrunnar sjálfrar, enda hefur hún, svo vitað sé, enga skoðun aðra en þá sem við gerum henni upp. Lítið er til af rannsóknum á áhrifum lúpínu á lífríkið en nokkrar um afmarkaða þætti. Um hegðan skógarkerfils í gjaldþrota íslensku gróðurvistkerfi er enn minna vitað en dæmi eru um að hann hafi náð nokkurri útbreiðslu í gömlum túnum, saurmenguðum skurðum og lúpínubreiðum og leggst þá hvít hula yfir bláa litinn, sem ætti að falla núverandi umhverfisráðherra vel í geð. 2. Í næstu setningu virðist sem Umhverfisráðherrann geirnegli kenningu um hina gríðarlegu ógn sem öllu lífi steðja af þessum skaðvöldum. „Í Hrísey hafa lúpína og skógarkerfill til að mynda orðið ríkjandi á þeim hluta eyjunnar sem er á náttúruminjaskrá vegna fjölskrúðugs gróðurs og fuglalífs. Þannig geta þessar plöntutegundir ógnað líffræðilegri fjölbreytni hér á landi“. Að hugsa sér að þessar plöntur skuli voga sér að haga sér svona í óþökk krossfaramanna um “líffræðilegan“ fjölbreytileika. En að öllu gamni slepptu, hvar eru rannsóknirnar sem styðja þessar fullyrðingar? Nú er það svo að þegar lúpínu var sáð í Hrísey var gróðurlendið mikið raskað og rofið. Því hefur nýlega verið haldið fram að lúpína þeki um 15% svæðisins sem er á náttúruminjaskrá og áður var örfoka og að það sé mikil ógn við rjúpnastofninn í landinu. Þetta er þó aðeins staðlaus staðhæfing, enda dvelja rjúpur gjarnan í lúpínubreiðum með unga sína ófleyga. Þar er og urmull skordýra og skjól fyrir fálka og mávum. Hagamýs kunna vel að meta aukna framlegð lúpínunnar, nokkuð sem uglur hagnýta sér. 3. „Ágengar framandi lífverur ógna ekki aðeins jafnvægi í náttúrunni heldur geta þær líka valdið fjárhagslegu tjóni“. Hvaðan er kenningin um að það ríki jafnvægi í náttúrunni komin? Er hún í einhverri reglugerð? Ráðherrann nefnir dæmi um svimandi háan kostnað ríkja Evrópusambandsins og kostnaðarfrekar lúpínuherferðir í Skaftafelli, málar ástandið með sterkum lit. Sér aðeins kostnað og ógn en lítur fram hjá virði vistþjónustu. Hvað þá að spurt sé þeirrar spurningar, hvað kalli á þessi útgjöld. Er þeirra þörf? Allir sem fást við ræktun eða líf yfirleitt vita að náttúran, hvort sem hún er með öllu eða að hluta manngerð, eða ósnortin, gefur og tekur, séð frá okkar stjórnsama sjónarhorni. Ef við yfirgæfum landið með búsmala og aðrar „framandi“ tegundir, yrði ásýnd landsins fljótt með öðrum brag og gróskumeira. „Ágengar“ innlendar tegundir yxu þar sem áður var gisinn holtagróður, krækilyngið hörfaði fyrir hágróðri og nýjar næmu land. Við stæðum frammi fyrir gríðarstóru vonlausu verkefni við að koma öllu í samt horf, heimkomin eða endurfædd. Alla vega ef við stilltum hlutunum upp eins og Svandís Svavarsdóttir í umræddri grein. Miklar væntingar til hennar hafa því breyst í vonbrigði þar sem hún rennir á skeið með krossförum trúarkenningar um að framandi ágengar tegundir séu helsta ógn við„líffræðilegan fjölbreytileika“. Boðberum bókstafstrúar sem einblína á undirgrein h. 8. greinar alþjóðasáttmála um lífbreytileika og túlka líkt og ofsatrúarsöfnuðir hina helgu bók. Orðræða sem er sláandi lík upprunafordómum. Þessi vegferð er feigðarflan og furðuleg forgangsröðun fjármuna á erfiðum tímum. Íslendingar hafa í gegnum aldirnar valdið algjöru vistfræðilegu gjaldþroti á landi og standa nú frammi fyrir skammarlegu skipbroti „hins íslenska efnahagsundurs“ sem líkt og hið fyrra var varðað góðum ásetningi, heimóttaskap, hefðarspeki, þjóðrembu, þagnar- og þjóðarlygi. Taumlaus rányrkja, græðgi og útrýmingarárátta á þar hlut að máli. Útrýmingarárátta sem refurinn hefur gefið langt nef um aldir. Líffræðileg fjölbreytileikasella ríkisins „ekki meir, ekki meir“. Bestu kveðjur frá Dalsmynni. Einar Gunnarsson, skógfræðingur
Heiðarleg stjórnmál skila árangri - árangur Pírata í borgarstjórn 2024 Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Heiðarleg stjórnmál skila árangri - árangur Pírata í borgarstjórn 2024 Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun ESB aðild eða fylki í USA, eða bara gamla Ísland og blessuð krónan? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar
Skoðun Stórveldi eiga hagsmuni en ekki vini: Deilur tveggja NATO ríkja um Grænland Hilmar Þór Hilmarsson skrifar
Skoðun Vinnulag í rannsóknaverkefnum er ekki vísbending um stjórnarhætti þess sem borgar Haraldur Ólafsson skrifar
Skoðun Hugum að loftgæðum, heilsu og sjálfbærni um jólin – eigum loftgæða jól! Heiða Mjöll Stefánsdóttir,Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir skrifar
Heiðarleg stjórnmál skila árangri - árangur Pírata í borgarstjórn 2024 Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun